Ludzie
Ciekawostki o Marii Skłodowskiej-Curie
Jedna z najbardziej wpływowych kobiet świata
Maria Skłodowska-Curie ciągle fascynuje świat swoją osobowością i dokonaniami. Genialny naukowiec, profesor i dyrektor laboratorium. Kobieta wyjątkowa, jedna z najważniejszych w historii, uczona, która zmieniła losy nauki. Była pierwszą kobietą, która otrzymała nagrodę Nobla i pierwszą osobą, która zdobyła tę nagrodę po raz drugi. Albert Einstein powiedział o niej, że była "jedynym człowiekiem niezepsutym przez sławę".
1
Maria Skłodowska-Curie urodziła się 7 listopada 1867 roku, w kamienicy Łyszkiewicza przy ulicy Freta 16 w Warszawie. Była najmłodszym, piątym dzieckiem Władysława i Bronisławy Skłodowskich.
2
Rodzice Marii, wywodzący się z drobnej szlachty, byli nauczycielami.
Ojciec, Władysław Skłodowski, posługiwał się herbem Dołęga, a matka, Bronisława Boguska, herbem Topór.
3
Maria dorastała w towarzystwie trzech sióstr i brata. Wszystkie dzieci były wybitnie uzdolnione, w domu panowała atmosfera nauki, a rodzice wychowywali swoje dzieci w duchu patriotyzmu.
4
Gdy Maria miała 9 lat, jej najstarsza siostra Zofia zmarła na tyfus.
Brat, Józef Skłodowski, był lekarzem internistą, siostra Bronisława Dłuska, z którą Marię łączyła sina więź i pasja do nauki, też była lekarzem, a także działaczką społeczną, niepodległościową i kobiecą. Druga siostra, Helena Skłodowska-Szalay, była nauczycielką, wizytatorką warszawskich szkół, działaczką oświatową.
5
Matka Marii zmarła w wieku 42 lat na gruźlicę.
Maria bardzo przeżyła śmierć matki, zwłaszcza, że dwa lata wcześniej zmarła jej siostra Zofia. Pogrążyła się w żałobie, wpadła w depresję i odwróciła się od Boga. Ojciec Marii był ateistą, ale matka była katoliczką. Maria już na zawsze pozostała ateistką.
6
Maria bardzo wcześnie wykazywała zdolności, zarówno do przedmiotów ścisłych, jak i humanistycznych. Znana jest anegdota, jak to starsza siostra Bronia próbowała kiedyś czytać elementarz, niestety, nie robiła tego płynnie. Przysłuchująca się temu czteroletnia Maria zniecierpliwiona wzięła od siostry podręcznik i płynnie przeczytała tekst, wprawiając tym w osłupienie domowników.
7
Maria rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt w wieku dziesięciu lat, a później uczyła się w III Żeńskim Gimnazjum Rządowym, które ukończyła z wyróżnieniem. Po ukończeniu gimnazjum ojciec wysłał ją na wieś do swojej ziemiańskiej rodziny, aby mogła się zregenerować po przykrych doświadczeniach związanych ze śmiercią matki i siostry.
8
Maria znała cztery języki obce: angielski, francuski, niemiecki i rosyjski.
Była znakomita z fizyki i matematyki, w związku z czym udzielała z tych przedmiotów korepetycji.
9
Razem z siostrami, Bronią i Helą, Maria wstąpiła na Uniwersytet Latający. Siostry miały tam możliwość poznania wybitnych profesorów i zdobycia wiedzy zakazanej przez carskie władze.
10
Maria miała świetne relacje z siostrą Bronią i to ona umożliwiła jej naukę w Paryżu, dzięki niej stała się osobą, którą znamy dzisiaj.
Ponieważ w domu Skłodowskich, zwłaszcza, gdy ojciec stracił pracę, nie przelewało się, siostry uzgodniły, że to najpierw starsza, Bronia pojedzie na studia do Paryża, a Maria będzie w kraju zarabiać na jej utrzymanie.
11
W Warszawie Maria zaczęła uzupełniać swoją wiedzę z fizyki i chemii w laboratoriach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Krakowskim Przedmieściu.
Pomagało jej tam dwóch młodych uczonych, cioteczny brat Józef Boguski, były asystent Dymitra Mendelejewa oraz chemik Napoleon Milicer, były współpracownik niemieckiego fizyka i chemika, profesora w Breslau i Heidelbergu, Roberta Wilhelma Bunsena.
To tam właśnie Skłodowska nauczyła się analizy chemicznej, którą później mogła wykorzystać przy izolowaniu radu i polonu.
12
Na początku 1891 roku Maria Skłodowska wyjechała na zaproszenie swojej siostry Broni do Paryża.
Tam zapisała się na Sorbonę, gdzie jako przedmiot studiów wybrała matematykę i fizykę. Jej profesorami na Sorbonie byli wybitni uczeni o światowej sławie: Paul Appel, Henri Poincare i Gabriel Lippman.
13
W czasie studiów Skłodowska udzielała się także w amatorskim teatrze.
14
W 1893 roku Skłodowska otrzymała licencjat z fizyki z pierwszą lokatą, a rok później licencjat z matematyki z drugą lokatą. Maria otrzymała też stypendium naukowe na badania związane z magnetycznymi właściwościami różnych rodzajów stali.
15
W 1895 roku Maria Skłodowska wyszła za mąż za osiem lat starszego, skromnego naukowca, Pierre'a Curie.
Młodzi zawarli cywilny związek małżeński, bez obrączek, w towarzystwie najbliższej rodziny i przyjaciół. W prezencie ślubnym od jednego z przyjaciół otrzymali rowery, na których udali się w podróż poślubną.
Do ślubu Maria sprawiła sobie ciemną, wygodną suknię, aby później móc w niej pracować w laboratorium. Była kobietą praktyczną.
16
12 września 1897 roku przyszła na świat pierwsza córka Marii i Piotra - Irena.
Irena została później laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Była drugą kobietą wyróżnioną tą nagrodą w dziedzinie chemii.
17
Skłodowska, chcąc uzyskać tytuł doktora, podjęła pierwsze badania naukowe z promieniami Becquerela.
Wspólnie z mężem, za pomocą przemian chemicznych wyodrębnili nowy, nieznany pierwiastek chemiczny - polon, nazwany tak na cześć Polski. Odkrycie to przedstawili w dziele naukowym w lipcu 1898 roku. W grudniu tego samego roku, wspólnie z Gustawem Bemontem donieśli o odkryciu kolejnego pierwiastka chemicznego - radu.
18
Za swoje prace małżonkowie Curie otrzymali różne nagrody, m.in. Plante, Lacaze, Gegner, Osiris, Medalem Davy. Maria przedstawiła też tezy swojej rozprawy doktorskiej pt. "Badanie ciał radioaktywnych".
19
W sierpniu 1903 roku Skłodowska urodziła swoją drugą córkę, która zmarła wkrótce po urodzeniu. W 1904 roku urodziła się trzecia córka państwa Curie - Ewa, która w przyszłości została biografką matki, pianistką i działaczką pokojową.
20
W 1903 roku Maria i Piotr Curie otrzymali wspólnie z Bequerelem Nagrodę Nobla z fizyki za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości.
21
Wielką tragedię przeżyła Skłodowska, gdy w 1906 roku jej mąż, wracając z zebrania Stowarzyszenia Profesorów Wydziałów Nauk Ścisłych, zginął potrącony przez ciężarowy wóz konny. Maria bardzo przeżyła śmierć 47-letniego męża, przez rok prowadziła, tzw. "Dziennik żałobny", w którym opisywała ból po stracie męża, przyjaciela, towarzysza.
22
Trzydziestoośmioletnia Maria Skłodowska-Curie otrzymała katedrę fizyki po mężu. Została pierwszą kobietą profesorem na paryskiej Sorbonie. Swój pierwszy wykład profesorski wygłosiła w 1906 roku.
23
Wspólnie z grupą przyjaciół stworzyła szkołę, w której dzieci uczono w nowatorski sposób: w laboratoriach, muzeach, w teatrach.
24
W 1911 roku Skłodowska zgłosiła swoją kandydaturę do Francuskiej Akademii Nauk. Niestety, jej kandydatura przepadła z powodów seksistowskich i ksenofobicznch. Dla członków Akademii nie miało nawet znaczenia to, że Skłodowska była laureatką Nagrody Nobla, trzykrotną laureatką Akademii Nauk w Paryżu, posiadała doktoraty honoris causa kilku uniwersytetów (m.in. w Edynburgu, Manchesterze, Genewie), była członkiem Akademii Nauk w Petersburgu, Bolonii, Pradze i członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie. Pierwszą kobietą, która została członkiem Francuskiej Akademii Nauk była doktorantka Skłodowskiej, Marguerite Perey. Stało się to pół wieku później, w roku 1962.
25
Skłodowska wdała się w romans z żonatym mężczyzną, francuskim fizykiem Paulem Langevinem, który dla niej porzucił swoją rodzinę. Wprawdzie romans ten trwał około roku, ale opinia publiczna bardzo źle oceniła Skłodowską. Wytykano jej, że rozbiła rodzinę, a ponad to była o 4 lata starsza od swego kochanka i na dodatek była cudzoziemką. Wiele lat później wnuk Langevina ożenił się z wnuczką Marii Skłodowskiej. Oboje także byli naukowcami, fizykami nuklearnymi.
26
Ksenofobiczne społeczeństwo francuskie (głównie jednak brukowa prasa) w tamtym okresie niezbyt przychylnie postrzegało Skłodowską, która nie była zdeklarowaną katoliczką (mimo, że była ochrzczona w wierze katolickiej), pochodziła z nieokreślonego terytorium zdominowanego przez cara, a poza tym nosiła drugie imię Salomea, co sugerować mogło jej żydowskie pochodzenie.
27
W 1911 roku Szwedzka Akademia Nauk przyznała Skłodowskiej drugą Nagrodę Nobla, tym razem z dziedziny chemii, za odkrycie polonu i radu.
28
Maria Skłodowska-Curie była pierwszą osobą dwukrotnie wyróżnioną Nagrodą Nobla i pierwszą kobietą laureatką Nagrody Nobla. Do 2018 roku w historii Nagrody Nobla były tylko cztery przypadki podwójnego uhonorowania tą nagrodą.
29
Po otrzymaniu drugiej Nagrody Nobla, Skłodowska przekonała rząd Francji do przeznaczenia środków na budowę prywatnego Instytutu Radowego, który wzniesiono w 1914 roku. Prowadzono w nim badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny, a także prace i badania nad promieniotwórczością i radioizotopami.
30
Instytut Radowy był ośrodkiem, z którego wyłoniło się później jeszcze czworo laureatów Nagrody Nobla. Wśród nich była córka Marii, Irene i zięć Frederic Joliot-Curie.
31
W czasie I wojny światowej, Maria, nie mogąc służyć Polsce, postanowiła służyć Francji. Zebrała z paryskich pracowni aparaty rentgenowskie i zorganizowała specjalne samochody z aparaturą, tzw. "małe Curie". Dzięki temu można było wykonywać zdjęcia rentgenowskie w polowych warunkach. Marii towarzyszyli lekarze wojskowi i Irene, która razem z matką szkoliła techników radiologów. Dzięki jej postawie i zaangażowaniu wielu żołnierzy uniknęło śmierci.
32
Maria Skłodowska-Curie była członkinią Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.
33
Skłodowska była kobietą niezależną, aby móc prowadzić samodzielnie samochód, jako jedna z pierwszych kobiet, w 1916 roku uzyskała prawo jazdy.
34
Aby zdobyć rad dla Instytutu Radowego, Skłodowska, wraz z córkami, w 1921 roku udała się do Stanów Zjednoczonych. Dzięki zbiórce pieniędzy wśród Polonii amerykańskiej oraz amerykańskich milionerów, zdobyła pieniądze na zakup 1 grama radu. Uzyskała też dodatkowe fundusze na wyposażenie laboratorium, a kluczyk do szkatułki z radem wręczył jej prezydent USA Warren Harding.
35
Pod koniec lat 20-tych Maria zaczęła podupadać na zdrowiu. Zaczęła tracić słuch i wzrok.
36
Powtórna wizyta Skłodowskiej w Stanach Zjednoczonych zaowocowała kupnem 1 grama radu, tym razem dla Instytutu Radowego w Warszawie. Tym razem kluczyk do szkatułki z radem wręczył jej prezydent Herbert Hoover. Rad przekazała swojej siostrze Broni. Obie siostry w 1932 roku otworzyły w Warszawie szpital (obecnie Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie - Państwowy Instytut Badawczy).
37
Stan zdrowia Marii ciągle się pogarszał. W 1934 roku, na skutek zdiagnozowanej grypy, a później zmian gruźliczych w płucach, Skłodowska w towarzystwie córki Ewy wyjechała do sanatorium Sancellemoz w Passy. Lekarze w sanatorium znaleźli prawdziwą przyczynę złego stanu zdrowia Marii. Była nią niedokrwistość aplastyczna, a także choroba popromienna wywołana promieniowaniem jonizującym, o błyskawicznym przebiegu.
38
Maria Skłodowska-Curie zmarła w Passy 4 lipca 1934 roku. Pogrzeb odbył się 6 lipca 1934 roku w gronie rodziny i najbliższych przyjaciół. Maria została pochowana obok Piotra Curie na cmentarzu w Sceaux.
39
W 1995 roku szczątki Marii i Pierre'a Curie zostały przeniesione do Panteonu w Paryżu. Maria Skłodowska-Curie stała się pierwszą i jedyną kobieta, która spoczęła w Panteonie.
40
11 listopada 2018 roku Skłodowska otrzymała pośmiertnie Order Orła Białego.
41
W lutym 1924 roku jednomyślną decyzją warszawskiej rady miejskiej Maria Skłodowska otrzymała honorowe obywatelstwo Warszawy. A w 1928 roku została honorowym obywatelem Glasgow.
