Ciekawostki o karobie

Jest gatunkiem drzewa należącym do rodziny bobowatych, motylkowatych (Fabaceae). Rodzina ta obejmuje 766 rodzajów i około 19,6 tysięcy gatunków. Bobowate rosnące w tropikach często występują w postaci drzewiastej, w klimacie umiarkowanym są to głównie rośliny zielne.

Na obszarach tych, zwłaszcza we wschodnich regionach Morza Śródziemnego rośnie dziko, na zachodnich obszarach zintegrował się z ekosystemem tam występującym (naturalizacja).

Szarańczyń strąkowy jest typowym drzewem dla regionu Algavre w południowej Portugalii, gdzie nazywa się alfarrobeira , a owoc alfarroba. Drzewa te rosną też w Hiszpanii (Andaluzja, Murcja, Walencja), na Malcie, na Sycylii, Sardynii, w południowej Chorwacji, we wschodniej Bułgarii, południowej Grecji, gdzie znane są jako "drewniany róg", oraz na Krecie, Samos i na Cyprze. Rosną także w Izraelu, gdzie noszą nazwę charuv,  w Turcji znane są pod nazwą keçiboynuzu , co oznacza "kozi róg".

Jego korona ma półkolisty, szeroki pokrój, wsparta jest na grubym pniu z szorstką popękaną brązową korą i mocnymi gałęziami. Drzewo jest odporne na mróz do około  -7 °C .

Liście mają od 10 do 20 centymetrów długości, są skórzaste, sztywne w dotyku, błyszczące, ciemnozielone. Liście opadają co dwa lata w lipcu i tylko częściowo odnawiane są wiosną następnego roku.

Owocami karobu są duże strąki w skórzastej okrywie, o długości do 20 centymetrów i szerokości 2 centymetry. Strąk jest wydłużony, prosty lub zakrzywiony i ma pogrubione szwy. Strąki zawierają miękki brązowawy miąższ, w którym znajduje się duża ilość brązowych nasion.

Strąki rozwijają się i dojrzewają przez cały rok. Gdy dojrzeją i opadną na ziemię, zjadane są przez różne ssaki, m.in. świnie, które w odchodach rozprzestrzeniają nasiona karobu.

Jest to przystosowanie do warunków regionu śródziemnomorskiego (250 do 500 mm opadów rocznie). Ale by wydać owoce potrzebuje od 500 do 550 mm rocznych opadów. 

Drzewa te preferują dobrze osuszone, piaszczyste gliny i nie tolerują podmokłych terenów, choć głęboki system korzeniowy może przystosować się do różnych warunków.

Toleruje do 3% stężenia soli w glebie. Prowadzono eksperymenty, w których młode drzewa karobowe zdolne były do podstawowych funkcji fizjologicznych w warunkach wysokiego zasolenia wynoszącego 40 mmol NaCl/l.

Przypuszczano, że drzewa te, jak wszystkie strączkowe, mogą nawiązać symbiotyczny związek z Rhizobium, w celu wykorzystania azotu z atmosfery. Prowadzone badania nie stwierdziły tego w sposób jednoznaczny. Jedne nie stwierdziły obecności guzków korzeniowych, inne zidentyfikowały guzki zawierające bakterie z rodzaju Rhizobium. Jednak badanie izotopowe w tkance drzewa chleba świętojańskiego nie potwierdziło naturalnego wykorzystania przez nie atmosferycznego azotu.

Strąki karobu składają się z miazgi stanowiącej 90% masy, i nasion, które stanowią 10%. Mają lekko słodki smak, gdyż zawierają około 1/3 do 1/2 cukru w suchej masie.

Do czasu rozpowszechnienia się upraw trzciny cukrowej i buraków cukrowych, karob był jedynym źródłem cukru dla mieszkańców regionu, w którym rosły te drzewa.

Smakiem owoce karobu przypominają osłodzone kakao, dlatego używane są jako jego substytut o bardzo niskiej zawartości tłuszczu i braku kofeiny.

Z prażonych i zmielonych strąków wytwarzana jest mączka karobowa wykorzystywana do produkcji słodyczy, ciast jako zdrowy, pozbawiony właściwości uczulających zamiennik czekolady.

Zawiera naturalne białko roślinne i węglowodany, a także witaminy: B1, B2, B3, B6, C, E, D i A.  Posiada w swym składzie także wapń oraz fosfor, żelazo, sód, potas, cynk i magnez. Obfituje też w silne przeciwutleniacze, a zwłaszcza kwas galusowy, który wykazuje działanie antynowotworowe. Ze względu na obecność wielu cennych składników odżywczych, karob jest obowiązkowym składnikiem diety sportowców. Mączka chleba świętojańskiego nie zawiera teombrominy, która bardzo szkodzi niektórym zwierzętom - kotom, psom i koniom.

Jest zdrowym zamiennikiem słodyczy, a dzięki dużej zawartości wapnia wzmacnia kości i stawy, zapobiegając osteoporozie. Obniża poziom cholesterolu i reguluje procesy trawienne (zmniejsza poziom kwasowości żołądka). Jet bezpieczna dla alergików.

Idealnie nadaje się jako dodatek do ciast, słodkich deserów, jogurtów. Dobrze komponuje się z kawą i mlekiem. Dodana do ciasta zmienia jego kolor na ciemniejszy.

Niezwykle twarde, błyszczące, brązowe nasiona maja od 8 do 10 mm długości, od 7 do 8 mm szerokości i od 3 do 5 mm grubości. Z nasion w procesie mielenia otrzymywana jest mączka chleba świętojańskiego, która stosowana jest jako środek zagęszczający. Pełni ona również rolę stabilizatora zastępującego tłuszcz w produktach niskokalorycznych lub zamiennika glutenu.

Aby wyprodukować 1 kilogram mączki, potrzebne są 3 kg nasion, które musza pochodzić z około 30 kilogramów owoców (strąków).

Bielmo bogate jest w galaktomannany (polisacharydy), które stanowią 88%  jego suchej masy. Galaktomannany są hydrofilowe i pęcznieją w wodzie. Jeśli zmiesza się je z innymi substancjami żelującymi, np. karagenem (karageniny, polisacharydy pochodzące z czerwonych jadalnych wodorostów), można je wykorzystać do zagęszczania płynnej części pokarmu.

Jest to szeroko stosowane w puszkach dla zwierząt w celu uzyskania galaretowatej tekstury.

Ponieważ nie zawiera teobrominy ani kofeiny, jest bezpieczny dla psów.

Strąki karobu wykorzystywane były w przeszłości głównie jako pasza dla zwierząt na Wyspach Maltańskich. Jednak w czasach głodu czy wojny stanowiły one część diety wielu Maltańczyków.

Także w przeszłości na Półwyspie Iberyjskim strąkami chleba świętojańskiego karmiono osły.

Służy on jako dodatek do wyrobu napojów alkoholowych, kompotów, likierów.

Powszechnie stosowana w ogrodach rejonów śródziemnomorskich, ale też w innych regionach na całym świecie. Drzewo szczególnie popularne jest w Kalifornii i na Hawajach.

W niektórych regionach Grecji, np. na Krecie  wykorzystuje się je jako drewno opalowe. Nadaje się ono też do produkcji ogrodzeń, parkietów, drzwi, a ze względu na swoją twardość i wytrzymałość na złamanie może być wykorzystane do wyrobu rękojeści narzędzi i kijków turystycznych.

Służy także do produkcji wolno palącego się węgla drzewnego.

Największymi producentami są: Maroko, Turcja, Liban. Mniejsze ilości wyprodukowano w Algierii, Tunezji i Izraelu. Głównymi odbiorcami są: przemysł spożywczy (żywność dla niemowląt, lody, sosy, sery, produkty dla diabetyków, lemoniady), kosmetyczny i farmaceutyczny oraz ostatnio producenci produktów ekologicznych i naturalnych.

Ponieważ nasiona chleba świętojańskiego mają stałą średnią masę około 200 miligramów, w starożytności używane były jako jednostka wagi dla diamentów. Jednostkę tę nazwano karat - wywodzi się ona z języka greckiego, ze słowa keration, oznaczającego karob.

Znaleźć je można między innymi w Ewangelii świętego Mateusza, w przypowieści o synu marnotrawnym, który zmuszony był zjadać pokarm przeznaczony dla świń. Okazuje się, że w czasach biblijnych karob nie był postrzegany jako wartościowy dla człowieka pokarm, ale jako karma dla świń. Mógł on jedynie stanowić pokarm ludzi bardzo biednych, był chlebem biedaków.

W innym fragmencie Biblii mowa jest o Janie Chrzcicielu, który będąc na pustyni odżywiał się szarańczą. Jest to możliwe, gdyż szarańcza była zjadana przez ówczesną ludność (tylko niektóre odmiany szarańczy i jedynie odwłok) i nie było to elementem debaty publicznej. Jako że szarańcza w pustynnych rejonach Ziemi Świętej pojawiała się okresowo chmarami, dlatego przypuszcza się, że Jan Chrzciciel odżywiał się szarańczynem czyli karobem.