Architektura

Ciekawostki o katedrze wawelskiej

Znaleźliśmy 41 ciekawostek na temat katedry wawelskiej

Miejsce koronacji i spoczynku królów polskich

Katedra wawelska to szczególne dla Polaków miejsce. Jest nie tylko najsłynniejszą w naszym kraju nekropolią królewską, ale też niejako sanktuarium narodowym. Spoczywają tam władcy Polski, biskupi krakowscy, ale także zasłużeni dla ojczyzny Polacy.

Katedra wawelska
1
Katedra wawelska jest bazyliką archikatedralną św. Stanisława i św. Wacława.
Jest kościołem archikatedralnym, należącym do archidiecezji krakowskiej.
2
Katedra była miejscem koronacji królów Polski, królewskich ślubów, chrzcin królewskich dzieci, a także miejscem pochówku prawie wszystkich władców Polski i osób szczególnie dla kraju zasłużonych.
W kryptach katedry pochowanych jest siedemnastu królów Polski, począwszy od Władysława I Łokietka.
3
Pierwszy kościół katedralny na Wawelu wzniesiono najprawdopodobniej niedługo po ustanowieniu w 1000 roku biskupstwa krakowskiego.
Biskupstwo w Krakowie powstało w ramach archidiecezji gnieźnieńskiej po zdobyciu przez Bolesława Chrobrego w końcu X wieku grodu wawelskiego i przyłączeniu Małopolski do państwa Piastów.
4
Była to tzw. katedra chrobrowska (I romańska), poświęcona św. Wacławowi, z którym spokrewniony przez matkę Dobrawę był Chrobry.
Niewiele wiadomo o tej pierwszej katedrze, ale przypuszcza się, że była ona trójabsydowa, o długości nawet 45 m i szerokości 21 m. Jeszcze w końcu XX wieku uważano, że reliktami tej pierwszej katedry były pozostałości kościoła św. Gereona (kościoła zbudowanego w XI wieku na wzgórzu wawelskim).
5
Druga katedra romańska powstała na przełomie XI i XII wieku, za panowania księcia Władysława Hermana, a dokończona za panowania Bolesława Krzywoustego.
Nazywana była katedrą hermanowską. Konsekrowano ją w 1142 roku. Była trójnawową, wieżową bazyliką z dwoma chórami i kryptą. W XIII wieku dobudowano do niej kaplice św. Mikołaja i śś. Piotra i Pawła, a na środku zbudowano grobowiec-ołtarz św. Stanisława ze Szczepanowa (biskupa i męczennika), którego szczątki sprowadzono w 1089 roku ze Skałki (kościół oraz klasztor Paulinów). Od tego czasu powstał kult tego świętego, związany z katedrą.
6
Katedra spłonęła w 1305 roku.
Z tamtego okresu zachowała się do dziś krypta św. Leonarda, należąca do najpiękniejszych wnętrz romańskich w Polsce. W absydzie posiada kamienny ołtarzyk, wykonany według projektu francuskiego architekta Eugene Viollet-le-Duc. Stopień przed ołtarzem pokryty jest posadzką z XIII wieku. Na środku krypty usytuowany jest grób biskupa Maurusa, zmarłego w 1118 roku. Lampy w krypcie mają kształt koron królewskich. Ponadto, w krypcie pochowani są, m.in.: Michał Korybut-Wiśniowiecki, Jan III Sobieski, Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, Władysław Sikorski.
7
W katedrze, w 1320 roku, odbyła się koronacja Władysława Łokietka na króla Polski.
Koronacji dokonał arcybiskup gnieźnieński Janisław. Uroczystość odbyła się w jeszcze zniszczonej katedrze, ale już wkrótce biskup krakowski Nanker rozpoczął budowę nowej, gotyckiej katedry.
8
Budowa nowej gotyckiej katedry rozpoczęła się za panowania Władysława Łokietka, a zakończyła za panowania Kazimierza Wielkiego.
Najpierw wybudowano kaplicę św. Małgorzaty, która obecnie jest zakrystią, później prezbiterium, nawę główną, transept i nawy boczne. Konsekrowano ją w 1364 roku. W obecności Króla Kazimierza Wielkiego dokonał tego arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki. Budynek był trójnawowy, z trzema wieżami, otoczony licznymi kaplicami. Katedra została usytuowana wokół miejsca, w którym znajdowały się ołtarz i relikwie św. Stanisława.
9
W ciągu kolejnych wieków katedra ulegała licznym przebudowom.
Odbywały się one z polecenia kolejnych królów, biskupów i magnatów, którzy przebudowywali stare lub wznosili nowe kaplice z przeznaczeniem na mauzolea. Wyposażali też wnętrza w dzieła sztuki.
10
Po 1501 roku w katedrze wzniesiono nagrobek króla Jana Olbrachta.
Po śmierci królowej Barbary Zapolyi (pierwszej żony Zygmunta I Starego), król postanowił zbudować dla niej i dla swojej rodziny mauzoleum. Po zburzeniu XIV-wiecznej kaplicy Kazimierza Wielkiego, na jej fundamentach zbudowano kaplicę Zygmuntowską. Była to pierwsza w Polsce kaplica w pełni renesansowa, stała się ona wzorem dla nowych kaplic budowanych w miejscu wcześniejszych gotyckich. Jej konsekracja odbyła się w 1533 roku.
11
W okresie potopu szwedzkiego (1655-1657) katedra uległa zniszczeniu, ucierpiało też wiele dzieł sztuki zgromadzonych w jej wnętrzu.
Podczas III wojny północnej w 1702 roku Szwedzi ponownie zdemolowali katedrę.
12
W XIX wieku katedra była wielokrotnie przerabiana w różnych jej fragmentach.
Gruntowna jej restauracja (dzięki składkom społecznym) odbyła się w latach 1895-1910, pod kierunkiem Sławomira Odrzywolskiego i Zygmunta Hendla.
13
W czasie zaboru austriackiego planowano zamienienie katedry na kościół garnizonowy i przeniesienie grobów królewskich do kościoła ś.ś. Piotra i Pawła.
W czasie II wojny światowej Niemcy zamknęli katedrę, a wiele zabytków zrabowali i zniszyli.
14
Oprócz grobów królewskich, katedra jest jest także miejsce pochówku Polaków szczególnie zasłużonych dla ojczyzny.
W 1817 roku do katedry sprowadzono zwłoki księcia gen. Józefa Poniatowskiego, a w 1818 roku gen. Tadeusza Kościuszki.
15
W katedrze znajduje się Krypta Wieszczów Narodowych.
Jest ona miejscem pochówku Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, dwóch wybitnych poetów doby romantyzmu, którzy zostali uznani za przywódców duchowych narodu w czasie niewoli i stali się godni spoczywania w nekropolii dawnych władców Polski. W krypcie znajdują się też groby cenionych artystów XIX-wiecznych - Cypriana Kamila Norwida oraz Fryderyka Chopina.
16
Najstarszą kryptą jest krypta św. Leonarda (1090-1117).
Spoczywaja w niej: król Jan III Sobieski (obecny sarkofag jest fundacją ostatniego monarchy Stanisława Augusta Poniatowskiego z okazji 100. rocznicy zwycięstwa pod Wiedniem), królowa Maria Kazimiera, król Michał Korybut Wiśniowiecki (sarkofag ufundowany przez cesarza Austrii Franciszka Józefa), książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko (obok sarkofagu umieszczono brązową tablicę pamiątkową, dar Kongresu USA w 200-lecie bitwy pod Saratogą), gen. Władysław Sikorski.
17
W krypcie św. Leonarda, 2 listopada 1946 roku, mszę prymicyjną odprawił ksiądz Karol Wojtyła.
Jako papież Jan Paweł II, 9 czerwca 1997 roku, odprawił tam mszę po raz drugi w 50. rocznicę święceń kapłańskich.
18
Kolejna krypta należy do króla Stefana Batorego.
Znajduje się ona pod kaplicą Mariacką. Pogrzeb w katedrze wawelskiej zmarłego w 1586 roku w Grodnie króla odbył się 23 maja 1588 roku.
19
Istnieje też krypta rodziny króla Władysława IV Wazy.
Spoczywa w niej król i jego żona królowa Cecylia Renata. Obok rodziców spoczywają dzieci: Zygmunt Kazimierz Waza i Anna Maria Izabela.
20
Król Zygmunt Stary nakazał wybudowanie krypty, nazwanej Kryptą Zygmuntowską, w której spoczywa jego rodzina: Zygmunt II August, Anna Jagiellonka, Anna Austriaczka (pierwsza żona Zygmunta III Wazy), królewicz Aleksander Karol Waza.
Znajduje się w niej również urna z prochami króla Stanisława Leszczyńskiego, umieszczona w grobach królewskich dopiero w 1938 roku.
21
W sąsiedniej krypcie, znajdującej się pod Kaplicą Zygmuntowską, spoczywa król Zygmunt I Stary.
Jest to Krypta Zygmunta Starego, w której król spoczywa w kamiennym sarkofagu wraz ze swoim zmarłym w niemowlęctwie synem Olbrachtem. Sarkofag ozdobiony jest medalionem z wizerunkiem króla.
22
W Krypcie Wazów spoczywa król Zygmunt III Waza, królowa Konstancja Austriaczka, kardynał Jan Albert Waza, królowa Ludwika Maria Gonzaga, król Jan Kazimierz Waza, królewicz Jan Zygmunt Waza.
Obok krypty, w ścianie umieszczona jest urna z ziemią z Katynia oraz tablica pamiątkowa wmurowana w 1990 roku z okazji 50. rocznicy zbrodni katyńskiej.
23
Ostatnią kryptą jest Krypta pod Wieżą Srebrnych Dzwonów.
Tutaj spoczywa marszałek Józef Piłsudski (przeniesiono go z krypty św. Leonarda, gdzie wcześniej był pochowany). Towarzyszy mu, zgodnie z jego wolą, urna z ziemią z grobu matki Marii z Bilewiczów Piłsudskiej, pochowanej, podobnie jak serce marszałka, na wileńskiej Rossie. W przedsionku tej krypty pochowany jest prezydent Lech Kaczyński z żoną. Znajduje się tam również tablica pamiątkowa z nazwiskami wszystkich ofiar katastrofy lotniczej w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 roku.
24
Nad wyjściem z krypt rozpościera się baldachim z łacińskim napisem Corpora dormiunt vigilant animae - Ciała śpią, dusze czuwają.
Granitowy cokół, na którym spoczywa baldachim, pochodzi z pomnika Ottona von Bismarcka w Poznaniu, a kolumny pochodzą z soboru św. Aleksandra Newskiego (znajdował się on na placu Saskim w Warszawie). Kapitele i bazy kolumn odlano z austriackich dział.
25
Katedrę otaczają trzy wieże.
Na północy znajduje się Wieża Zygmuntowska, ze słynnym dzwonem "Zygmuntem", Wieża Zegarowa, wyższa od poprzedniej i trzecia, zwana Wikaryjską lub Srebrnych Dzwonów, ponieważ wiszące tam dzwony zawierają domieszkę srebra.
26
Fasada katedry pierwotny swój wygląd zachowała jedynie w górnej części, gdzie widnieje rozeta w oknie i posąg św. Stanisława.
Przy schodach do katedry, na ścianie kaplicy św. Trójcy, zawieszono kości zwierząt dyluwialnych (starsza epoka czwartorzędu).
27
W barokowym portalu z XVII wieku zachowały się drzwi obite blachą (XIV wiek) z inicjałem Kazimierza Wielkiego, literą "K".
28
We wnętrzu katedry stoją cztery drewniane posągi Ojców Kościoła, świętych: Hieronima, Ambrożego, Grzegorza i Augustyna.
Pomiędzy filarami nawy głównej znajdują się nagrobki królów Polski: Władysława III Warneńczyka - jest to cenotaf (grób symboliczny), gdyż Warneńczyk zginął w bitwie pod Warną, a ciało nie zostało odnalezione oraz Władysława II Jagiełły, ufundowany przez Zygmunta Starego.
29
Centralną część świątyni zajmuje baldachimowy Ołtarz Świętego Stanisława.
Jego głównym elementem jest srebrna trumna-relikwiarz oraz baldachim. Jest to konfesja (grobowiec męczennika, świętego) św. Stanisława, w której złożono relikwie św. Floriana, a w 1254 roku szczątki św. Stanisława ze Szczepanowa. Konfesja zwana jest Ara Patriae, czyli Ołtarz Ojczyzny.
30
Na Ołtarzu Ojczyzny przez wieki królowie składali wojenne trofea.
Król Władysław Jagiełło zawiesił tu chorągwie krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem w 1410 roku, a ostatnią chorągiew zawiesił Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem w 1683 roku.
31
Przed ołtarzem głównym odbywały się koronacje królewskie.
Na podium prezbiterium ustawiony jest tron biskupi, nad którym umieszczony jest baldachim, przygotowany na koronację Augusta III i jego żony Marii Józefy.
32
Po obu stronach prezbiterium znajdują się sarkofagi Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego.
Nagrobek Władysława Łokietka ufundowany był przez jego syna, Kazimierza Wielkiego, jest pierwszym nagrobkiem tumbowym (w kształcie kamiennej skrzyni ozdobionej płaskorzeźbami) w katedrze.
33
Obok zakrystii znajduje się barokowy ołtarz wykonany z czarnego marmuru (1743-1745).
W nim ustawiono krucyfiks pochodzący z końca XIV wieku. Jest to słynny z cudów krzyż świętej królowej Jadwigi. Jadwiga przed nim się modliła i według legendy przemówił do niej Chrystus. W 1987 roku w mensie ołtarza przed krucyfiksem umieszczono relikwie królowej. Do tego momentu szczątki królowej Jadwigi spoczywały w nagrobku z białego marmuru, nieopodal sarkofagu Kazimierza Wielkiego.
34
Przed tym krucyfiksem, 17 września 1912 roku odprawił mszę Angelo Giuseppe Roncalli, późniejszy papież Jan XXIII.
35
W nawie północnej katedry znajduje się sień z końca XIII wieku, która pierwotnie była kaplicą św. Mikołaja.
Obecnie służy ona za przejście do kapitularza i biblioteki.
36
W zakrystii katedralnej, wzniesionej w 1322 roku jako kaplica św. Małgorzaty, znajduje się sklepienie krzyżowo-żebrowe, posiadające na zwornikach najstarsze w Krakowie płaskorzeźby.
37
Katedra wawelska posiada również swój skarbiec, w którym polichromię ścian i sklepienia wykonał Józef Mehoffer wraz z Janem Talagą między 1900 a 1902 rokiem.
Przez stulecia nagromadzono w nim wiele zabytków liturgicznych, regaliów i pamiątek historycznych. Wśród nich znajdują się: włócznia św. Maurycego, krzyż utworzony z dwóch diademów (księcia Bolesława Wstydliwego i jego żony św. Kingi), infua z XIII wieku, racjonał z XV wieku (haftowany złotymi włóknami pas, czasem zdobiony drogimi kamieniami) fundacji królowej Jadwigi, relikwiarz na głowę św. Stanisława z 1504 roku, płaszcz koronacyjny Stanisława Augusta, insygnia monarsze, monstrancje, krzyże, szaty liturgiczne, pierścienie biskupie.
38
Katerdra wawelska posiada jedno z najstarszych w Polsce archiwów - Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej na Wawelu.
Budynek pochodzi z XV wieku. W 1775 roku część pomieszczeń przekształcono na bibliotekę i archiwum.
39
Biblioteka kapitulna została założona w XI wieku i należy do najstarszych w Polsce.
Obejmuje 230 kodeksów rękopiśmiennych, m.in. Roczniki i Kalendarze Kapituły Krakowskiej z XIII-XV wieku, pisma kronikarzy polskich z XVI-XVII wieku, kazania postne z XVIII wieku, bogato iluminowane pisma liturgiczne (trzytomowy Graduał Jana Olbrachta, Mszał i Ewangeliarz bpa Tomickiego z XVI wieku, ponad 170 inkunabułów i około 500 starodruków).
40
Katedra wawelska posiada 18 kaplic.
Są wśród nich, m.in.: Kaplica Zygmuntowska, Mariacka, Jana Olbrachta, Czartoryskich, Św. Trójcy, Potockich i in.
41
Na Wieży Zygmuntowskiej znajduje się najsłynniejszy polski dzwon - Dzwon Zygmunt - powszechnie, lecz nieprawidłowo nazywany Dzwonem Zygmunta.
Dzwon ufundowany przez Zygmunta I Starego nazwany został jego imieniem. Dzwon został wykonany w krakowskiej ludwisarni i po raz pierwszy Kraków usłyszał jego głos w 1521 roku. Do 1999 roku był największym polskim dzwonem, jednak przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica. Współcześnie "Zygmunt" bije w najważniejsze święta i uroczystości kościelne i narodowe (Nowy Rok, Niedziela Palmowa, Wielkanoc, Dzień Konstytucji 3 Maja, Boże Ciało, Święto Niepodległości, Boże Narodzenie, Wszystkich Świętych i in.). Bije też w chwilach ważnych dla Krakowa i Polski. Masa dzwonu z sercem wynosi 12 600 kg, w tym serce dzwonu 365 kg. Jest on częścią zespołu historycznych dzwonów zawieszonych na Wieży Zygmuntowskiej. Pozostałe, obecnie nieużywane, to: Półzygmunt z 1463 roku, Kardynał z 1455 roku, Urban z 1757 roku i Głownik z 1460 roku.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

32 ciekawostki o Zamku Królewskim na Wawelu
32 ciekawostki o Zamku Królewskim na Wawelu
Historyczna siedziba władców Polski
Zamek Królewski na Wawelu był zawsze najważniejszą siedzibą polskich władców, miejscem prestiżowym o ogromnym znaczeniu dla polskiej tradycji i tożsam ...
30 ciekawostek o kościele Mariackim w Krakowie
30 ciekawostek o kościele Mariackim w Krakowie
Najsłynniejszy kościół w Krakowie
Kościół Mariacki w Krakowie jest ceglaną, trójnawową bazyliką znajdującą się przy rynku w Krakowie. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą jeszcze z XI ...
17 ciekawostek o prawosławiu
17 ciekawostek o prawosławiu
Chrześcijaństwo powszechne
Prawosławie jest jednym z głównych odłamów chrześcijaństwa, opierającym swoją doktrynę na Piśmie Świętym i Tradycji Kościoła Wschodniego. Jest chrześc ...
18 ciekawostek o katedrze Notre-Dame
18 ciekawostek o katedrze Notre-Dame
Nasza Pani Paryża
Piękna gotycka katedra z XIII wieku znana jest przede wszystkim ze swojej wyjątkowej fasady oraz okazałych rozet, przez które światło wpadające do śro ...
21 ciekawostek o Watykanie
21 ciekawostek o Watykanie
Stato della Città del Vaticano
Watykan jest najmniejszym suwerennym państwem na świecie, położonym w sercu Rzymu, stolicy Włoch. Jego historia sięga ponad dwóch tysięcy lat, a począ ...
38 ciekawostek o Bazylice Mariackiej w Gdańsku
38 ciekawostek o Bazylice Mariackiej w Gdańsku
"Korona Gdańska"
Bazylika Mariacka jest największym kościołem w Gdańsku i jedną z największych ceglanych świątyń w świecie. Jest to miejsce wyjątkowe, zarówno przez sw ...
58 ciekawostek o Jasnej Górze
58 ciekawostek o Jasnej Górze
Jedno z najważniejszych w świecie miejsc kultu maryjnego.
Jasna Góra to święte miejsce dla katolików, czcicieli Maryi, miejsce corocznego pielgrzymowania ponad 4 mln pątników. Góruje nad Częstochową od XIV wi ...
22 ciekawostki o bazylice Sagrada Familia
22 ciekawostki o bazylice Sagrada Familia
Duma Barcelony
Bazylika Sagrada Familia jest dumą Barcelony i wyrazem geniuszu jej twórcy - Antonio Gaudiego. Choć jej budowa trwa już od 139 lat, na jej ostateczne ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy