Architektura
Ciekawostki o kościele Mariackim w Krakowie
Najsłynniejszy kościół w Krakowie
Kościół Mariacki w Krakowie jest ceglaną, trójnawową bazyliką znajdującą się przy rynku w Krakowie. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą jeszcze z XIII wieku, choć powstała wtedy budowla nie przetrwała do dziś. Kościół był rozbudowywany w okresie średniowiecza a w kolejnych latach upiększany i wzbogacany o nowe elementy zarówno elewacji jak i wnętrza. Przez lata funkcjonowania świątynii powstawały tu nowe kaplice, instalowano organy i rozbudowywano wieże. Mało znanym jest fakt, że kościół Mariacki przeżył dość silne trzęsienie ziemi w połowie XV wieku, w wyniku którego stracił swoje ówczesne sklepienie. Nad obecnym wyglądem bazyliki pod koniec XIX wieku pracował sam Jan Matejko, który przywrócił jej pierwotny wygląd zakłócony przez niepotrzebną XVIII wieczną przebudowę kościoła na styl barokowy.
1
Pierwotnie w miejscu murowanej budowli stał drewniany kościół, który mógł pochodzić z X – XI wieku.
2
W latach 1221 – 1222 na miejscu drewnianej budowli stanął murowany kościół w stylu romańskim ufundowany przez krakowskiego biskupa Iwo Odrowąża. Budynek przetrwał niecałe 20 lat i został zniszczony podczas najazdu tatarskiego.
3
W miejscu zniszczonego przez tatarów kościoła romańskiego w latach 1290 – 1300 wzniesiono nowy, gotycki kościół halowy, który był rozbudowywany przez kolejne dziesięciolecia. Konsekracja świątyni odbyła się około roku 1320.
4
Obecny kształt kościół uzyskał w latach 1392-1397 kiedy to przebudowano go na układ bazylikowy.
5
W roku 1442 lub 1443 Kraków nawiedziło silne trzęsienie ziemi, które doprowadziło do runięcia sklepienia kościoła Mariackiego.
6
Pod koniec XV wieku w kościele Mariackim stanął stworzony przez Wita Stwosza „Ołtarz Wielki”. Prace nad ołtarzem trwały w latach 1477-1489. Jest największą w Europie gotycką nastawą ołtarzową, jej wymiary to 11 x 13 metrów.
7
Północna wieża kościoła została podwyższona w pierwszej połowie XV wieku. Według nowych założeń miała pełnić funkcję wartowniczą.
8
Organy kościelne pochodzą z XIV wieku a pierwsza wzmianka o nich pojawia się w roku 1399. Instrument był przebudowywany w roku 1800 następnie gruntownie w 1908. Kolejne prace były prowadzone w latach 1952 – 1973 i 1987 – 1989.
9
W obecnej formie główne organy kościelne posiadają 56 głosów i 3 manuały.
10
Oprócz organów głównych w kościele znajdują się jeszcze organy w prezbiterium (autorstwa Kazimierza Żebrowskiego z 1912 roku) oraz w nawie południowej (autorstwa Tomasza Falla z 1898 roku).
11
W miejscu obecnego placu mariackiego jeszcze w XVIII wieku znajdował się cmentarz. Cmentarz Mariacki otaczały mury a na jego terenie znajdowała się latarnia umarłych, którą zapalano w nocy. Gdy Kraków znalazł się pod zaborem austriackim zaczęły obowiązywać tamtejsze przepisy sanitarne, które wymusiły likwidację cmentarza. Cmentarz został założony w 1222 roku i przetrwał do roku 1796.
12
Niektóre z epitafiów pochodzących z przykościelnego cmentarza została wmurowana w ściany bazyliki.
13
Wyższa wieża (północna) kościoła zwana jest Hejnalicą. To z niej rozbrzmiewa co godzinę Hejnał Mariacki. Na wieży znajduje się pochodzący z 1530 roku dzwon zegarowy o średnicy 165 metrów. Wieża ma wysokość 82 metrów a jej budowa w obecnej formie została ukończona w 1478 roku, gdy zwieńczono ją dachem hełmowym stworzonym przez Matiasa Heringkana.
14
Za wejściem na Hejnalicę znajduje się odlana w brązie pamiątkowa tablica na cześć odsieczy wiedeńskiej. Tablica przedstawia wjazd króla Jana III Sobieskiego i została wykonana w 1883 roku z okazji dwusetnej rocznicy wydarzeń pod Wiedniem.
15
Niższa wieża ma wysokość 69 metrów i znajduje się w niej dzwonnica kościelna z dzwonem zegarowym pochodzącym z 1530 roku. Dzwon z niższej wieży nie jest obecnie używany. Na piętrze wieży znajduje się renesansowa kaplica pod wezwaniem Nawrócenia św. Pawła. Wieża zwieńczona jest wykonanym w 1592 roku późnorenesansowym dachem hełmowym.
16
W niższej wieży kościoła Mariackiego znajduje się jeden z najstarszych zespołów dzwonów średniowiecznych w Polsce. W jego skład wchodzą 4 dzwony, a 3 najstarsze pochodzą z XIV wieku.
17
Dzwony niższej wieży noszą nazwy: Campana Antiqua, Misjonał, Tenebrat i Półzygmunt.
18
Prezbiterium bazyliki jest zwieńczone sklepieniem gwiaździstym wykonanym przez majstra Czipsera w 1442 roku.
19
Nawa główna bazyliki zwieńczona jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym na wysokości 28 metrów.
20
W południowej nawie kościoła Mariackiego znajduje się wykonany przez Wita Stwosza krucyfiks, za którym zainstalowano 1723 roku płaskorzeźbę wykonaną na srebrnej blasze przedstawiającą widok na Jerozolimę.
21
Polichromie na ścianach kościoła Mariackiego wykonał Jan Matejko w latach 1890 – 1892. Przy pracach pomagali mu jego uczniowie, wśród których znaleźli się między innymi Józef Mehofer, Stanisław Wyspiański, Edward Lepszy czy Antoni Gramatyka.
22
Obecne witraże kościelne zaprojektowali Jan Matejko, Józef Mehofer i Stanisław Wyspiański. Z powstałych w średniowieczu witraży do dziś dotrwały tylko trzy.
23
Przed wejściem do kościoła od strony placu Mariackiego znajduje się kuna czyli łańcuch z obejmą, który dawniej zakładano na szyję skazanym za drobne przestępstwa. Długość łańcucha była dostosowana tak, by skazany nie mógł w niej ani stać ani uklęknąć.
24
Pozłacana korona na iglicy wieży kościoła Mariackiego została zainstalowana w 1666 roku. Ma 2,4 metra średnicy i 1,3 metra wysokości.
25
Wśród osób pochowanych w kościele Mariackim w Krakowie znajdują się między innymi Mikołaj Wierzynek, Piotr Zbylitowski, Krzysztof Kochanowski, Seweryn Boner i Zofia Czerska.
26
W 2003 roku w ramach prac remontowych wymieniono pokrycie dachowe kościoła.
27
W kościele Mariackim znajduje się 11 kaplic.
28
Kościół Mariacki należy do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie.
29
Hejnał Mariacki po raz pierwszy rozbrzmiał 13 lutego 1838 roku w południe.
30
Aby dostać się do miejsca, ż którego grany jest Hejnał Mariacki należy pokonać 239 schodów.
