Ciekawostki o Göbekli Tepe

Leży w bezpośrednim sąsiedztwie kurdyjskiej wioski Xiraberesk, w odległości około 15 km od miasta Sanliurfa, które w starożytności nosiło nazwę Edessa i stanowiło centrum chrześcijaństwa syryjskiego. Miasto to znane jest m.in. ze szczególnego wizerunku Chrystusa - mandylionu (rodzaj acheiropoietosu, czyli wizerunku postaci stworzonego w nadnaturalny, cudowny sposób, a nie ręką ludzką), oraz ze szkoły teologicznej Efrema Syryjczyka - świętego, kaznodziei, poety, komentatora Pisma Świętego.

Nazwa tego miejsca w tłumaczeniu z języka tureckiego oznacza "wybrzuszone wzgórze". Cały teren, na którym znajdują się wykopaliska jest pagórkowaty, ale tylko jedno ze wzgórz od pokoleń uznawano za święte.

Na wierzchołku wzgórza znaleziono ślady prac budowlanych, ale uznano je za pozostałości wojskowego posterunku z czasów Bizancjum. Leżące nieopodal kawałki potrzaskanych bloków wapiennych wzięto za elementy nagrobków.Przypuszczano, że wzgórze kryje cmentarzysko bizantyjskie lub islamskie.

Choć Klaus Schmidt wiele lat przepracował w Turcji na różnych stanowiskach archeologicznych, odkrycie Gobekli Tepe przerosło jego najśmielsze oczekiwania. Ujrzał tam ogromną liczbę odłamków krzemienia, a pod powierzchnią ziemi odkrył starannie wyrzeźbione kamienie, a potem krąg stojących kolumn. Zdał sobie sprawę, że w tym miejscu przed tysiącami lat pracowały dziesiątki, a nawet setki ludzi. Wykopaliska kontynuował aż do swojej śmierci w 2014 roku, później pracę przejął jego zespół. Odbywają się one pod nadzorem ekspertów z Niemieckiego Instytutu Archeologicznego przy współpracy  Muzeum z Sanliurfy. Są wśród nich specjaliści zajmujacy się okresem neolitu i specjaliści zajmujący się badaniem stratygrafii gleby (rozmieszczenie warstw, które wiele mówi o historii tych budowli i samego miejsca).

Liczne zgromadzone tam kamienie uległy przemieszczeniu, gdyż rolnicy podporządkowywali sobie teren pod uprawy zgodnie ze swoimi potrzebami. Dlatego archeologiczna wartość tego miejsca na pewno doznała pewnego uszczerbku.

Na powierzchni wzgórza odkryto bardzo dużo starożytnych krzemiennych narzędzi - neolityczne noże, siekierki i ostrza strzał lub włóczni.  Następnie odkrywano kręgi stojących kolumn - sondowanie geomagnetyczne wykazało, że do odkopania pozostaje co najmniej 20 kręgów, zgrupowanych w jednym miejscu. Prace są kontynuowane i potrwają zapewne jeszcze co najmniej kilkadziesiąt lat. Archeolodzy musieli usunąć ogromne ilości ziemi, aby odkryć znajdujące się pod nią struktury i spróbować odpowiedzieć na pytanie, kto to zbudował i dlaczego?

Miejsce to stworzyli ludzie, którzy zajmowali się zbieractwem i łowiectwem. Budowle w Gobekli Tepe są ogromne.  Są najstarszymi znanymi konstrukcjami megalitycznymi.Taka architektura wymagała umiejętności inżynierskich i organizacyjnych, których te ludy najprawdopodobniej nie posiadały.

Kręgi zbudowane są według tego samego wzoru. Wykonane są z wapiennych kolumn w kształcie gigantycznych belek lub wielkiej litery T. Kolumny mają ostre krawędzie. W środku kręgów znajdują się dwa monolityczne, pięciometrowe filary, pokryte tajemniczymi płaskorzeźbami przedstawiającymi sylwetki zwierząt - przypuszcza się, że mogły one pełnić symboliczną rolę strażników. Płaskorzeźby przedstawiają skorpiony, szarżujące dziki czy lwy. Reliefy różnią się stylem wykonania, niektóre są dość proste, inne starannie wykonane, wyrafinowane. W obrębie murów świątyni odkryto sześć kamiennych koryt o pojemności do 160 litrów. Na ich dnie odnaleziono osad zawierajacy szczawiany, które wytrącają się po połączeniu wody z ziarnem zbóż - być może warzono w nich piwo. Według dyrektora Muzeum Archeologii i Mozaiki w Sanliurfie, takiej architektury i symboli nie można zobaczyć w żadnym innym miejscu.

Ludy te koczowały w małych plemiennych grupach, które żywiły się zbierajac rośliny i polując. Aby wybudować taki obiekt, grupy te musiałyby w dużej masie zgromadzić się w jednym miejscu. Budowniczowie Gobekli Tepe potrafili wyciosać, wyrzeźbić i przetransportować na odległość setek metrów głazy o wadze około 16 ton, nie posiadając pojazdów kołowych ani zwierząt pociągowych.

Stawiano nowy krąg, mniejszy, wewnątrz pierwszego, a nawet i trzeci wewnątrz drugiego. W końcu cały zespół kręgów był zasypywany, a w jego pobliżu pwstawał od podstaw nowy pierścień kręgów.