Rośliny
Ciekawostki o nasionach chia
Skarbnica cennych dla zdrowia witamin i minerałów
Maleńkie, czarne nasionka zyskały w ostatnich latach dużą popularność wśród zdrowej żywności. Są smaczne, łatwo pęcznieją tworząc żelową konsystencję. Dlatego chętnie stosowane są jako składnik deserów, smoothie, płatków śniadaniowych, batonów energetycznych, jogurtów czy muesli. Ich atrakcyjność przede wszystkim jednak polega na ich ogromnych walorach zdrowotnych, a zwłaszcza zawartości cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
1
Chia, zwana też szałwią hiszpańską (Salvia hispanica) jest gatunkiem rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Do jasntowatych należy ponad 7,2 tysiąca gatunków reprezentujących 236 rodzajów. Występują one na całym świecie z wyjątkiem okolic okołobiegunowych.
2
Szałwia hiszpańska pochodzi ze środkowego i południowego Meksyku. Roślina wytwarza owalne, szare z czarno-białymi plamkami nasiona, które są jadalne - nasiona chia.
3
Roślina uprawiana była przez Azteków w czasach prekolumbijskich i była podstawowym pożywieniem kultur mezoamerykańskich. Dowodów na to dostarcza XVI-wieczny Kodeks Mendoza - kodeks aztecki, który powstał około roku 1541. Zawiera on historię władców azteckich i ich podbojów, a także opis codziennego życia społeczności Azteków sprzed podboju.
Kodeks napisany jest w języku nahuatl z wykorzystaniem tradycyjnych piktogramów Azteków. Jego nazwa pochodzi od Don Antonio de Mendoza, wicekróla Nowej Hiszpanii i czołowego mecenasa rodzimych artystów.
4
Historycy ekonomii twierdzą, że nasiona chia mogły być w tamtych czasach równie ważne jako roślina spożywcza, jak kukurydza. Służyły one jako podstawowe pożywienie dla azteckich kultur Nahuatl. Kronikarze jezuiccy umieścili chia jako trzecią najważniejszą uprawę w kulturze Azteków, za kukurydzą i fasolą, a przed amarantusem.
Ofiary składane azteckim kapłanom często były w postaci nasion chia.
5
Obecnie, nasiona chia są uprawiane na małą skalę w środkowym Meksyku i Gwatemali, ojczyźnie ich przodków. Uprawy komercyjne prowadzone są w Ameryce Środkowej i Południowej.
6
Nazwa "chia" pochodzi od słowa "chian" w języku nahuatl i oznacza oleisty. Obecna nazwa meksykańskiego stanu Chiapas, położonego w południowej części Meksyku, pochodzi właśnie od chia - wody lub rzeki w języku nahuatl.
Niektóre źródła podają, że słowo "chia" oznacza siłę.
7
Szałwia hiszpańska jest rośliną jednoroczną, osiągającą 1 metr wysokości. Jej kwiaty są fioletowe lub białe, zebrane w okółkach na szczytach pędów. Owoce (rozłupnie) zawierają liczne, owalne nasiona o długości około 2 mm. Ich powierzchnia jest nakrapiana, w kolorze brązowym, czarnym, szarym i białym.
8
Nasiona chia są hydrofilowe. Po namoczeniu wchłaniają do 12 razy więcej płynu niż ważą i tworzą śluzowatą powłokę nadającą im żelową konsystencję.
9
Nasiona chia zawierają wiele cennych składników pozytywnie wpływających na organizm człowieka. Zawierają 20% białka, 34% tłuszczu, 25% błonnika rozpuszczalnego w wodzie, przeciwutleniacze, cenne dla zdrowia składniki mineralne oraz witaminy.
Olej z tych nasion zawiera wysokie stężenie kwasów tłuszczowych, nie zawierają glutenu, zawierają śladowe ilości sodu.
Dzięki swoim właściwościom mogą pozytywnie wpływać na pracę układu trawiennego, serca i układu krążenia, a także na kondycję skóry.
10
Olej z nasion chia zawiera około 64% kwasów tłuszczowych omega -3. Zawiera też kwasy omega-6, które występują w korzystnym dla zdrowia i prewencji chorób stosunku do omega-3. Kwasów omega-3 zawiera więcej niż łosoś norweski, uważany za najbogatsze ich źródło.
Nasiona chia są najlepiej znanym roślinnym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, lepszym niż nasiona lnu.
Jednym z kwasów omega-3 jest kwas alfa-linolenowy, który może powodować raka prostaty, natomiast zapobiega rakowi piersi.
11
W swoim składzie posiadają duże ilości minerałów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są to: fosfor, magnez, cynk, żelazo, miedź, selen a także wapń. Nasiona chia zawierają też witaminy z grupy B.
12
Stanowią bogate źródło przeciwutleniaczy. Należą do nich: kwas chlorogenowy posiadający zdolność obniżania ciśnienia krwi, oraz kwercetynę, która może zmniejszać ryzyko chorób serca, osteoporozy i niektórych postaci nowotworów.
Zawierają także kwas kawowy, który może pomóc w zwalczaniu stanów zapalnych w organizmie.
13
Nasiona chia zmniejszają oporność na insulinę i stabilizują poziomu cukru we krwi. Ze względu na swoją hydrofilowość, nasiona pęcznieją w żołądku, dając uczucie sytości. Zawarty w nich błonnik reguluje rytm wypróżnień, oczyszcza jelita. Mimo tych cech, nie udało się stwierdzić, że nasiona chia wpływają pozytywnie na utratę wagi.
14
Nasiona chia zawierają 486,1 kcal w 100 gramach. Zaleca się , aby nie zjadać więcej niż 3-4 łyżeczki nasion dziennie, gdyż większe ilości mogą zaburzyć w organizmie wchłanianie innych składników odżywczych.
15
Nasiona chia najczęściej wykorzystywane są jako składnik sałatek, jogurtów, pieczywa, deserów oraz koktajli. Mogą być spożywane zarówno na surowo, jak i po namoczeniu, w formie żelu. W przeciwieństwie do nasion lnu, nasiona chia nie muszą być mielone przed spożyciem, ponieważ okrywa nasion jest delikatna i łatwo trawiona, co prawdopodobnie poprawia biodostępność składników odżywczych.
16
Firma Joseph Enterprises z San Francisco w Kalifornii produkuje Chia Pet. Są to figurki z terakoty używane do kiełkowania chia. Zwykle są to figurki zwierząt, do których nakłada się zwilżone nasiona. Po kilku tygodniach rosnące roślinki tworzą "sierść" na ceramicznym zwierzaku.
