Ciekawostki o Syrakuzach

Słyną z bogatej greckiej i rzymskiej historii, kultury i architektury, a także jako miejsce narodzin i życia wybitnego starożytnego uczonego, Archimedesa. Liczące 2700 lat Syrakuzy odgrywały kluczową rolę w starożytności, kiedy były jedną z głównych potęg na wybrzeżu Morza Śródziemnego.

Zostało założone przez greckich osadników (Dorów) z Koryntu i Tenei, którym przewodził arystokrata Arkhias. Zasiedlenie Syrakuz było starannie zaplanowane przez Arkhiasa. Ustalił on sposób podziału majątku dla osadników, sporządził plany dotyczące wyglądu ulic, ich ułożenia i szerokości.

Początkowo miasto koncentrowało się jedynie na przybrzeżnej wysepce Ortygii. W mieście wybudowano świątynie, pałace władców, wzniesiono port, otoczono murami. W V w p.n.e. Syrakuz Gelon wzniósł na wyspie świątynię Ateny. Z biegiem czasu Syrakuzy zaczęły się rozrastać na lądzie stałym. Powstała tam agora - główny plac, rynek w greckich miastach, wokół którego toczyło się życie polityczne, religijne i handlowe.

Nad rzeką Anopos, z dala od miasta, wybudowano w 560-550 p.n.e. świątynię dorycką (peripteros) poświęconą Zeusowi Olimpijskiemu. Świątynia ta otoczona była pojedynczą kolumnadą.

 Składało się ono z pięciu dzielnic: Achradine, ze świątynią Zeusa, Tyche, ze świątynią tej bogini, Neapolis, gdzie znajdował się największy teatr na Sycylii, Epipolai oraz silnie obwarowanej Ortygi, gdzie znajdował się pałac tyranów. 

W V w p.n.e. miasto liczyło około 250 tysięcy mieszkańców, posiadało dwa porty, handlowy i wojenny.

Początkowo panował tam ustój arystokratyczny, później demokratyczny, a z chwilą przejęcia władzy przez Gelona I nastała tyrania - nieograniczona władza sprawowana przez władcę zwanego tyranem.

Jednym z tyranów był Hieron II, który władzę w Syrakuzach przejął w 275 p.n.e. Jego panowanie zainaugurowało okres 50 lat pokoju i dobrobytu dla miasta i stało się ono jedną z najbardziej znanych stolic starożytności.

Był to unikalny system przepisów dotyczących opodatkowania rolnictwa na Sycylii, polegający między innymi na stosowaniu dziesięciny rolniczej. System ten został później przejęty i stosowany przez Rzymian, którzy po przejęciu Syrakuz w 212 p.n.e., wymagali, aby rolnicy płacili Rzymowi dziesięć procent podatku od swoich produktów.

Pod rządami Hierona II w Syrakuzach powstał nowy, ogromny ołtarz "Ara Hiero", powiększono również teatr.

Archimedes, uznawany za najwybitniejszego matematyka starożytności i jednego z największych w dziejach, żył w latach około 287-212 p.n.e. Był greckim matematykiem, fizykiem i inżynierem. Jego ojcem był astronom Fidiasz, a tyran Hieron II, prawdopodobnie jego krewnym. Wykształcenie zdobywał w Aleksandrii.

Swoje zdolności inżynieryjne wykorzystał w czasie drugiej wojny punickiej, kiedy to kierował pracami inżynieryjnymi przy obronie Syrakuz przed Rzymianami. W czasie oblężenia miasta Rzymianie byli przekonani, że to sami bogowie bronią Syrakuz, gdyż zza murów ciskane były pociski w ich kierunku. Za murami schowane były skonstruowane przez Archimidesa machiny, z których pociski te były wyrzucane w stronę napastników.

Po zdobyciu Syrakuz przez Rzymian, wbrew wyraźnemu rozkazowi dowódcy Marcellusowi, aby ująć Archimedesa żywego, został on zabity przez rzymskiego legionistę, w chwili rozmyślania nad jakimś problemem matematycznym. Archimedes ponoć został z honorami pochowany przez rzymskiego wodza, choć istnieją na ten temat, a także na temat intencji legionistów, różne informacje. Na nagrobku, zgodnie z życzeniem Archimedesa, wyryto kulę, stożek i walec, jako uznanie jego dowodów twierdzeń na wzory objętości i pola powierzchni tych brył.

Mimo stopniowego upadku prestiżu i potęgi miasta, zachowało ono status stolicy rzymskiego rządu Sycylii i siedziby pretora. Pozostało też ważnym portem handlowym pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią Cesarstwa.

Stało się to dzięki staraniom Pawła z Tarsu i św. Marziano, który był pierwszym biskupem Syrakuz (został ukamienowany przez lokalnych Żydów w roku 68). Miasto stało się jednym z głównych ośrodków prozelityzmu (nawracania innych na swoją wiarę) na Zachodzie. 

W czasie prześladowań chrześcijan w Syrakuzach powstały ogromne katakumby, których wielkość ustępuje jedynie rzymskim. Katakumby św. Jana (Catacomba di San Giovanni) rozciągają się na kilka poziomów i obejmują liczne korytarze, komory grobowe oraz kaplice. Można w nich znaleźć różnorodne dekoracje i malowidła, w tym inskrypcje, symbole chrześcijańskie oraz sceny biblijne. Katakumby powstały z wykorzystaniem istniejącej w tym miejscu infrastruktury greckiej i rzymskiej. Główna ich arteria przebiega wzdłuż greckiego akweduktu, a najważniejsze pomieszczenia znajdują się w byłych cysternach i mają okrągły kształt. Przypuszcza się, że katakumby zajmują obszar około 10 000 metrów kwadratowych.

W momencie, gdy zaczęto podejrzewać Konstansa II o plany trwałego zastąpienia stolicy Cesarstwa, Konstantynopola Syrakuzami, cesarz został zamordowany.

W tym okresie katedra w Syrakuzach została przekształcona w meczet, a dzielnica na wyspie Ortygia przebudowana w stylu islamskim. W mieście kwitło życie kulturalne, artystyczne i handlowe. Tworzyło tam kilku arabskich poetów, w tym Ibn Hamdis, najważniejszy sycylijski poeta arabski XII wieku.

Trzęsienia ziemi miały miejsca w 1542 i 1693 roku, a zaraza wybuchła w 1729 i 1837 roku (cholera). Trzęsienie ziemi w XVII wieku na zawsze zmieniło wygląd Syrakuz, a także całego obszaru historycznego i geograficznego obejmującego południowo-wschodnia część Sycylii (Val di Noto). Zabudowania na tych terenach zostały odbudowane w najbardziej typowym stylu architektonicznym południowych Włoch, w stylu sycylijskiego baroku.

Pod koniec XIX wieku rozebrano mury, łącznie z główna bramą miejską wyspy Ortygia, Porta Ligny, i zbudowano most łączący ląd z wyspą (Ponte Nuovo). Niewiele później wybudowano tam połączenie kolejowe.

Ortygia, jako wyspa przybrzeżna, z łatwością została przekształcona w naturalną fortecę z portami i była na tyle duża, aby mogła tam mieszkać znaczna populacja. Wyspa znana jest też jako Citta Vecchia, mieści się na niej wiele zabytków.

Nazwa Ortygia pochodzi od starogreckiego órtyxu i oznacza "przepiórkę". Homer pisał w hymnie do Deliana Apolla, że bogini Leto zatrzymała się w Ortygii, aby urodzić Artemidę, pierworodną z bliźniaków. Ta z kolei pomogła Leto przeprawić się przez morze na wyspę Delos, gdzie Leto urodziła Apolla. Według innych źródeł bliźniaki urodziły się w tym samym miejscu - na Delos lub Ortygii (wg. Strabona Ortygia to stara nazwa Delos).

Mówiono też, że siostra Leto, Asteria, przemieniła się w przepiórkę (Ortyx), rzuciła się do morza i przemieniła się w wyspę.

Ortygia była mitycznym domem Aretuzy, nimfy, która uciekając przed bogiem rzeki, została przemieniona przez Artemidę w źródło, które przeszło pod ziemię i pojawiło się na wyspie jako Fontanna Aretuzy, co zapewniło wodę dla miasta.

Jej konstrukcja jest pierwotną grecką świątynią dorycką i z tego powodu została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2005 roku. Była to wielka grecka świątynia Ateny wybudowana w VI w. p.n.e. Świątynia była budowlą dorycką z sześcioma kolumnami po krótszych bokach i 14 po dłuższych bokach.

Wykopaliska archeologiczne prowadzone w latach 1907-1910 przez Paolo Orsiego wykazały, że grecka świątynia została wybudowana na jeszcze starszych fundamentach z okresu przedhelleńskiego. Wykopaliska ujawniły też sporo artefaktów z tego okresu, znajdują się one obecnie w Museo archeologico regionale Paolo Orsi w Syrakuzach.

Obecna katedra została zbudowana przez biskupa Zosimo z Syrakuz w VII wieku. Budynek został przekształcony w meczet w 878 roku, a następnie przebudowany w 1085 roku.

Była ona mieszkanką Syrakuz, gdzie urodziła się około 281 roku i zmarła śmiercią męczeńską 13 grudnia 304 roku. Łucja pochodziła z bogatej rzymskiej rodziny z Syrakuz. Juz w dzieciństwie złożyła w tajemnicy śluby czystości. Kiedy jej matka zaaranżowała jej małżeństwo, Łucja odmówiła. Odtrącony zalotnik zemścił się na niej i doniósł, że jest ona chrześcijanką. Łucję aresztowano i torturowano, ale nie wyrzekła się swojej wiary. Na mocy wyroku, miała ona trafić do domu publicznego i być zmuszona do prostytucji. Ponoć, aby się oszpecić, Łucja wydłubała sobie oczy. W wieku 23 lat została ścięta.

Łucja jest patronką Syrakuz, Sycylii i całej Italii, chorych dzieci, skruszonych prostytutek, ociemniałych a także wszystkich tych, którzy potrzebują dobrego wzroku: pisarzy, krawców, tkaczy, szwaczek, rolników. 

Namalował wówczas słynny obraz "Pogrzeb Łucji". Obraz znajduje się w Opactwie św. Łucji (Chiesa di Santa Lucia alla badia).

Teatr leży na południowych stokach wzgórza Temenite, z widokiem na Syrakuzy. Wybudowano go prawdopodobnie za czasów panowania Hierona I, w V w. p.n.e. Przebudowano go w III w. p.n.e., za panowania Hierona II i ponownie w okresie rzymskim. Na miejsce budowy wybrano naturalne wzgórze i skałę, dzięki czemu stworzono ogromne audytorium, które przetrwało w dobrym stanie do czasów współczesnych.

Teatr składa się z 67 rzędów, oprócz spektakli odbywały się w nim również debaty polityczne. W czasach rzymskich teatr pełnił rolę cyrku, a po upadku Cesarstwa Rzymskiego popadł w zapomnienie. Do czasów obecnych zachowały się oryginalne fragmenty sceny oraz orkiestry.

Grobowce, których jest około 4 000, datowane są na okres od XIII do VII wieku p.n.e. Nekropolia rozciąga się wokół zboczy dużego cypla położonego u zbiegu rzeki Anapo z jej dopływem Calcinara, około 23 kilometry od Syrakuz.

Nekropolia Pantalica wraz z Syrakuzami została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2005 roku.

Jest to popularny w regionie mrożony deser na bazie kawy, mleka, soków owocowych i lodu o ziarnistej strukturze. Spożywa się go najczęściej ze słodką bułeczką, briosi - całość nosi sycylijską nazwę "a granita ca' briosi". Tradycyjnie do sporządzenia granity wykorzystywano lód sprowadzany ze zboczy Etny.