Państwa
Ciekawostki o Kazachstanie
Kraj wolnych ludzi
Kazachstan kojarzy się z ogromną przestrzenią, ze stepami, jurtami, wiejskimi chatami i posępnymi blokowiskami pamiętającymi czasy Związku Radzieckiego. Kraj, który od wieków leżał na jedwabnym szlaku ma do zaoferowania mnóstwo niezwykłych wrażeń, w postaci cudów natury, miejsc, w których zatrzymał się czas, a także nowoczesnej stolicy - Nur-Sułtan - z futurystycznymi budowlami o symbolicznym znaczeniu i złotymi kopułami meczetów. Jest to miejsce niezwykłe, egzotyczne, do którego nie dotarła jeszcze masowa turystyka.
1
Republika Kazachstanu leży w Azji Środkowej i częściowo w Europie Wschodniej. Przeważająca część kraju, bo 88% leży w Azji, a jedynie 12% w Europie.
2
Kraj graniczy z Chinami, Kirgistanem, Uzbekistanem i Federacją Rosyjską, z którą posiada najdłuższą granicę, bo aż 6467 km. Łączna długość granic Kazachstanu wynosi 12 187 km.
3
Kazachstan ma dostęp do Morza Kaspijskiego (największego jeziora świata) na długości 2340 km. Jezioro Kaspijskie jest bezodpływowym słonym jeziorem reliktowym. Jego powierzchnia wynosi około 370 tys. km2, a maksymalna głębokość 1025 m.
4
Całkowita powierzchnia kraju wynosi 2 724 900 km2. Pod względem powierzchni znajduje się na 9 miejscu na świecie (po Rosji, Kanadzie, Chinach, Stanach Zjednoczonych, Brazylii, Australii, Indiach i Argentynie).
5
Liczba ludności Kazachstanu wynosi ponad 18, 7 mln, a gęstość zaludnienia 6,8 na km2.
6
Kazachstan był jednym z ostatnich państw Wspólnoty Niepodległych Państw, które wprowadziło własną jednostkę monetarną. Walutą narodową Kazachstanu jest tenge. Walutę tę wprowadzono w 1993 roku. W 2006 roku Narodowy Bank Republiki Kazachstanu przeprowadził konkurs na najlepszy symbol waluty narodowej. Po wyborze zwycięskiego projektu rozpętał się skandal, gdyż okazało się, że wybrany projekt był plagiatem symbolu japońskiej poczty, która tego symbolu używa od 120 lat. Pierwszą partię tenge wydrukowano w Anglii, a pierwsze monety tłoczone były w Niemczech. Od 1995 roku Kazachstan posiada własną Wytwórnię Banknotów.
7
16 grudnia 1991 roku Kazachstan, jako ostatnia z republik ZSRR, proklamował niepodległość. Kazachstan został podbity przez Rosję i wcielony do tego kraju w 1868 roku. Po utworzeniu Związku Radzieckiego na terenie kraju powstała autonomia Kazachów, która w 1936 roku jako Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka weszła bezpośrednio w skład ZSRR.
8
Historia i kultura Kazachstanu ma swój początek w I w. p.n.e. Początkowo tereny te zamieszkiwały związki plemienne Saków i Issydonów. Od II do III wieku zajmował je azjatycki lud koczowniczy Xiongnu, a później weszły w skład kaganatu tureckiego (pierwsze państwo Turków stanowiące potęgę na terenach dzisiejszej Mongolii, południowej Syberii i Azji Środkowej). Od VIII do X wieku Kazachstan był pod panowaniem dynastii Karachanidów. W pierwszej połowie XIII wieku podbity przez Mongołów należał do Złotej Ordy (historyczne państwo mongolskie), a po jej rozpadzie został podzielony na Chanat Uzbecki (na wschodzie) i Ordę Nogajską (na zachodzie). W połowie XV wieku w Chanacie Uzbeckim wyodrębnili się Kazachowie (tzn. ludzie wolni). Na pozostałym terenie powstały 3 ordy (żuzy) - Średnia, Mała i Wielka.
9
W czasach stalinowskich Kazachstan znany był ze znajdujących się na jego terenie łagrów (obozów pracy) oraz miejsc deportacji m.in. Polaków i Czeczenów. Łagry (gułagi) były systemem obozów pracy przymusowej w ZSRR, w których więźniami byli zarówno przestępcy kryminalni jak i osoby uznawane za społecznie niepożądane lub politycznie podejrzane. Łagry rozwiązano decyzją MSW ZSRR w 1960 roku ale ostatni więźniowie opuścili te obozy dopiero w 1987 roku.
10
Kazachstan był miejscem ambitnych radzieckich projektów, takich jak laboratoria jądrowe w Semeju, próby z bronią jądrową, kosmodrom Bajkonur, czy zagospodarowywanie bezludnych terytoriów. Kosmodrom Bajkonur został założony w 1955 roku jako miejsce startów statków kosmicznych. Kosmodrom ten jest najstarszym i największym tego typu obiektem na świecie.
11
Stolicą Kazachstanu jest Nur-Sułtan, drugie co do liczby ludności (po Ałmaty) miasto w kraju. Położone jest na Pogórzu Kazachskim, w północnej części kraju nad rzeką Iszym. Stolica nosiła wiele nazw: Akomolińsk, Celinograd, Akmoła, Astana. Od 2019 roku nosi nazwę Nur-Sułtan. Jest miastem nowoczesnym architektonicznie, z wieloma imponującymi budynkami, jak: Ak Orda (pałac prezydencki), Piramida Pokoju i Pojednania, Bajterek (monumentalna wieża widokowa będąca symbolem miasta, który podkreśla jego nowy status), Kazachska Filharmonia Narodowa, Astana Arena - stadion piłkarski, Transport Tower - wieżowiec o charakterystycznym wyglądzie przypominającym zapalniczkę.
12
W Nur-Sułtanie znajduje się obiekt, przejrzysty namiot o nazwie Chan Szatyr (namiot chana) - największe w Azji Środkowej centrum rozrywkowo-handlowe. Określany jest jako "największy namiot świata". Pod namiotem o powierzchni większej niż 10 stadionów piłkarskich znajduje się miejskie centrum rozrywkowo-handlowe z placami i brukowanymi ulicami, sklepami, polem do mini golfa, płynącą rzeką i plażą. Dach wykonany jest z przezroczystego tworzywa sztucznego ETFE, zapewniającego dostęp promieni słonecznych, które - w połączeniu z systemem ogrzewania powietrza i klimatyzacją - umożliwiają utrzymanie temperatury wewnętrznej pomiędzy 15-30 st. C w głównej przestrzeni oraz 19-24 st. C w galerii handlowej. Temperatura na zewnątrz w ciągu roku waha się od -35 do +35 stopni C.
13
Chan Szatyr był drugim po Piramidzie Pokoju i Pojednania budynkiem zaprojektowanym przez brytyjskiego architekta Normana Fostera. Za konstrukcję namiotu odpowiedzialna była turecka spółka Sembol.
14
Ludność Kazachstanu jest bardzo zróżnicowana. Największą grupę etniczną stanowią Kazachowie (ok. 68,5 %) i Rosjanie (ponad 18,8%).
15
Religią dominującą jest islam. Muzułmanie stanowią ponad 70% ogólnej liczby wiernych, następnie chrześcijanie - 26%, prawosławni -24%.
16
Kazachstan jest republiką prezydencką z systemem partii dominującej. Na czele państwa stoi prezydent wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Władza wykonawcza spoczywa w gestii dwuizbowego parlamentu.
17
Kazachstan uważany jest za państwo, które w porównaniu do innych krajów Azji Środkowej czyni największe postępy we wdrażaniu reform demokratycznych. Jednak dalece odbiega od standardów zachodnich. Międzynarodowe i pozarządowe organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka wskazują na częste przypadki łamania tych praw przez władze.
18
Kazachstan posiada dość bogate złoża surowców energetycznych (węgla kamiennego, ropy naftowej, gazu ziemnego). Posiada też złoża rudy żelaza, miedzi, cynku, ołowiu, fosforytów, chromu, manganu, srebra i złota.
19
Kazachstan od kilku lat zajmuje pierwsze miejsce na świecie w wydobyciu rud uranu, wyprzedzając wieloletniego lidera, Kanadę. Uprawy rolnicze dotyczą zarówno roślin przemysłowych (bawełna, tytoń, buraki cukrowe) jak i zbóż, a także ziemniaków. Spory odsetek upraw prowadzony jest na polach sztucznie nawadnianych.
20
W granicach Kazachstanu zanotowano dwie wielkie katastrofy ekologiczne: wysychanie Jeziora Aralskiego i wysokie skażenie radioaktywne na obszarach dawnych prób jądrowych. Te eksperymenty w połączeniu z brakiem kontroli zanieczyszczeń wpłynęły na alarmująco wysoki współczynnik zachorowań w wielu regionach wiejskich.
21
Po II wojnie światowej, decyzją władz radzieckich zaorano 250 tys. km2 kazachskiego stepu i przekształcono go w pola uprawne. Po rozpadzie Związku Radzieckiego i upadku kołchozów, większość tych terenów stała się nieużytkami rolnymi. Pocieszający jest fakt odradzania się ostatnio ekosystemu roślin trawiastych na stepie.
22
W Kazachstanie ma swoją siedzibę Środkowoazjatyckie Regionalne Centrum Ekologiczne, które rozwija współpracę lokalnych państw w dziedzinie ochrony środowiska. Kazachstan jest sygnatariuszem tzw. konwencji waszyngtońskiej. Jest to Międzynarodowa Konwencja o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem.
23
Kazachowie są narodem zaliczanym do ludów tureckich, zamieszkującym głównie Kazachstan, ale również Chiny, Uzbekistan, Rosję i Mongolię. W zależności od dawnego obszaru zamieszkania, przynależności plemiennej, pokrewieństwa oraz zawieranych sojuszy, Kazachowie dzielą się na Żuzy: Żuz Starszy, Średni i Młodszy. Te z kolei dzielą się na plemiona i klany.
24
Są potomkami wczesnych ludów tureckich, a na ich kulturę miały wpływ głównie kultura mongolska, perska, rosyjska i arabska. Ich język (kazachski) ma cechy charakterystyczne dla innych języków tureckich, podobieństwo jest tak duże, że Kazachowie, Uzbecy, Kirgizi, Tatarzy, Ujgurzy mogą porozumiewać się między sobą bez przeszkód.
25
Kazachowie przyjęli islam dopiero w XVI wieku. Przez długi czas rywalizował on z szamanizmem.
26
Niegdyś Kazachowie słynęli z polowań z sokołami i niezwykłej zręczności podczas jazdy konnej. Ich przodkowie byli wojownikami, a ich ogromnych rozmiarów kurhany porozrzucane są po kazachskich stepach. Najbardziej znane nekropolie to Begazy i Dandybaj na stepach Sary-Arki i Tegisken w rejonie Morza Aralskiego.
27
Z wojowników Kazachowie przerodzili się w naród koczowników i rolników kochających swobodę. Posiadali ogromne stada tucznych zwierząt, obfite pastwiska i żyzne ziemie na pogórzach i w dolinach rzek.
28
Do światowej kultury Kazachowie wnieśli swoje osiągnięcia w gospodarce i kulturze: sztukę wojenną, ruchomy dom -jurtę, siodło i strzemiona dla koni, wzornictwo dywanowe, srebrne ozdoby, melodyjne piosenki i muzykę przypominającą bieg stepowych koni.
29
Głównym składnikiem diety Kazachów jest mięso. Stary zwyczaj nakazuje podawanie na stół mięsa z kośćmi, bądź mięsa i kości. Na oczach biesiadników dzieli je gospodarz, bądź najznakomitszy gość. Delikatesowe wyroby przygotowywane są przeważnie z koniny.
30
Kazachowie bardzo lubią produkty mleczne, zwłaszcza mleko w różnej postaci. Do ulubionych mlecznych napojów można zaliczyć kumys (napój ze sfermentowanego mleka kobylego), szubat (sfermentowane mleko wielbłądzie) oraz ajran (napój mleczny sfermentowany).
Dowiedz się więcej...
31
Kazachstan jest największym państwem na świecie pozbawionym dostępu do morza. Brak ten rekompensują inne akweny, jak Jezioro Kaspijskie, Jezioro Aralskie (niestety, w wyniku radzieckiego programu wykorzystywania wód Syr-darii i Amu-darii do nawadniania olbrzymich plantacji bawełny, akwen zaczął wysychać i stracił około 90% swojej pierwotnej powierzchni), bezodpływowe Jezioro Bałchasz, które w połowie jest słone, a w połowie słodkowodne, jezioro Kaindy powstałe w wyniku trzęsienia ziemi, skrywające na dnie podwodny las i in.
32
W południowo-wschodnim rejonie Kazachstanu, blisko gór Tienszan znajduje się kanion rzeki Szaryn, przypominający Wielki Kanion Kolorado. Długość kanionu wynosi około 150 km, a wysokość ścian dochodzi do 200 m.
