Ciekawostki o strefie śródziemnomorskiej

Jest to obszar międzykontynentalny obejmujący Morze Śródziemne z jego wyspami oraz przybrzeżne regiony kontynentalne trzech kontynentów: Europy, Azji i Afryki.

Jego granice są ściśle określone. Na południu graniczy z Saharą, na wschodzie z Pustynią Syryjską, na północy z Górami Dynarskimi, Alpami i Masywem Centralnym.

W Europie rozciąga się w całości lub częściowo - z zachodu na wschód - przez Portugalię, Hiszpanię, Andorę, Francję, Monako, Włochy, San Marino, Watykan, Maltę, Słowenię, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, Czarnogórę, Albanię, Grecję i europejską część Turcji. Część azjatycka obejmuje Turcję w Azji Mniejszej, a także Syrię, Liban, Izrael, Terytorium Palestyny, Jordanię i Cypr.

W Afryce region śródziemnomorski obejmuje północne części Egiptu, Libii, Algierii i Maroka.

Należą do nich: Pireneje, Alpy, Góry Dynarskie, Rodopy, Taurus, Liban i Atlas.

Kraje, które zlokalizowane są na tym obszarze noszą nazwę krajów śródziemnomorskich. Większość tych krajów należy tylko w niewielkiej części do Morza Śródziemnego, jak np. Francja, Turcja, czy kraje Afryki Północnej. Portugalia i Jordania są przypisywane do świata śródziemnomorskiego ze względów kulturowych i klimatycznych, choć w ogóle nie posiadają wybrzeża tego morza.

Występują tam stale zmieniające się krajobrazy: wysokie góry, skaliste wybrzeża, nieprzeniknione zarośla, półpustynne stepy, przybrzeżne mokradła, piaszczyste plaże i niezliczone wyspy o różnych kształtach i rozmiarach.

W europejskiej części regionu w krajobrazie wyróżniają się wzgórza oraz płaskowyże (200-500 m n.p.m.) ciągnące się pomiędzy niskimi pasmami górskimi. Wybrzeża są skaliste z piaszczystymi plażami i zatokami. Zróżnicowana topografia terenu jest wynikiem aktywności tektonicznej, która spowodowała wypiętrzenie się tam dużych pasm górskich, jak Apeniny, Sierra Nevada, Pindos i Taurus, oraz  wulkanicznej tych obszarów.  Występuje tam kilka czynnych wulkanów, jak Etna, Wezuwiusz , Stromboli.

Należą do nich: Cypr, Kreta, Malta, Sycylia, Korsyka, Sardynia, Baleary i wyspy Morza Egejskiego. Ich wybrzeże liczy łącznie około 18 tys. km, co stanowi prawie 40% całego wybrzeża Morza Śródziemnego (długość wybrzeża wynosi ponad 46 tys. km).

Jest to rodzaj klimatu podzwrotnikowego (subtropikalnego). Jego charakterystyczną cechą są ciepłe i suche lata, o temperaturze powyżej 20°C oraz łagodne zimy o temperaturze powyżej 0°C , a także fakt, że występuje głównie bezpośrednio nad morzem. Opady tam są bardzo rzadkie. Klimat ten sprzyja rozwojowi rolnictwa i turystyki masowej.

Samo Morze Śródziemne jest domem dla 13 tys. z 300 tys. endemicznych gatunków na świecie.

Wraz z końcem epoki lodowcowej, w regionie tym dominowały wiecznie zielone rośliny twardolistne lub iglaste. Choć pierwotna roślinność tego regionu jest trudna do ustalenia, prawdopodobnie był on pokryty całkowicie lasami tych gatunków. Typowymi przedstawicielami na zachodzie są dąb ostrolistny (Quercus ilex) i dąb korkowy (Quercus suber), na wschodzie drzewo oliwne (Olea europaea) i szarańczyn strąkowy (karob).

Na wilgotnych terenach do dziś przetrwały resztki lasów wawrzynowych. Ponad to dominują tam sosny, cyprysy i cedry. Na terenach zalewowych i dolinach rzecznych pospolite są drzewa liściaste, takie jak: wiązy, topole, jawory i kasztanowce. Granice tych form roślinności tworzą: wilgoć na północy, susza na południu i wschodzie oraz zimno na dużych wysokościach.

Na przestrzeni wieków rozwinęła się zdegenerowana forma lasu twardolistnego, osiągającego wysokość do 5 m, znacznie bogatsza w gatunki, gdzie występuje runo leśne - makia, a także jej bardziej zdegenerowana postać - garig.

O roślinności w klimacie stepowym decydują sukulenty, cierniste krzewy i inne kserofity. Trawa halfa, cierń syryjski (cierń Chrystusa), piołun są gatunkami endemicznymi ale rozpowszechnione są także rośliny introdukowane, takie jak opuncja i agawa.

Na wyższych wysokościach, zwłaszcza w Atlasie zachowała się część oryginalnej dużej fauny: niedźwiedzie brunatne, żbiki, dziki, lisy, jelenie, wilki. W strefie śródziemnomorskiej występuje duża ilość ptaków, w większości wędrownych, a także różne gatunki orłów, jastrzębi, sów, bażanty, kuropatwy, perliczki i wiele ptaków śpiewających.

W pobliżu mokradeł swoje terytoria mają pelikany, flamingi i żurawie. Powszechne są jaskółki, zwłaszcza jaskółka domowa. Mała fauna charakteryzuje się m.in. dużą liczbą gadów.

Ze względu na działalność człowieka, gatunki pierwotne dla rejonu Morza Śródziemnego już tam nie występują. Przykładem są lwy, krokodyle, tur, które zostały wytępione już w XVII wieku.

Występują tam liczne gatunki ryb, takie jak sardynki, tuńczyk, włócznik, rekiny i dorada, a także migrujące lub endogenne ssaki morskie: delfiny i różnego rodzaju wieloryby. Istnieje też wielka bioróżnorodność jeżowców, kalmarów, małży, krabów i ślimaków morskich.

Najwięcej z nich zamieszkuje Turcję, Egipt, Francję, Włochy. Największe skupiska ludzi występują w strefie przybrzeżnej, szczególnie w zachodniej strefie śródziemnomorskiej, na zachodnim wybrzeżu Adriatyku, na wschodnim wybrzeżu Morza Egejskiego i Lewantyńskiego i w Delcie Nilu.

Są to Włochy zajmujące pierwsze miejsce z 53 takimi obiektami, następnie Hiszpania - 46 obiektów, Francja - 43, Grecja - 18.

Dieta ta opiera się na pokarmach zwykle spożywanych w krajach śródziemnomorskich, gdzie je się duże ilości zboża, owoce, warzywa, nasiona, oliwę z oliwek, natomiast znacznie rzadziej je się czerwone i tłuste mięso. Umiarkowane jest spożycie ryb, drobiu, roślin strączkowych, jaj, produktów mlecznych, czerwonego wina i słodyczy.

Charakterystyczną rośliną uprawną jest oliwka, a także figi, winorośl i ryż.