Historia

Ciekawostki o Imperium Mali

Znaleźliśmy 22 ciekawostki na temat Imperium Mali

Średniowieczne państwo ludu Mande

Początki imperium Mali sięgają początków XIII wieku, kiedy pierwszy władca państwa odnosząc zwycięstwo w bitwie o Kuolikoro przejął kontrolę nad transsaharyjskimi szlakami handlowymi. Dzięki handlowi państwo bogaciło się i rosło w siłę. Kolejne podboje pozwoliły na powiększenie jego terytorium i rozwój, by w końcu przerodzić się w imperium. Świetność swoją i bogactwo zawdzięczało Imperium zwłaszcza Mansa Musie, władcy, który uchodzi za najbogatszego człowieka w dziejach.

1
Imperium Mali istniało w Afryce Zachodniej w latach 1235-1645.

Skupiało się wokół regionu Manding (między południowym Mali a wschodnią Gwineą). Obejmowało większą część zachodniej części regionu Sudanu - historycznej i geograficznej krainy w Afryce.

Całkowity obszar imperium obejmował prawie całą ziemię między Saharą i lasami przybrzeżnymi, tereny współczesnych państw Senegal, południowa Mauretania, Mali, północne Burkina Faso, zachodni Niger, Gambię, Gwineę Bissau, Gwineę, Wybrzeże Kości Słoniowej i północną Ghanę.

Do 1350 roku imperium obejmowało około 1 240 140 km2. Zarządzało ponad 400 miastami, miasteczkami i wioskami.

W tym czasie tylko imperium mongolskie było większe.

2
Zostało założone przez Sundiatę Kaitę, późniejszego króla - mansę, co w języku mande znaczyło król królów.

Sundiata znany jest również jako Sogolon Djata (imię Sogolon zapożyczone jest od jego matki, "kobiety bawoła", nazwanej tak z powodu jej brzydoty i garba).

3
Sudiata Kaita założył stolicę w swojej rodzinnej wsi Niani w Mali.

Sundiata był muzułmaninem, ale chętnie wykorzystywał miejscową religię (tradycyjne wierzenia i praktyki), budując swą reputację, jako człowieka potężnej magii.

4
W 1235 roku w bitwie o Koulikoro zwyciężył wojska państwa Soso, co pozwoliło na kontrolowanie transsaharyjskich szlaków handlowych.

Pięć lat później podbił królestwo Ghany, uzyskując dostęp do bogatych złóż złota i soli. Początkowo wysyłał karawanami na północ sól, ceramikę, naczynia, biżuterię i złoto z miejscowych kopalni oraz niewolników.

5
Sundiata nie był władcą absolutnym, co mógłby sugerować tytuł, którym się posługiwał, choć dzierżył powszechną władzę w imperium.

Imperium Mali było prawdopodobnie federacją, w której każde plemię miało swojego przedstawiciela w radzie.

Pierwszymi plemionami były klany: Traore, Kamara, Koroma, Konde i Keita. Rada plemienna sprawowała nadzór nad Mansa - królem królów -, narzucając mu swoje dekrety i wybierając następcę, którym zwykle był brat Mansa lub syn jego siostry.

6
Sundiata Kaita zmarł w 1255 roku, prawdopodobnie w wyniku utonięcia.

Tradycja mówi jednak, że umarł podczas przechodzenia rzeki Sankarani, gdzie do dzisiaj stoi relikwiarz.

7
Sundiata miał trzech synów, którzy byli następcami tronu imperium Mali.

Byli to: Mansa Wali Keita, Ouati Keita i Khalifa Keita. Najsłynniejszy zachodnioafrykański władca imperium, Mansa Musa był wnukiem Sundiaty.

8
W szczytowym okresie Mali było największym imperium w Afryce Zachodniej.

Wywierało ogromny wpływ na kulturę całego regionu, poprzez rozprzestrzenianie się języka imperium (był to język Mandingów), praw i zwyczajów.

Istnieje wiele zapisanych informacji o Imperium Mali, które pochodzą od XIV-wiecznego północnoafrykańskiego historyka Ibn Khalduna i dwóch XIV- wiecznych marokańskich podróżników: Ibn Battuty i Leo Africanusa.

Innym ważnym źródłem informacji o imperium jest ustny przekaz Mandinki, spisany przez gawędziarzy znanych jako griotowie.

9
W okresie największego rozkwitu Imperium Mali, które przypadło na pierwszą połowę XIV wieku, rządy sprawował Mansa Kankana Musa I, zwany też Mansa Musa.

Był on dziesiątym Mansa, rządził imperium w latach 1312-1337. Zasłynął swoją wyprawą do Mekki i Kairu, podbił szereg sąsiednich krajów i doprowadził kraj do rozkwitu gospodarczego, naukowego i kulturalnego.

10
Pod jego rządami centrum piśmiennictwa znajdowało się w Timbuktu.

Timbuktu to miasto w Mali, nad rzeką Niger. Założone na przełomie XI i XII wieku, przez wieki stanowiło centrum intensywnej wymiany handlowej między Czarną Afryką (Afryka Subsaharyjska) - częścią kontynentu na południe od Sahary, a berberyjską i islamską Afryką Północną, a za jej pośrednictwem także z Europą.

W XIV wieku było najbogatszym miastem na świecie, posiadającym uniwersytet i bogate księgozbiory. Za panowania Musy, Timbuktu stało się ośrodkiem nauki i kultury, przyciągającym uczonych ze świata muzułmańskiego, przede wszystkim historyków, prawników i teologów, którzy dali podwaliny pod Uniwersytet Sankore (działający do dziś) - koraniczną placówkę szeroko znaną w świecie muzułmańskim (podobnie jak Al-Azhar w Kairze, Al-Karawijjin w Fezie oraz teologiczne szkoły - medresy- w Kairuanie i Kordowie).

W XIV wieku Timbuktu posiadało pięć razy więcej mieszkańców niż ówczesny Londyn.

11
W zbiorach prywatnych i publicznych bibliotek Timbuktu znajduje się 150 000 manuskryptów.

Niektóre z nich pochodzą z XIII wieku. Naukowcy uważają, że pod piaskami Sahary znajduje się jeszcze wiele tysięcy pism. Wśród tych istniejących są podręczniki do matematyki i astronomii oraz pisma traktujące o życiu społecznym i gospodarczym w regionie podczas Złotego Wieku. Wówczas Timbuktu było centrum akademickim, gdzie kształciło się 25 000 uczniów.

Ze względu na swoją znamienitą historię, w 1988 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

12
Mansa Musa był pobożnym muzułmaninem i w swoim imperium propagował islam.

Jego pielgrzymka do Mekki, którą odbył w latach 1324-1325, przyniosła mu sławę w Północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Pielgrzymka ta miała zarówno religijne, jak i polityczne znaczenie.

Jej trasa wiodła przez Walatę, Tuat (obecna Algieria) i Kair. Aby sfinansować tę podróż Mansa Musa nałożył na swych poddanych specjalny podatek.

W podróży towarzyszyło mu 60 tys. ludzi odzianych w brokat (gruba tkanina z wypukłym wzorem, przetykana złotą lub srebrną nicią) i perski jedwab. Ponad to 12 tys. niewolników niosło złote sztabki, a 500 wyposażonych w zdobione złotem laski, poprzedzało podróżującego konno władcę. Złotem obładowanych było też 80 wielbłądów.

13
W czasie podróży Mansa Musa obdarowywał złotem ludność spotykaną na trasie pielgrzymki.

Rozdawał złoto, sprzedawał po drodze złote posążki, a w miejscach, w których nie było meczetów, kazał je stawiać tylko po to, aby mógł się pomodlić w piątek.

Hojność władcy była tak wielka, że na kilkanaście lat doprowadziła do spadku wartości złota. W 1324 roku odwiedził sułtana Egiptu An-Nasira Muhammada, którego obsypał złotem. Nagłe pojawienie się na rynku setek kilogramów złota spowodowało niebywałą inflację, która pogrążyła Egipt w stagnacji na wiele lat.

Aby ratować gospodarkę Basenu Morza Śródziemnego, Musa wykupił od handlarzy z Kairu, Mekki i Medyny większość złota i sam regulował jego ceny. Była to jedyna sytuacja w dziejach świata, kiedy to jedna osoba decydowała o cenach tego kruszcu na najważniejszych wówczas rynkach świata.

Złoto rozdawał także w Mekce i Medynie, czym pozyskał m.in. poetę i architekta Es-Sahalego, który powrócił z Mansa Musą do Mali i w stolicy Niani zbudował salę audiencji.

Dzięki tej podróży udało mu się osiągnąć zamierzony cel polityczny, którym było zyskanie rozgłosu w krajach arabskich i chrześcijańskich krajach śródziemnomorskich.

14
Mansa Musę uważa się za jednego z najbogatszych ludzi w dziejach, chociaż dokładne oszacowanie jego majątku jest raczej niemożliwe.

Przypuszcza się, że jego majątek mógł być wart około 400 miliardów dolarów (wg. "Forbesa" majątek Billa Gatesa wynosi około 79 mld dolarów).

Za panowania Musy Imperium Mali było prawdopodobnie największym wydobywcą złota na świecie, a jego imperium osiągnęło szczyt swojej świetności.

Mansa Musa podbił 24 miasta wraz z otaczającymi je dzielnicami. Rozwijał handel i dorobił się bogactwa na handlu złotem i solą, która w średniowieczu osiągała niebotyczne ceny.

Dbał również o dobro swych poddanych oraz o edukację najzdolniejszych. Znany był z troski o biednych.

15
Pod koniec panowania Musy Uniwersytet Sankore został placówką z pełnym personelem naukowym i największymi zbiorami książek w Afryce od czasów Biblioteki Aleksandryjskiej.

Uniwersytet posiadał jedną z największych bibliotek na świecie z około 1 000 000 rękopisów.

16
Dokładna data śmierci Mansa Musy nie jest znana, przypuszcza się, że zmarł w 1332 roku.

Został zastąpiony przez swojego syna Maghan Keita I, który nie dorównywał jako władca swojemu ojcu. Ponieważ państwo było silne, dlatego jego rządy nie spowodowały większych szkód w gospodarce.

W 1341 roku przekazał władzę bratu, Souleymanowi Keicie. Zyskał on reputację skąpca, gdyż podjął działania zmierzające do przywrócenia Mali świetności finansowej.

Tak jak ojciec, odbył udany hadżdż, utrzymywał dobre relacje z Marokiem i Egiptem. Zbudował też glinianą platformę w Kangab, zwaną Camanbolon, gdzie odbywał sąd z gubernatorami prowincji i składał święte księgi, które przywiózł z pielgrzymki.

17
Władcy Imperium Mali zmieniali się jeszcze wielokrotnie, królestwo prosperowało, jednak bogactwo i władza Mali wkrótce podupadły.

Ciągła wojna domowa między przywódcami doprowadziła do osłabienia państwa. Konflikty miały również negatywny wpływ na handel. Był to jeden z głównych czynników upadku królestwa.

Handel był formą dochodu i bogactwa Mali, ponieważ został zakłócony przez wojny, gospodarka nie mogła dalej prosperować - w wyniku tego imperium upadło.

18
W granicach Imperium Mali znajdowały się trzy ogromne kopalnie złota.

Na początku XIV wieku Mali było źródłem prawie połowy złota Starego Świata eksportowanego z kopalni Bambuku, Boure i Galam.

Samorodki złota były wyłączną własnością mansy i handel nimi w granicach imperium był nielegalny.

Najpopularniejszą miarą złota w królestwie był mithqal (4,25 grama złota).

19
Równie wielką jednostką wymiany handlowej w Imperium Mali była sól.

Była ona tak samo cenna, jeśli nie cenniejsza, niż złoto w Afryce subsaharyjskiej. Szczególnym jej źródłem w imperium były kopalnie soli w Taghazie ( Ibn Battuta pisał, że w Taghazie nie ma drzew, a jest tylko piasek i kopalnie soli).

Cenionym towarem była również miedź, którą wydobywano w Takeddzie, na północy i wymieniano na południu za złoto.

20
Imperium Mali utrzymywało półprofesjonalną, pełnoetatową armię, w celu obrony swych granic.

Była to dobrze zorganizowana armia z elitarnym korpusem jeźdźców i piechotą w każdym batalionie. Zmobilizowany był cały naród, a każdy klan zobowiązany był do zapewnienia określonej liczby żołnierzy w wieku bojowym.

Armia składała się ze 100 tys. żołnierzy, z czego 10 tys. stanowiła kawaleria. Oprócz broni wyposażona była w kajaki wojenne i statki. Większość czółen posiadała konstrukcję z jednego bala, pozyskanego z jednego masywnego pnia drzewa. Były ponadto rzeźbione.

Broń stanowiły łuki i zatrute strzały z żelaznymi grotami oraz włócznie. Ulubioną bronią kawalerii były miecze i włócznie. Jeźdźcy cesarskiego Mali używali do obrony żelaznych hełmów i zbroi kolczugowej, a także tarcz.

21
Imperialna architektura malijska charakteryzowała się architekturą sudano-sahelijską z malijskim podstylem - przykładem jest Wielki Meczet w Djenne.

Styl ten charakteryzuje się użyciem cegieł mułowych i tynku adobe, z dużymi belkami nośnymi z bali drewnianych.

Wiele projektów architektonicznych zrealizowano podczas rządów Mansa Musy (m.in. Wielki Meczet w Gao i Pałac Królewski w Timbuktu).

22
Postać Mansa Musy została wykorzystana w czwartej i szóstej części gier strategicznych Sid Meier's Civilization.

Pojawia się tam jako przywódca cywilizacji malijskiej.