Architektura
Ciekawostki o Zamku w Malborku
Największy na świecie gotycki zamek
Zamek w Malborku jest najpotężniejszą twierdzą średniowiecznej Europy i najznakomitszym przykładem ówczesnej architektury obronno-rezydencyjnej. Był symbolem potęgi Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, jednego z trzech największych, obok joannitów i templariuszy, chrześcijańskich zakonów rycerskich - Zakonu Krzyżackiego. Był jego stolicą i rezydencją wielkich mistrzów.
Zamek niszczony, odbudowywany, przebudowywany na przestrzeni stuleci, do dziś prezentuje się bardzo okazale i stanowi ogromną atrakcję turystyczną dla zwiedzających z całej Europy, chcących odbyć niepowtarzalną lekcję historii.
1
Krzyżacy budowali zamek w kilku etapach, od 1278 do 1457 roku. Początkowo zamek był konwentualną siedzibą komtura. Komtur, zwany także komandorem, był zwierzchnikiem domu zakonnego w niektórych zakonach rycerskich (krzyżacy, joannici, templariusze). Później, w państwie zakonnym, był zarządcą komturii (prowincji), złożonej z jednego lub kilku zamków i przyległego terytorium.
2
W pierwszym etapie budowy powstała warownia komturska - Zamek Wysoki. W latach 1280 -1283 wielki mistrz krzyżacki Konrad von Feuchtwangen rozpoczął budowę zamku-twierdzy na miejscu starodawnego pruskiego grodu Zantyru. Budowę przygotowywano wcześniej od wycinki lasu i gromadzenia budulca, częściowo z materiałów uzyskanych z rozbiórki starych zabudowań klasztornych grodu w Zantyrze.
3
Gdanisko pełniło funkję wieży ustępowej (latryny), a także funkcje obronne, ponieważ zaopatrzone było w ambrazury (otwory strzelnicze). Na zamku malborskim droga do gdaniska oznaczona była rzeźbionymi wspornikami w kształcie diabełków, których ogony wskazywały właściwy kierunek. Jako że gdanisko pełniło rolę toalety, nad nią można było znaleźć liście kapusty bądź siano, co zastępowało papier toaletowy. Gdanisko w Malborku zawierało również zapadnię, przy pomocy której pozbywano się niewygodnych braci korzystających z toalety. Trafiali oni wprost do fosy.
4
Gdy podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby wielkiego mistrza zakonu z Wenecji do Malborka, konieczne stało się rozbudowanie zamku. W 1309 roku Malbork stał się stolicą Państwa Zakonnego. Wraz z wielkim mistrzem do Malborka przybyła duża liczba braci zakonnych, co wymagało przebudowy i rozbudowy istniejącego obiektu. Powstał Zamek Średni z wielkim refektarzem, później pałac wielkiego mistrza, a następnie Zamek Niski. Zamek, klasztor, rezydencja to trzy podstawowe funkcje uzupełnione świetnie zorganizowanym zapleczem gospodarczym i militarnym.
5
Na fasadzie budynku, we wnęce okiennej prezbiterium, umieszczono 8-metrową figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Była wykonana ze sztucznego kamienia i pokryta mozaiką ze szkła weneckiego. Figura, wraz ze wschodnią częścią kościoła, uległa zniszczeniu w 1945 roku, podczas ostrzału artyleryjskiego Armii Czerwonej. We wrześniu 2014 roku rozpoczęto jej rekonstrukcję, a jej uroczyste odsłonięcie nastąpiło w 2016 roku. Do rekonstrukcji mozaiki użyto 350 tys. kostek wykonanych z dwóch rodzajów szkła weneckiego oraz szkła, w którym zatopiono płatki złota.
6
Zamek w Malborku rozciąga się na obszarze 18 hektarów, jest największym zamkiem średniowiecznym w Europie. Twierdzę wzniesiono z ponad 30 mln cegieł.
7
Państwo krzyżackie było potęgą militarną i ekonomiczną. Na przełomie XIV i XV wieku było jedynym państwem w Europie, które nie posiadało długów. Przeciwnie, to Krzyżacy pożyczali pieniądze innym.
8
Krzyżacy sprowadzali do Malborka przysmaki, które bardzo rzadko gościły na innych europejskich stołach, zwłaszcza w północnej Europie. Były to rodzynki, daktyle, cytryny, cukierki anyżkowe (szczególnie ulubione przez braci zakonnych). Pod koniec XIV w. sprowadzali cukier w głowach oraz najdroższy w owym czasie ryż.
Sprowadzano także najlepsze gatunki win z południowej Europy i najlepsze gatunki piwa. Do dziś zachowała się w Pałacu Wielkich Mistrzów piwnica win, w której panują znakomite warunki temperaturowe do przechowywania trunków.
9
Krzyżacy byli rycerzami niewielkiego wzrostu. Świadczą o tym m.in. niewielkie łóżka w dormitoriach. Jednak nie wzrost zakonników determinował wielkość posłania, a to, że sypiali oni w pozycji półsiedzącej. Wierzyli, że jeśliby położyli się całkowicie w łóżku, to sprowadziliby na siebie śmierć, bo ta zabierała ze sobą wszystkich leżących.
10
Mur rozdzielający kaplicę św. Anny posiadał dwa niewielkie otwory, z którymi wiąże się legenda. Opowiadano, że otwory te polecono zamurować. Jednak każda próba ich zamurowania kończyła się tym, że następnego dnia luki znów się pojawiały, a cegły do tego użyte znikały. Mówiono, że otworami tymi przechodzą duchy zmarłych wielkich mistrzów Zakonu.
