Technologia
Ciekawostki o Tamie Trzech Przełomów
Największa hydroelektrownia na świecie pod względem mocy
Tama Trzech Przełomów jest flagową inwestycją chińską, która powstawała przez osiemnaście lat. Obecnie jest największą pod względem mocy hydroelektrownią na świecie. Choć korzyści gospodarcze wynikające z jej uruchomienia są duże, jednak budzi ona szereg kontrowersji, głównie ze strony ekologów chińskich, jak i zachodnich. Swoje zastrzeżenia mają również historycy, geolodzy, a także ekonomiści.
1
Tama Trzech Przełomów jest zaporą wodną wzniesioną na rzece Jangcy w Chinach. Obejmuje ona rzekę Jangcy w pobliżu miasta Sandouping, w centralnej prowincji Hubei w środkowych Chinach, poniżej Trzech Przełomów.
2
Trzy Przełomy Jangcy są przełomowym odcinkiem środkowego biegu rzeki Jangcy przez góry Wu Shan w Chinach, pomiędzy dzielnicą Wanzhou w mieście Chongqing i miastem Yichang. Odcinek ten ma długość około 200 km, składa się z trzech wąwozów: Qutang Xia, Wu Xia oraz Xiling Xia, oddzielonych dolinami: Daning He i Xiangxi. Szerokość koryta rzeki w wąwozach rozciąga się od 100 do 300 m.
3
Trzy Przełomy są obecnie jedną z bardziej znanych chińskich atrakcji turystycznych ulokowanych na rzece Jangcy. W trakcie budowy z terenu tego przesiedlono 1,3 mln osób.
4
Zapora Trzech Przełomów jest największą elektrownią na świecie pod względem mocy znamionowej (22 500 MW). Posiada 32 generatory główne, każdy o mocy 700 MW i każdy ważący około 6000 ton. Generuje średnio 95 TWh energii elektrycznej rocznie, w zależności od rocznej ilości opadów w dorzeczu. Po intensywnych opadach monsunowych w 2020 roku, roczna produkcja zapory osiągnęła prawie 112 TWh, bijąc poprzedni rekord świata - 103 TWh ustanowiony przez zaporę Itaipu ( zapora na rzece Parana położona na granicy Brazylii i Paragwaju) w 2016 roku.
5
Budowę elektrowni rozpoczęto w 1993 roku, a napełnianie zbiornika zakończono w październiku 2010 roku, uzyskując poziom wody wynoszący 175 m. W pełni funkcjonuje ona od lipca 2012 roku, kiedy rozpoczęła produkcję ostatnia z głównych turbin wodnych. Ostatnim ważnym elementem projektu była podnośnia statków (śluza windowa), którą ukończono w 2015 roku.
6
Oprócz produkcji energii elektrycznej, zapora ma także za zadanie zwiększenie możliwości żeglugowych rzeki Jangcy. Zapewniając przestrzeń do gromadzenia wody, zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi w dole rzeki, które kiedyś nękały Równinę Jangcy. Powodzie w 1931 roku spowodowały śmierć nawet 4 mln ludzi.
7
Chiny postrzegają ten projekt jako monumentalny sukces społeczny i gospodarczy, dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych dużych turbin i dążeniu do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Jednak zapora spowodowała zmiany ekologiczne, w tym zwiększone ryzyko osuwisk. Z tego powodu budzi ona kontrowersje, zarówno w kraju jak i za granicą.
8
Zapora wykonana jest z betonu i stali. Posiada długość 2335 m, a szczyt zapory znajduje się na wysokości 185 m nad poziomem morza. W projekcie wykorzystano około 35,6 mln m3 betonu (głównie na ścianę zapory), zużyto 463 tys. ton stali ( wystarczyło by to na zbudowanie 3 wież Eiffla) i przeniesiono około 134,2 mln m3 ziemi.
Betonowa ściana zapory ma wysokość 181 m nad podstawą skalną.
9
Gdy poziom wody w zbiorniku osiąga maksimum wynoszące 175 m, jest o 110 m wyższy od poziomu rzeki w dole. Zbiornik zapory ma średnio około 660 km długości i 1,12 km szerokości. Zawiera 39,3 km3 wody i ma łączną powierzchnię 1045 km2.
10
Oszacowano, że koszt projektu wyniesie 180 mld juanów (22,5 mld USD). Do końca 2008 roku wydatki osiągnęły 148,365 mld juanów, z czego 64,613 mld juanów wydano na budowę, 68,557 mld na relokację mieszkańców, a 15,195 mld juanów na finansowanie pracowników. W 2009 roku oszacowano, że koszty budowy zwrócą się, gdy zapora wygeneruje 1000 TWh energii elektrycznej, przynosząc 250 mld juanów. Oczekiwano, że pełny zwrot kosztów inwestycji nastąpi 10 lat po rozpoczęciu pełnej eksploatacji zapory. Ale pełny koszt zapory Trzech Przełomów został odzyskany do 20 grudnia 2013 roku.
11
Istnienie tamy ma swoje plusy i minusy, zarówno środowiskowe, jak i gospodarcze. Jeśli chodzi o środowisko, niewątpliwym plusem inwestycji jest optymalizacja i racjonalizacja przepływów oraz zabezpieczenie przed ekstremalnymi zjawiskami hydrologicznymi, jak powodzie czy susza. W tej kwestii więcej jest jednak negatywnych skutków: różne rodzaje powodzi na Jangcy - wylewa cała rzeka
- powodzie w górnym biegu
- powodzie w środkowym i dolnym biegu
- zwiększona sedymentacja osadów, co obniża zdolność do zatrzymywania wielkich wód
- poświęcenie potrzeb ochrony na rzecz produkcji energii
- prawdopodobne wyginięcie około 50 rzadkich, niekiedy endemicznych gatunków flory i fauny (np. złota małpa, panda olbrzymia, chiński delfin rzeczny, żuraw syberyjski, aligator Jangcy, jesiotr chiński)
12
Zbiornik zapory zalał około 1300 stanowisk archeologicznych i zmienił wygląd Trzech Przełomów, gdy poziom wody wzrósł o ponad 91 m. Relikty kulturowe i historyczne były przenoszone na wyższy poziom w miarę ich odkrywania, ale te nieodkryte zostały zalane. Niektórych nie można było przenieść ze względu na ich lokalizację, wielkość lub konstrukcję, jak np. wiszące trumny umieszczone na klifach (zwyczaj praktykowany w różnych kulturach w Chinach, Indonezji i na Filipinach) w wąwozie Shen Nong.
Starożytne miasta: Guizhou, Kuizhou i Wushan zostały całkowicie zatopione.
13
Gospodarka chińska osiągnęła wiele korzyści w związku z powstaniem zapory. Są to:
- wysoka skuteczność elektrowni wodnych, rzędu 90%, szybkie i niezawodne dostosowanie produkcji do potrzeb
- energia dla wschodnich i centralnych Chin
- radykalna poprawa żeglugi na długości 570-650 km
- możliwość dotarcia do terenów w głębi lądu i stymulowanie na nowych terenach rozwoju gospodarczego
- wiele nowych miejsc pracy
14
Jednak gospodarka odczuwa również pewne minusy tej inwestycji. Należą do nich:
- wysokie straty przy transmisji i dystrybucji energii
- wysoce energochłonny przemysł
- nieefektywne wykorzystanie energii
- niezaspokojenie ogromnych potrzeb wschodnich Chin
- poważne utrudnienia w trakcie osiemnastoletniej budowy
