Ciekawostki o Lublinie

Znajduje się około 170 km na południowy wschód od Warszawy, nieopodal granicy krain historycznych: Małopolski i Rusi Czerwonej.
Znajduje się w odległości 100 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Dorohusku.

Jest dziewiątym co do wielkości miastem Polski i drugim co do wielkości miastem historycznej Małopolski.

Bystrzyca jest największym lewobrzeżnym dopływem Wieprza, całkowita jej długość wynosi 70,3 km, a powierzchnia jej dorzecza 1315,5 km2.
Dzieli miasto na część zachodnią i wschodnią.

Część zachodnia posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, z licznymi wąwozami lessowymi, dolinami i wzgórzami. Część wschodnia jest płaska.

Na terenie miasta do Bystrzycy wpadają dwie strugi: Czerniejówka (prawobrzeżny dopływ Bystrzycy) i Czechówka (lewobrzeżny dopływ Bystrzycy). Przez miasto przepływa też Ciemięga, lewobrzeżny dopływ Bystrzycy.

Powierzchnia miasta jest dziś przeszło sześć razy większa niż w chwili uzyskania praw miejskich w 1317 roku.
Historia Lublina sięga VI-VII wieku, kiedy kształtowały się pierwsze centra osadnicze na terenie późniejszego miasta.
Na początku VI wieku istniała tam osada na Czwartku (jest to wzniesienie na terenie lubelskiego Śródmieścia, historycznie jedna z najstarszych części Lublina, przy trakcie prowadzącym na Ruś), która rozprzestrzeniła się na sąsiednie wzgórza.
W okresie wczesnopiastowskim Lublin należał do ziemi sandomierskiej, do Małopolski.
W tamtym czasie wzniesiono kościół św. Mikołaja oraz drewnianą budowlę obronną na Wzgórzu Zamkowym.

Miasto lokowane było na prawie magdeburskim prawdopodobnie za czasów Bolesława Wstydliwego około 1257 roku (akt lokacyjny nie zachował się).
Udokumentowanej lokacji dokonał Władysław Łokietek 15 sierpnia 1317 roku.

Przypuszcza się, że została ona utworzona od staropolskiego imienia Lubomir lub związana jest z imieniem Lubel (według językoznawców Lublin dawniej nosił nazwę Lubelin - taką nazwę zanotowano w 1231 roku).
Według Kroniki Wincentego Kadłubka nazwa miasta pochodzi od imienia założycielki, Julii, siostry Juliusza Cezara.

W 1341 roku Kazimierz III Wielki odniósł w bitwie pod Lublinem zwycięstwo nad Tatarami, a rok później nadał on miastu przywilej regulacyjny, na mocy którego otoczono je murami.
W 1386 roku na jednym z pierwszych sejmów walnych w Lublinie Władysław Jagiełło został wybrany królem Polski.
Miasto posiadało prawo składu od 1392 roku.
W 1474 roku Kazimierz Jagiellończyk ustanowił w Lublinie stolicę nowo powstałego województwa lubelskiego.
Od XV do XVIII wieku w mieście zbierały się sądy szlacheckie: ziemski i grodzki.

W 1569 roku zawarto w Lublinie na sejmie walnym unię lubelską - porozumienie pomiędzy stanami Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, będącą unią realną, a nie jak dotychczas personalną (w 2019 roku obchodzona była 450. rocznica podpisania unii lubelskiej).
W tym samym roku na sejmie w Lublinie książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi.
W 1578 roku miasto stało się siedzibą Trybunału Głównego Koronnego.
W 1588 roku zostało tam ufundowane kolegium jezuickie.

Zaliczany był do ważniejszych miast, z prawem nabywania majątków ziemskich i czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla.

Działała tam jedna z ważniejszych gmin braci polskich oraz zbór kalwiński.

Po pokoju w Schönbrunn Lubelszczyzna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego, a na początku 1810 roku Lublin został stolicą nowo utworzonego departamentu lubelskiego.
W 1815 roku miasto znalazło się w Królestwie Kongresowym w zaborze rosyjskim - Lublin został stolicą guberni.

Była to Kolej Nadwiślańska prowadząca od Mławy przez Warszawę, Lublin i Chełm do Kowala.
Linia liczyła 522 km toru o rozstawie rosyjskim (1524 mm).

W 1918 roku utworzono tam rząd Ludowy Republiki Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego (premier rządu lubelskiego) - pierwszy rząd w wolnej Polsce od ponad 120 lat.
Lublin na kilka dni stał się stolicą kraju.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę Lublin zaczął się rozbudowywać.
Powstawały fabryki i gmachy użyteczności publicznej, kwitła lubelska kultura.
W 1918 roku założono Katolicki Uniwersytet Lubelski - najstarszą uczelnię Lublina i trzeci najstarszy funkcjonujący uniwersytet w Polsce (pierwsza szkoła wyższa w Lublinie powstała w XVII w., było nią założone przy klasztorze dominikanów i istniejące w latach 1644-1686 Studium generale, mające prawo nadawania stopni lektora oraz bakałarza filozofii i teologi).
W 1926 roku założono tam drugą wyższą uczelnię teologiczną - jezuickie "Bobolanum".
Reaktywowano też Lubelskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (działające wcześniej w latach 1818-1828).
W 1930 rabin Majer Szapira założył Jeszywas Chachmej Lublin - największą uczelnię talmudyczną na świecie, której księgozbiór liczył 22 tys. pozycji książkowych, głównie literatury rabinicznej i 10 tys. czasopism.
Wśród książek znajdowało się wiele starodruków i cennych rękopisów.
Większość księgozbioru została spalona przez niemieckich okupantów w 1940 roku.
Obecnie od jesieni 2013 roku w gmachu Jeszywas Chachmej Lublin mieści się Hotel Ilan.

Zakłady Plage i Laśkiewicz produkowały samoloty marki Lublin (1928-1935).
Później produkcja samolotów została przeniesiona do znacjonalizowanej Lubelskiej Wytwórni Samolotów.

W 1934 roku wydano afisz propagandowy o Lublinie.
Dwa lata później zatwierdzono herb Lublina , a 11 czerwca 1939 roku odbyły się pierwsze Dni Lublina.

Herb przedstawia umieszczonego w czerwonym polu zwróconego w prawo srebrnego kozła ze złotymi karbowanymi rogami i złotymi kopytami, wspinającego się z zielonej murawy na zielony krzak winny.
Kozioł i winorośl były atrybutami bogini Wenus (co oznacza płodność natury), od której wywodziła się Julia z rodu juliańskiego (wg. Wincentego Kadłubka) - założyciela miasta.
Kozioł ponad to jest również symbolem miłości i Chrystusa.
Czerwone tło symbolizuje siłę i władzę.

Polski rząd ewakuował z Warszawy do Lublina część polskich rezerw złota, które później przewieziono do Łucka na Ukrainie.
Niemcy zaatakowali Lublin 2 września 1939 roku, a 9 września zbombardowali miasto zabijając około 1000 osób.
18 września wojska niemieckie wkroczyły do miasta i do lipca 1944 roku Lublin był pod okupacją jako część Generalnego Gubernatorstwa.

Aresztowano kilkuset prawników, inżynierów, profesorów KUL, nauczycieli i duchownych.
Niemcy zamknęli KUL, szkoły, teatry, wstrzymali też wydawanie prasy.
Między czerwcem a sierpniem 1940 roku w ramach Akcji AB aresztowano kilkuset przedstawicieli inteligencji.
Około 500 z nich rozstrzelano w pobliskich Rurach Jezuickich.
Niemcy utworzyli więzienie gestapo na Zamku w Lublinie oraz katownię "Pod Zegarem" (obecnie Muzeum Martyrologii "Pod Zegarem").

Przed wojną Lublin był głównym ośrodkiem żydowskiej społeczności w Polsce, nazywano go nawet Żydowskim Oxfordem. 
Represje wobec Żydów rozpoczęły się pod koniec 1939 roku.
Utworzono obóz koncentracyjny na Majdanku (1941-1944) oraz getto dla ludności żydowskiej.
Podczas Zagłady w ramach Akcji Reinhard zginęło około 40 tys. lubelskich Żydów, którzy przed 1939 rokiem stanowili ponad 1/3 ludności miasta.
Zniknęło całe tzw. miasto żydowskie (powstała na przełomie XIV i XV w. dzielnica skupiająca się wokół Zamku Królewskiego, zamieszkana przez lubelskich Żydów. W latach 1942-43 została całkowicie wyburzona przez niemieckich okupantów) i niemal cała Wieniawa zamieszkana głównie przez Żydów.
Zlikwidowano też cmentarze żydowskie.

2 sierpnia Lublin stał się siedzibą Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) - samozwańczego, marionetkowego, tymczasowego organu władzy wykonawczej w RP.
Składał się z komunistów polskich i marionetek politycznych, został powołany w Moskwie i był sterowany politycznie przez Józefa Stalina.

Utworzono też Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS).
W 1953 roku powstała Politechnika Lubelska, a z UMCS-u wyłoniły się Uniwersytet Medyczny i Uniwersytet Przyrodniczy.
Powstały też różne zakłady przemysłowe, m.in. Fabryka Samochodów Ciężarowych (FSC), które produkowały samochody marki FSC Żuk oraz FSC Lublin.
W okresie PRL-u Lublin został dwukrotnie odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu.

Jest wiodącym ośrodkiem po prawej stronie Wisły, największym ośrodkiem akademickim po prawej stronie Wisły i jednym z największych w Polsce.

W 2015 roku Lublin uzyskał Znak dziedzictwa europejskiego, który przyznawany jest przez Unię Europejską budynkom, dokumentom, muzeom, archiwom, zabytkom lub wydarzeniom, które postrzegane są jako istotne dla tożsamości europejskiej.
W 2017 roku otrzymał Nagrodę Europy, najwyższe wyróżnienie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.
W 2023 roku miasto będzie Europejską Stolicą Młodzieży.

Jest też najludniejszym powiatem, powiatem o największej gęstości zaludnienia oraz największym miastem na prawach powiatu w województwie lubelskim.

Posiada duży odsetek osób stosujących dietę roślinną.
W 2021 roku 18,5% ankietowanych dorosłych mieszkańców Lublina zadeklarowało sie jako weganie lub wegetarianie.

Pierwszą w Polsce fabrykę światłowodów utworzono w Lublinie w 1983 roku.
W mieście działa Lubelski Park Naukowo-Technologiczny - centrum naukowo-badawcze, będące miejscem spotkań dla instytucji naukowych z przedsiębiorstwami.
Przy wsparciu środków unijnych powstał projekt Lubelskiej Wyżyny IT, który ma na celu wsparcie rozwoju branży high-tech w Lublinie.

Działa tam wiele bibliotek, szereg galerii i kilkanaście muzeów oraz centrów kultury.
W mieście funkcjonuje jedyna scena operowo-operetkowa po prawej stronie Wisły - Teatr Muzyczny, działa także Filharmonia Lubelska im. H. Wieniawskiego.
Lublin jest także ośrodkiem kultury alternatywnej, a także sztuki performance.
W mieście odbywa się Carnaval Sztukmistrzów - festiwal mający renomę międzynarodową z pogranicza teatrów ulicznych i cyrku, którego nazwa została zainspirowana postacią Sztukmistrza z Lublina (powieść autorstwa noblisty Isaaca Bashevis Singera, napisana w jidysz).
Jarmark Jagielloński nawiązujący do tradycji Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Zabytkowa architektura miasta skupia się na obszarze Starego Miasta i Śródmieścia.
Obok średniowiecznej Bramy Krakowskiej, zamek lubelski stanowi drugi rozpoznawalny symbol architektoniczny miasta.
Do najstarszych zachowanych budowli Lublina należą: kaplica św. Trójcy oraz XIII-wieczny donżon.
Z XIV wieku pochodzi gotycka baszta obronna znajdująca się obok Bramy Krakowskiej.
Atrakcję stanowią również Lubelskie Podziemia, którą stanowi około 300-metrowa trasa turystyczna biegnąca pod zabudową Starego Miasta.
Przez Lublin przebiega Lubelska Droga św. Jakuba oraz Via Jagiellonica (szlak Jagielloński, Trakt krakowsko-wileński - w latach 1386-1611 średniowieczny szlak handlowy łączący Kraków i Wilno przez Lublin).

Zamek był wielokrotnie przebudowywany, w latach 1831-1954 wykorzystywany był jako więzienie.
W latach 1831-1915 było tu więzienie carskie, głównie dla uczestników walk o niepodległość, m.in. powstańców styczniowych 1863 roku.

W mieście funkcjonuje jeden z trzech czynnych systemów trolejbusowych w Polsce (obok Gdyni i Tychów).
Kursuje tam 13 linii trolejbusowych oraz dwie linie okresowe (cmentarna oraz turystyczna).
W 2008 roku uruchomiono turystyczną linię trolejbusową obsługiwaną historycznym taborem.
Pierwsza linia trolejbusowa nosiła numer 15.

Hejnał w Lublinie wykonywany był od drugiej połowy XVI wieku do końca XIX wieku, kiedy zrezygnowano z niego prawdopodobnie z braku funduszy.
Początkowo grany był z wieży farnego kościoła św. Michała (był jedną z najstarszych świątyń w mieście, ufundowaną w 1282 r., obecnie nie istnieje), następnie z balkonu Bramy Krakowskiej (XIV-wieczna brama strzegąca dostępu do Starego Miasta, historyczny symbol grodu).
Ponownie hejnał rozbrzmiewał w latach 1915-1918 - także z balkonu Bramy Krakowskiej, trzy razy dziennie.
Rano hejnalista wygrywał "Kiedy ranne wstają zorze", w południe "Boże coś Polskę", a wieczorem "Wszystkie nasze dzienne sprawy".
W 1938 roku hejnał na krótko przywrócono, a melodia którą wygrywał trębacz, odtworzona została na podstawie oryginalnego zapisu nutowego pochodzącego z 1685 roku.
W czasie II wojny światowej granie hejnału było przez Niemców zabronione, po wojnie grywany był sporadycznie.
Ponownie przywrócony został 13 czerwca 1991 roku i grano go z balkonu Bramy Krakowskiej.
Obecnie można go usłyszeć z tarasu Nowego Ratusza codziennie o 12:00.

Wizerunek kozła widoczny jest w Lublinie niemal wszędzie, m.in. w herbie miasta, a także na schodach ratusza, w postaci 60 cm figurki z trąbką w pyszczku, wykonanej z brązu.
Jego postać związana jest z legenda miejską, która mówi, że gdy Lublin był jeszcze niewielką, prowincjonalna mieściną, napadli na niego Tatarzy.
Rozegrała się bitwa, w której zginęło wielu ludzi, osieracając dzieci.
Dzieci przeżyły jednak dzięki kozie, która wykarmiła je swoim mlekiem.
Mieszkańcy w podzięce ustanowili kozę jako symbol miasta.
Chcieli aby została ona uwieczniona w herbie miasta, ale rysownik popełnił błąd i zamiast namalować kozę, przedstawił brodatego kozła - i tak już pozostało.