Architektura

Ciekawostki o Zamku w Malborku

Znaleźliśmy 24 ciekawostki na temat Zamku w Malborku

Największy na świecie gotycki zamek

Zamek w Malborku jest najpotężniejszą twierdzą średniowiecznej Europy i najznakomitszym przykładem ówczesnej architektury obronno-rezydencyjnej. Był symbolem potęgi Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, jednego z trzech największych, obok joannitów i templariuszy, chrześcijańskich zakonów rycerskich - Zakonu Krzyżackiego. Był jego stolicą i rezydencją wielkich mistrzów.

Zamek niszczony, odbudowywany, przebudowywany na przestrzeni stuleci, do dziś prezentuje się bardzo okazale i stanowi ogromną atrakcję turystyczną dla zwiedzających z całej Europy, chcących odbyć niepowtarzalną lekcję historii.

1
Krzyżacy budowali zamek w kilku etapach, od 1278 do 1457 roku.

Początkowo zamek był konwentualną siedzibą komtura. Komtur, zwany także komandorem, był zwierzchnikiem domu zakonnego w niektórych zakonach rycerskich (krzyżacy, joannici, templariusze). Później, w państwie zakonnym, był zarządcą komturii (prowincji), złożonej z jednego lub kilku zamków i przyległego terytorium.

2
W pierwszym etapie budowy powstała warownia komturska - Zamek Wysoki.

W latach 1280 -1283 wielki mistrz krzyżacki Konrad von Feuchtwangen rozpoczął budowę zamku-twierdzy na miejscu starodawnego pruskiego grodu Zantyru. Budowę przygotowywano wcześniej od wycinki lasu i gromadzenia budulca, częściowo z materiałów uzyskanych z rozbiórki starych zabudowań klasztornych grodu w Zantyrze.

Dowiedz się więcej...

3
Gdanisko pełniło funkję wieży ustępowej (latryny), a także funkcje obronne, ponieważ zaopatrzone było w ambrazury (otwory strzelnicze).

Na zamku malborskim droga do gdaniska oznaczona była rzeźbionymi wspornikami w kształcie diabełków, których ogony wskazywały właściwy kierunek. Jako że gdanisko pełniło rolę toalety, nad nią można było znaleźć liście kapusty bądź siano, co zastępowało papier toaletowy. Gdanisko w Malborku zawierało również zapadnię, przy pomocy której pozbywano się niewygodnych braci korzystających z toalety. Trafiali oni wprost do fosy.

4
Gdy podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby wielkiego mistrza zakonu z Wenecji do Malborka, konieczne stało się rozbudowanie zamku.

W 1309 roku Malbork stał się stolicą Państwa Zakonnego. Wraz z wielkim mistrzem do Malborka przybyła duża liczba braci zakonnych, co wymagało przebudowy i rozbudowy istniejącego obiektu. Powstał Zamek Średni z wielkim refektarzem, później pałac wielkiego mistrza, a następnie Zamek Niski. Zamek, klasztor, rezydencja to trzy podstawowe funkcje uzupełnione świetnie zorganizowanym zapleczem gospodarczym i militarnym.

Dowiedz się więcej...

5
Na fasadzie budynku, we wnęce okiennej prezbiterium, umieszczono 8-metrową figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Była wykonana ze sztucznego kamienia i pokryta mozaiką ze szkła weneckiego. Figura, wraz ze wschodnią częścią kościoła, uległa zniszczeniu w 1945 roku, podczas ostrzału artyleryjskiego Armii Czerwonej. We wrześniu 2014 roku rozpoczęto jej rekonstrukcję, a jej uroczyste odsłonięcie nastąpiło w 2016 roku. Do rekonstrukcji mozaiki użyto 350 tys. kostek wykonanych z dwóch rodzajów szkła weneckiego oraz szkła, w którym zatopiono płatki złota.

6
Zamek w Malborku rozciąga się na obszarze 18 hektarów, jest największym zamkiem średniowiecznym w Europie.

Twierdzę wzniesiono z ponad 30 mln cegieł.

7
Państwo krzyżackie było potęgą militarną i ekonomiczną.

Na przełomie XIV i XV wieku było jedynym państwem w Europie, które nie posiadało długów. Przeciwnie, to Krzyżacy pożyczali pieniądze innym.

8
Krzyżacy sprowadzali do Malborka przysmaki, które bardzo rzadko gościły na innych europejskich stołach, zwłaszcza w północnej Europie.

Były to rodzynki, daktyle, cytryny, cukierki anyżkowe (szczególnie ulubione przez braci zakonnych). Pod koniec XIV w. sprowadzali cukier w głowach oraz najdroższy w owym czasie ryż.

Sprowadzano także najlepsze gatunki win z południowej Europy i najlepsze gatunki piwa. Do dziś zachowała się w Pałacu Wielkich Mistrzów piwnica win, w której panują znakomite warunki temperaturowe do przechowywania trunków.

9
Krzyżacy byli rycerzami niewielkiego wzrostu. Świadczą o tym m.in. niewielkie łóżka w dormitoriach.

Jednak nie wzrost zakonników determinował wielkość posłania, a to, że sypiali oni w pozycji półsiedzącej. Wierzyli, że jeśliby położyli się całkowicie w łóżku, to sprowadziliby na siebie śmierć, bo ta zabierała ze sobą wszystkich leżących.

10
Mur rozdzielający kaplicę św. Anny posiadał dwa niewielkie otwory, z którymi wiąże się legenda.

Opowiadano, że otwory te polecono zamurować. Jednak każda próba ich zamurowania kończyła się tym, że następnego dnia luki znów się pojawiały, a cegły do tego użyte znikały. Mówiono, że otworami tymi przechodzą duchy zmarłych wielkich mistrzów Zakonu.

11
Wzdłuż potężnych, 7-metrowych murów twierdzy rozciągała się głęboka fosa wypełniona wodą.

Woda nie pochodziła jednak z Nogatu, nad którym wznosi się zamek, a z pobliskiego jeziora, skąd była doprowadzana szeregiem sztucznych kanałów. Obecnie fosa jest sucha.

12
Gdy po bitwie pod Grunwaldem król Władysław Jagiełło wraz z wojskami polsko-litewskimi oblegał zamek Malbork, wewnątrz zamku znajdował się zdrajca, który wywiesił w oknie refektarza czerwoną flagę.

Miał to być znak dla oblegających, że w refektarzu letnim zgromadziły się najznakomitsze osobistości zakonu. Oblegający wystrzelili 80-kilogramową kulę, która miała trafić w jeden z filarów podtrzymujących całą konstrukcję. Kula jednak ominęła nieznacznie filar i trafiła w mur nad kominkiem refektarza. Do dziś jej fragment tkwi w murze.

13
Po bitwie pod Grunwaldem i wskutek wcześniejszych działań wojennych w latach 1409 -1411 skarb krzyżacki, do tej pory najpotężniejszy, najbardziej zasobny w Europie, zaczął świecić pustkami.

Utworzony z niezadowolonych poddanych (mieszczanie i rycerze świeccy) Państwa Krzyżackiego Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo Zakonowi, co doprowadziło do zaatakowania jednocześnie wszystkich krzyżackich zamków, które w większości zostały zdobyte w ciągu paru dni. Nie udało się zdobyć jedynie dwóch lub trzech zamków, wśród których znajdował się Malbork. Dopóki Malbork pozostawał w rękach krzyżackich, wojna nie była wygrana, wobec czego powstańcy udali się po pomoc do króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka.

14
Wojsko polskie wzięło udział w zdobywaniu Malborka, co trwało 13 lat (wojna trzynastoletnia). Jednak zamek w Malborku nie został zdobyty orężem, a za pieniądze.

Zamek Malbork był twierdzą nie do zdobycia, więc dogadano się z zaciężnymi krzyżackimi (głównie pochodzenia niemieckiego i czeskiego), którzy nie otrzymywali dłuższy czas żołdu, że to Polska wypłaci im ten zaległy żołd, a oni w zamian oddadzą zamki, w tym Malbork. Kupiono Malbork (a także zamki w Iławie i Tczewie) za 190 tysięcy florenów (złota moneta o masie około 3,5 g), co stanowiło równowartość 665 kg złota.

15
W 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk wjechał uroczyście na zamek w Malborku, który w Królestwie Polskim pozostał przez ponad 300 lat.

Malbork był zamkiem królewskim, czasową rezydencją króla, powiewała nad nim chorągiew Królestwa Polskiego, choć na co dzień króla na zamku reprezentował starosta malborski. Zamkowi podlegały przyległe ziemie, przede wszystkim Żuławy.

16
Zamek Malbork w tamtym czasie pełnił także rolę więzienia stanu, czyli więzienia państwowego.

Przetrzymywani byli w nim złoczyńcy istotni dla państwa.

17
W Malborku odbywały się lokalne parlamenty, zebrania reprezentantów stanów pruskich.

Zebrania te odbywały się w Pałacu Wieklich Mistrzów. Biskupa warmińskiego kilkukrotnie reprezentował na nich Mikołaj Kopernik. Wysyłano go do różnych trudnych zadań, gdyż uchodził za osobę niezwykle bystrą.

18
Zamek w Malborku był twierdzą nie do zdobycia, w średniowieczu nikomu się to nie udało. Jednak udało się zdobyć zamek Szwedom.

W 1626 roku Szwedzi pod dowództwem Gustawa II Adolfa, przy użyciu nowoczesnej artylerii, zdobyli zamek w ciągu dwóch dni i pozostali w nim na kilka dobrych lat.

19
Po potopie zamek nadal był siedzibą starosty i administracji lokalnej, ale stracił swoje znaczenie militarne.

Szwedzi zamek zniszczyli, splądrowali i ograbili.

20
Przez cały XVIII wiek zamek podupadał coraz bardziej, aż w 1772 roku, gdy nastąpił pierwszy rozbiór Polski, Malbork wraz z należącymi do niego ziemiami został przejęty przez Prusy Fryderyka II, zwanego Wielkim.

Od tej pory Malbork wchodził w skład rozmaitych form państwa niemieckiego, aż do czasów III Rzeszy.

21
Na przełomie XIX i XX wieku Niemcy przeprowadzili na zamku bardzo szeroko zakrojone prace regotyzacyjne.

Na przestrzeni dziejów zamek przybierał różne formy, zmieniał się styl budowli, a Niemcy postanowili przywrócić mu pierwotny, gotycki charakter. Prace te powierzono niemieckiemu konserwatorowi zabytków Konradowi Steinbrechtowi i po 20 latach prac konserwatorskich uroczyście otwarto odbudowany Zamek Wysoki. Odbudową Zamku Średniego i Zamku Niskiego Steinbrecht kierował tylko do 1921 roku, kiedy przeszedł na emeryturę. W zamku zaczęło funkcjonować muzeum, w którym można było dokładnie zobaczyć, jak żyli krzyżacy. Było tak realistyczne, jak gdyby mieszkańcy dopiero opuścili to miejsce.

22
Przez cały okres II wojny światowej, aż do 1945 roku, zamek w Malborku praktycznie pozostał nietknięty działaniami wojennymi.

Gdy od wschodu nadciągnął drugi front białoruski, oddziały niemieckie były w większości rozbite, część z nich zamknęła się w tej średniowiecznej twierdzy i stworzyła tam swoisty punkt oporu. Walki trwały ponad dwa miesiące, użyto przede wszystkim artylerii czołgowej, a w wyniku jej działania ponad 50% zabytkowego zamku uległo zniszczeniu całkowitemu. Zamek stał się ruiną i w takim stanie powrócił do Polski.

23
W 1961 roku powołano Muzeum Zamkowe w Malborku i rozpoczęto odbudowę zamku.

Rozpoczęła się systematyczna odbudowa zamku, oparta na badaniach naukowych. W tej chwili zamek w dużej mierze przypomina siedzibę wielkich mistrzów zakonnych i królów polskich.

24
W 1997 roku zamek w Malborku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako budowla autentyczna i integralna.