Ciekawostki o Minorce

Baleary to grupa wysp w zachodniej części Morza Śródziemnego. Stanowią one prowincję i wspólnotę autonomiczną Hiszpanii, której stolicą i największym miastem jest Palma de Mallorca. Głównymi wyspami wspólnoty autonomicznej są: Majorka, Minorka, Ibiza i Formentera. Do mniejszych wysp należy Cabrera, na której znajduje się Morsko-Lądowy Park Narodowy Archipelagu Cabrera.

Wyspy archipelagu można też podzielić na Wyspy Gymnesian, skupiające Majorkę, Minorkę i Cabrerę oraz Wyspy Pityusic (powszechnie, acz nieformalnie, nazywane Wyspami Pine), do których należą Ibiza i Formentera.

Hiszpańską prowincją stały się w XIX wieku, a w 1983 roku uzyskały statut autonomii. Reforma statutu z 2007 roku ustanowiła Baleary jedną z narodowości Hiszpanii. Językami urzędowymi na wyspach są kataloński i hiszpański.

Jej powierzchnia wynosi około 700 kilometrów kwadratowych, a zamieszkuje ją około 97 tysięcy mieszkańców (2021 rok). Północna część wyspy jest skalista i charakteryzuje się nierównym wybrzeżem, często przypominającym fiordy. Południe wyspy ma łagodną rzeźbę z kilkoma głębokimi wąwozami. Wybrzeże jest tam bardziej liniowe ze skałami i długimi piaszczystymi plażami. Linia brzegowa Minorki ma długość około 285 kilometrów.

Wzgórze o wysokości 357 m n.p.m. zlokalizowane w centrum wyspy, otoczone jest polami uprawnymi i podgórzem. El Toro znajduje się w pobliżu miasta Es Mercadal, z którego prowadzi na górę kręta, stroma droga długości 3,2 km. W pogodny dzień ze wzgórza można zobaczyć całą wyspę, zwłaszcza jej północny region.

Na szczycie El Toro znajduje się neoklasycystyczny kościół i sanktuarium Mare de Deu del Toro, resztki ruin klasztoru pielgrzymkowego augustianów z XVII wieku oraz pomnik Chrystusa.

Minorka jest bardzo zielona i zalesiona, występuje tam dużo rolnictwa. Późny rozwój turystyki spowodował, że nie ma tam rozrośniętych miast i wysokich budynków hotelowych. Prawie połowa wyspy objęta jest ochroną krajobrazową i przyrodniczą. Zachowało się tam wiele niezagospodarowanych plaż i krajobrazów, a baza turystyczna jest bardziej przestronna w porównaniu do ośrodków turystycznych na Majorce czy Ibizie.

Wiele jest typowych dla rejonu Morza Śródziemnego, ale niektóre z nich są endemiczne. Rośnie tam ponad dwadzieścia gatunków storczyków, z których większość kwitnie na początku roku.

Pierwsi osadnicy przybyli tam prawdopodobnie łodziami z francuskiego wybrzeża Morza Śródziemnego. Najstarsze dowody na istnienie rolnictwa na wyspie pochodzą z III wieku p.n.e. Najstarszymi budowlami kultowymi były cuevas (jaskinie) - groty wykute w skale. Istnieją one od około 3000 roku p.n.e., a zostały stworzone przez pierwszych osadników. Zwykle są to pomieszczenia w kształcie cygara, wyposażone w przedsionek, miejsce na ognisko, ołtarze ławkowe i różną ilość wnęk bocznych.

Naveta jest formą grobowca megalitowego, pochodzącą z epoki brązu. Budowla ma dwie wyraźnie dłuższe i dwie krótsze ściany, wysokość około dwóch pięter i kształt obróconej do góry dnem łodzi. Naveta wykonana jest techniką muru cyklopowego, czyli wykonana jest z wielkich, prawie nieobrobionych kamieni, które dopasowane są do siebie w miarę możliwości. Powstałe luki między kamieniami wypełniane były ziemią bądź drobnymi kamieniami.

Nazwa techniki wywodzi się z okresu kultury egejskiej i mykeńskiej, gdy konstrukcja powstawała z potężnych kamiennych bloków układanych poziomo, a ich powstawanie przypisywano Cyklopom (w mitologii greckiej olbrzymy z jednym okiem pośrodku czoła).

Najlepiej zachowanymi navetami są: Navetas Rafała Rubí w Alaior i Navetas z Biniaca, a największą jest Naveta d'Es Tudons , która ma około 4 m wysokości, 14 m długości i 6,4 m szerokości.

Pierwszym autorem, który pisał o tych budowlach był Juan Ramis w swojej książce "Starożytności celtyckie na Minorce", wydanej w 1818 roku. Książka ta jest pierwszą napisaną w języku hiszpańskim książką w całości poświęconą prehistorii.

Taula jest megalitem składającym się z dwóch kamiennych bloków ustawionych na kształt litery T (w języku katalońskim taula oznacza stół). Były to budowle o wysokości 4,5-5 metrów i wadze około 25 ton. Taule powstawały w kulturze talayotyckiej, która rozwijała się na Balearach od 1700 r. p.n.e. do końca II w p.n.e.

Podobnie jak navety, taule występują tylko na Minorce, gdzie odnaleziono 31 takich obiektów. Budowane były w centrum okrągłych budowli kamiennych i przypuszcza się, że pełniły funkcje religijne. Budowle te podobne są do tych występujących w Göbekli Tepe.

Ten typ budowli występował nie tylko na Minorce, ale też na Majorce.  Datowane są one na przełom II i I wieku p.n.e. Typowy talayot to okrągła budowla z płaskim dachem wspartym na potężnym filarze, zbudowana z wielkich bloków kamiennych. Przypuszcza się, że budowle te mogły pełnić funkcje obronne, magazynowe lub mieszkalne. Budowano je wkomponowane w mury obronne lub pośrodku osady. Na Balearach do dziś przetrwało ponad 300 takich budowli.

W starożytności należała do Kartaginy, a następnie do Rzymu. W okresie rzymskiej okupacji rozwinął się handel morski między Półwyspem Iberyjskim a Półwyspem Apenińskim, który często narażony był na ataki piratów. Piraci wykorzystywali strategiczne położenie Balearów do napadów na rzymski handel, umieszczając swoje bazy na Minorce i Majorce.

W V wieku wyspa została zdobyta przez Wandalów, a pod koniec VIII wieku przez Maurów i dołączona do Kalifatu Kordoby. W XIII wieku władała nią Aragonia, później stała się częścią Holandii. Brytyjczycy zdobyli Minorkę na początku XVIII wieku i w ich posiadaniu była przez siedemdziesiąt lat. Podczas wojny siedmioletniej stała się na siedem lat własnością Francji, by znów wrócić pod brytyjskie panowanie. Zdobyta w 1782 roku przez Hiszpanię, po szesnastu latach ponownie przeszła we władanie Wielkiej Brytanii. Ostatecznie zawarty w 1803 roku pokój w Amiens przyznał Minorkę Hiszpanii.

Reszta Balearów wspierała hiszpańskich nacjonalistów pod wodzą generała Francisco Franco. Na wyspie nie doszło do walk naziemnych, ale była celem bombardowań dokonywanych przez nacjonalistyczne Siły Powietrzne Corpo Truppe Volotarie.

Generał Franco, chcąc ukarać Minorkę i w ogóle Katalończyków, którzy nie poparli jego faszystowskiego reżimu, był przeciwny inwestowaniu na Minorce. Katalonia została pozbawiona autonomii, możliwości używania języka katalońskiego w szkołach i miejscach publicznych i odcięta od inwestycji, co miało ogromne znaczenie dla rozwoju turystyki na wyspie.

Inaczej stało się na Majorce, dla której generał zrobił wyjątek przeznaczając wyspę na miejsce wypoczynku dla członków partii i ich rodzin, a także dla wszystkich zwolenników reżimu. Na Majorce wyrastały wysokie betonowe hotele z maleńkimi pokoikami, które miały pomieścić profrankońskich zwolenników władzy.

Dzięki decyzji Franco Minorka uniknęła nadmiernej urbanizacji, zachowując swój naturalny charakter zielonej wyspy.

Mao jest stolicą i drugim co do wielkości miastem Minorki. Miasto leży na wschodnim wybrzeżu wyspy. Znajduje się tam jeden z najdłuższych naturalnych portów na świecie - jest długi na 5 km i szeroki na 900 m. Woda tam jest głęboka, ale ze względu na zamknięty charakter w większości jest przejrzysta. Wielki admirał Genui Andrea Doria powiedział, że zna tylko trzy bezpieczne porty na Morzu Śródziemnym: lipiec, sierpień i Mahon.

Miasto zostało założone przez Kartagińczyków. Legenda głosi, ze nazwa miasta pochodzi od imienia brata Hannibala - Mago Barca, który znalazł tu schronienie w 205 r. p.n.e. 

Według niej 28 czerwca 1756 roku francuski książę Richelieu zdobył port Mahon odnosząc zwycięstwo nad siłami brytyjskimi. Dla jego uczczenia nazwał tak stworzony przez siebie sos. Inna wersja legendy głosi, że obrońcom obleganego przez Francuzów Mahon brakowało żywności. Pozostał im jedynie zapas oliwy i jaj, z mieszaniny których zrobiono sos. Jedzono go z jajami ugotowanymi na twardo. Gdy Francuzi zdobyli miasto spróbowali owego sosu i posmakował im tak bardzo, że rozpowszechnili go.

Ser Mahon (fromage de Mao) to ser wytwarzany z mleka krowiego, zsiadanego w niskich temperaturach, solonego i dojrzewającego zgodnie ze zwyczajami obowiązującymi na wyspie. Produkcja tego sera nawiązuje do tradycji przodków. Istnieją dokumenty z V wieku, które wspominają o produkcji i spożyciu sera na Minorce. W liście biskupa Severa napisanym około 417 roku znajduje się fragment mówiący o tym, że Minorkanie jedli mleko i ser krowi.

Ser jest maślano-ostry, lekko słony i lekko aromatyczny (aromat słodki i orzechowy). Ten lekko słony smak sera wynika częściowo z zawartości soli morskiej w trawach, którymi żywią się krowy. Skórka sera ma zazwyczaj pomarańczowy kolor, ponieważ pocierana jest masłem lub olejem z papryką. Dojrzałość uzyskuje po około 10 miesiącach leżakowania.

Minorka słynie z produkcji serów i jest domem dla jednego z najbardziej szanowanych zakładów mleczarskich w Europie.

Tubylcy wyspy mówią różnymi odmianami katalońskiego zwanego Menorqui, a także hiszpańskim. Językiem edukacji i administracji jest kataloński.