Miasta
Ciekawostki o Zamościu
Perła renesansu
Zamość założył w 1580 roku hetman wielki koronny Jan Zamoyski. Miasto było własnością i rodową siedzibą Zamoyskich. Tak było przez stulecia a w powojennej Polsce, Marcin Zamoyski, syn ostatniego ordynata Zamoyskiego, dwukrotnie sprawował urząd prezydenta miasta, już nie jako jego właściciel. Od prawie 250 lat nad miastem czuwał Archanioł Michał, którego rzeźba z mieczem, na szczycie bramy szczebrzeskiej, strzegła miasta. Zamość jest jednym z większych ośrodków kulturalnych, edukacyjnych i turystycznych Zamojszczyzny. Zapraszamy do zapoznania się z ciekawostkami dotyczącymi tego pięknego miasta.
1
Zamość, ze względu na unikatowy pod względem architektury charakter Starego Miasta, nazywany jest "Padwą północy", "miastem arkad", "perłą renesansu".
2
Zamojskie Stare Miasto w 1992 roku zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
3
Zamość był prywatnym miastem szlacheckim, założonym w oparciu o prawo lokacyjne w 1580 roku, na historycznej Rusi Czerwonej, w dawnej ziemi chełmskiej. Obecnie jest miastem powiatowym, w południowej części województwa lubelskiego.
4
Zamość był stolicą założonej przez kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Sariusza Zamoyskiego, Ordynacji Zamojskiej. Ordynacja Zamojska była jedną z pierwszych ordynacji magnackich w Rzeczypospolitej, zlikwidowana po II wojnie światowej w ramach reformy rolnej.
5
Stare Miasto w Zamościu wyróżnia, zachowany od czasu powstania, układ urbanistyczny. Rynek Wielki o wymiarach 100 x 100 m z ratuszem i tzw. kamienicami ormiańskimi i fragmentami umocnień obronnych.
6
Rynek na zlecenie Jana Zamoyskiego zaprojektował architekt Bernardo Morando. Projekt nawiązywał do koncepcji antropomorficznych, gdzie głową miał być pałac Zamoyskich, kręgosłupem, ulica Grodzka a ramionami, ulice poprzeczne. Wyznaczono również Rynek Solny i Rynek Wodny, które miały symbolizować organy wewnętrzne. Bastiony to ręce i nogi służące do obrony.
7
Symbolem miasta jest manierystyczno-barokowy ratusz ze schodami wachlarzowymi z XVIII w.
8
Dawna rezydencja rodziny Zamoyskich znajduje się w zachodniej części Starego Miasta. Pałac był pierwszym obiektem, który zaczęto budować po założeniu miasta. W 1821 roku pałac został sprzedany władzom państwowym. W ostatnich latach mieściły się w nim zamojskie sądy. Planowana jest renowacja tego budynku.
9
Z wieży zamojskiego ratusza codziennie, od 400 lat, wygrywany jest hejnał na trzy strony świata Zamość posiadał w tamtych czasach tylko trzy bramy, nie posiadał bramy zachodniej i przypuszcza się, że to było powodem grania hejnału na 3 strony świata.
10
W Zamościu znajduje się najstarsza polska apteka. Apteka Rektorska znajduje się w renesansowym budynku i jest apteką nieprzerwanie działającą od 1609 roku do dziś. Założycielem apteki był Szymon Piechowicz.
11
W Zamościu powstała najstarsza w Polsce orkiestra symfoniczna, nosząca imię swojego założyciela Karola Namysłowskiego. Powstała w 1881 roku na 20 lat przed Filharmonią Narodową.
12
W Zamościu powstała w 1594 roku świecka uczelnia założona przez Jana Zamoyskiego - Akademia Zamoyska. Akademia była pierwszą prywatną uczelnią a trzecią, po krakowskiej i wileńskiej, uczelnią w Rzeczypospolitej. Uczelnie w Krakowie i Wilnie były ufundowane ze skarbca królewskiego a Akademia Zamoyska była w całości opłacana przez kanclerza. Na Akademii wykładał m. in. Stanisław Staszic.
13
Synagoga znajdująca się na Starym Mieście przy dawnej ulicy Żydowskiej jest najlepiej zachowaną późnorenesansową synagogą w Polsce.
14
Jena z największych twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Twierdza Zamość, zbudowana w latach 1579-1618 na zlecenie Jana Zamoyskiego, otaczała kiedyś Zamość. Obecnie istnieją jedynie fragmenty fortyfikacji.
15
Pierwszą kobietą wytypowaną do odznaczenia krzyżem Virtuti Militari była Joanna Żubr, w czasie walki o Zamość w 1809 roku. Ostatecznie, ze względu na płeć, odmówiono przyznania jej orderu, w zastępstwie zaproponowano nagrodę pieniężną, którą Joanna Żubr uznała za dyshonor i odrzuciła. Był pierwszą kobietą sierżantem w wojsku polskim.
16
W Zamościu powołana została także Biblioteka Akademii Zamojskiej, zamknięta wraz z Akademią, jej zbiory weszły w skład powstałej w 1811 roku Biblioteki Ordynacji Zamojskiej w Warszawie. Obecnie zbiory te a także zbiory woluminów z prywatnej biblioteki rodowej Zamoyskich zostały włączone do zbiorów Biblioteki Narodowej i Archiwum Głównego Akt Dawnych.
