Ciekawostki o Filipinach

Oficjalnie Filipiny to Republika Filipińska, państwo o powierzchni porównywalnej z powierzchnią Polski, wynoszącej 300 000 km2. Leżą w zachodniej części Oceanu Spokojnego, pomiędzy Chinami a Archipelagiem Indochińskim.

Poprzez wody terytorialne Filipiny graniczą od południa z Indonezją, od południowego zachodu z Malezją, od zachodu z Wietnamem i od północy z Chinami.

Największymi wyspami są Mindanao o powierzchni 95 tys. km2, znajdująca się na południu i Luzon, którego powierzchnia wynosi 105 tys. km2, znajdujący się na północy. Obie te wyspy zajmują dwie trzecie powierzchni całego państwa.

Większość wysp jest górzysta, porośnięta gęstym lasem deszczowym i ma pochodzenie wulkaniczne. 

Czyni to Filipiny piątym krajem w świecie z najdłuższą linią brzegową, po Kanadzie (202 080 km), Norwegii (83 281 km), Indonezji (54 728 km) i Rosji (37 653 km).

Mount Apo jest dużym stratowulkanem znajdującym się na wyspie Mindanao w prowincji Cotabato. Szczyt położony jest 40 km od miasta Davao. Apo ma płaski szczyt z trzema wierzchołkami, na którym znajduje się krater o szerokości 500 m z małym jeziorem wulkanicznym. Występują tam solfatary (wyziewy składników lotnych magmy), które zazwyczaj towarzyszą wulkanom drzemiącym i wygasłym.

Szczyt został po raz pierwszy zdobyty 10 października 1880 roku przez Joaquina Rajala. Obecnie Apo jest jednym z bardziej popularnych i łatwiejszych miejsc do wspinaczki górskiej na Filipinach. Nie jest znana data ostatniej jego erupcji.

W 1936 roku szczyt został objęty ochroną i stał się parkiem narodowym. Jest on siedliskiem ponad 270 gatunków ptaków, z czego blisko sto to gatunki endemiczne. Apo jest centrum endemicznym wyspy Mindanao. Charakteryzuje się wysoką bioróżnorodnością biologiczną na jednostkę powierzchni.

Departament Środowiska i Zasobów Naturalnych zgłosił wulkan Apo na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Rów Filipiński jest rowem oceanicznym w zachodniej części Oceanu Spokojnego, na dnie Morza Filipińskiego, na wschód od Wysp Filipińskich. Długość rowu wynosi 1330 km, szerokość około 60 km, a maksymalna głębokość - 10 497 m (głębia Cape Johnson) lub 10 540 m (głębia Galathea) lub 10 830 m (głębia Emden) - w zależności od pomiarów.

W południowej części Rowu Filipińskiego znajduje się być może najgłębsze miejsce we Wszechoceanie - Rów Mindanao, którego głębokość wynosi 11 524 m, ale nie została ona potwierdzona pomiarami kontrolnymi.

Jej całkowita długość wynosi około 505 km i zlewnię obejmującą 27 753 km2. Znajduje się w regionie Cagayan Valley w północno-wschodniej części wyspy Luzon. Jej głównymi dopływami są rzeki: Pinacanauan, Chico, Siffu, Mallig, Magat i Ilagan .

Rzeka Cagayan i jej dopływy są narażone na rozległe powodzie w porze monsunowej, która w Azji Południowo-Wschodniej trwa od maja do października. W listopadzie 2020 roku, po ataku tajfunu Vamco (znany na Filipinach jako Tajfun Ulysses), rzeka osiągnęła swój szczyt i spowodowała powodzie w jej sąsiedztwie. Była to jedna z najgorszych powodzi w historii rzeki.

Cagayan przepływa przez jeden z niewielu pozostałych lasów pierwotnych na Filipinach. Wspiera życie wielu gatunków endemicznych i zagrożonych, takich jak gołąb krwawiący z Luzonu ( Gallicolumba luzonica ), orzeł filipiński ( Pithecophaga jefferyi ) i rzadka ryba rzeczna - barwena rzeczna, lokalnie zwana ludong ( Cestreaus plicatilis ).

Znajduje się na południowy wschód od Manili, stolicy kraju, na wyspie Luzon. Jest to jezioro słodkowodne o powierzchni 911-949 km2, średniej głębokości około 2,8 m i wysokości około 1 metra nad poziom morza. Z Laguną de Bay połączona jest Zatoka Manila, nad brzegiem której leży stolica Manila.

Jezioro ma kształt kurzej łapki, z dwoma półwyspami wystającymi z północnego brzegu i w dużej mierze wypełnia ono dużą wulkaniczną kalderę Laguna (Laguna Caldera - potencjalnie aktywna wulkanicznie kaldera i depresja geograficzna w Rizal). Na środku jeziora znajduje się duża wyspa Talim.

Laguna de Bay jest jednym z głównych źródeł ryb słodkowodnych w kraju. Jako szlak żeglugowy dla statków pasażerskich jezioro wykorzystywane było od czasów kolonialnych Hiszpanii. Jest też źródłem wody dla projektu hydroelektrowni Kalayaan.

Terytorium to doświadcza częstej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej. Znajdujący się na wschodzie Morza Filipińskiego Płaskowyż Benham jest podwodnym regionem, w którym codziennie odnotowuje się około 20 trzęsień ziemi, chociaż większość z nich jest zbyt słaba, aby można było je odczuć.

Ostatnim odnotowanym poważnym trzęsieniem ziemi było trzęsienie na wyspie Luzon w 1990 roku (trzęsienie o sile 7,7 w skali Richtera, w wyniku którego śmierć poniosło 1621 osób).

Na archipelagu znajduje się czternaści czynnych wulkanów, należą do nich m.in. Mayon i Taal, które charakteryzują się wysokim wskaźnikiem eksplozywności (85° w stustopniowej skali). W 1991 roku nastąpił wybuch wulkanu Pinatubo na wyspie Luzon, który spowodował śmierć 600 osób i zniszczył 100 tysięcy hektarów terenów uprawnych.

Szacunki wskazują, że Filipiny mają drugie co do wielkości złoża złota, po Republice Południowej Afryki i jedno z największych złóż miedzi na świecie. Występują tam również bogate złoża cynku, chromu i niklu. Jednak złe zarządzanie, a także wiele innych czynników wpływa na to, że złoża te są w dużej mierze niewykorzystane.

Niezwykle skutecznie natomiast Filipiny wykorzystują energię geotermalną pochodzącą z wulkanów. Są drugim co do wielkości producentem energii geotermalnej na świecie, po Stanach Zjednoczonych, pokrywającym 18% krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną.

Linia Wallace'a jest barierą biogeograficzną wyznaczoną po raz pierwszy w 1863 roku przez Alfreda Russela Wallace'a, brytyjskiego przyrodnika i odkrywcę, współtwórcę, wraz z Karolem Darwinem, teorii ewolucji przez dobór naturalny. Jest to linia hipotetyczna, umowna granica, która oddziela Australazję (region geograficzny obejmujący Australię, Nową Zelandie, Nową Gwineę i szereg wysp i archipelagów w rejonie Oceanii) od kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej. Linia ta biegnie pomiędzy wyspami Bali i Lombok, na wschód od Jawy, dalej między Borneo a Celebes i przechodzi na południe od Filipin. 

Wallace jako jeden z pierwszych zauważył pewne charakterystyczne różnice w faunie i florze pomiędzy tymi obszarami. Na zachód od tej linii dominują gatunki orientalne, charakterystyczne dla Azji (tygrysy, słonie azjatyckie, małpy), a na wschód - dla Australazji (kangury, wombaty, koale i ptaki rajskie).

Linia Wallace'a jest kluczowym elementem biogeografii, pomagającym w zrozumieniu rozkładu gatunków na Ziemi i procesów ewolucyjnych, które kształtują różnorodność biologiczna na naszej planecie.

Pierwsza z nich to tag-init lub tag-araw - sucha i ciepła pora roku trwająca od marca do maja, tag-ulan - pora deszczowa trwająca od czerwca do listopada i tag-lamig - umiarkowana pora sucha twająca od grudnia do lutego.

Wieją tam sezonowe wiatry - monsuny - zmieniające kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Monsun południowo-zachodni (od maja do października) znany jest jako Habagat, a suche wiatry monsunu północno-wschodniego (od listopada do kwietnia) jako Amihan.

Średnia roczna temperatura wynosi tam około 26,6 °C. Odczuwalne temperatury na Filipinach potęguje wysoka wilgotność, która przez cały rok wynosi 80% i więcej, a w czasie monsunu osiąga nawet 100%.

Częstymi zjawiskami są tam cyklony tropikalne, które lokalnie (we wschodniej i południowo-wschodniej Azji) noszą nazwę tajfunów. Wyspy położone w strefie tajfunów doświadczają ulewnych deszczy i burz od lipca do października.

Posiadają jeden z najwyższych wskaźników bioróżnorodności na jednostkę powierzchni - 1736 gatunków na 100 km2. Występuje tam około 1100 gatunków kręgowców lądowych, w tym ponad 100 gatunków ssaków i 170 gatunków ptaków, które, jak się uważa, nie występują nigdzie indziej.

Występuje tam około 13 500 gatunków roślin, z czego 3200 gatunków wyłącznie na Filipinach. W lasach deszczowych spotykane są rzadkie gatunki orchidei i raflezji (Rafflesia arnoldi). Tropikalny klimat sprzyja rozwojowi roślin kwiatowych, m.in ylang-ylang czy sampaguita (Jasminum sambac) - uważanego za jeden z najpiękniejszych kwiatów Azji i Pacyfiku, a będącego także narodowym kwiatem Filipin.

Wody te są częścią tzw. Trójkąta Koralowego - tropikalnego obszaru morskiego położonego na Pacyfiku, który jest miejscem o największej różnorodności biologicznej morza na świecie. Jest domem dla 76% znanych gatunków koralowców, 6 z 7 istniejących gatunków żółwi morskich i co najmniej 2228 gatunków ryb rafowych, dzięki czemu zyskał przydomek "wylęgarnia" lub "kolebka mórz", albo "Amazonka mórz". Jest to też ważny obszar rozrodu i tranzytu tuńczyka.

W wodach morskich Filipin żyje 2400 gatunków ryb i ponad 500 gatunków koralowców. Rafa Apo położona w Cieśninie Mindoro i obejmująca 34 km2 jest największym ciągłym systemem raf koralowych w kraju i drugim co do wielkości na świecie. Rafa i otaczające ją wody są obszarem chronionym administrowanym jako Park Przyrody Apo Reef. Jest to jeden z najbardziej znanych i najpopularniejszych rejonów nurkowania w kraju. Umieszczony jest na wstępnej liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Wody Filipin sprzyjają też hodowli pereł, krabów i wodorostów.

Orzeł filipiński jest największym z orłów - największym drapieżnym ptakiem świata. Jest gatunkiem endemicznym lasów Filipin, zamieszkującym wyspę Luzon i wyspę Mindanao, prowincje Samar i Leyte. Najliczniejsza jego populacja występuje na Mindanao (od 82 do 233 par lęgowych).

Jest ptakiem o pięknych, długich, brązowych piórach na głowie, tworzących okazałą grzywę na wzór lwa afrykańskiego. Długość jego ciała waha się w granicach 86-102 cm, a waga od 4,5 do 8 kg. Rozpiętość jego skrzydeł dochodzi do 184-220 cm, a długość dziobu wynosi średnio ponad 7 cm.

Jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, głównie dlatego, że Filipiny mają jeden z najwyższych wskaźników wylesienia na świecie, a orzeł ten żyje w lasach.

Orzeł filipiński jest zwierzęciem narodowym Filipin od 4 lipca 1995 roku.

Jest to gatunek jaśminu pochodzący z tropikalnej Azji, powszechnie tam uprawiany jako roślina ozdobna i ze względu na silnie pachnące kwiaty. Jasminum sambac został przyjęty przez Filipiny jako kwiat narodowy 1 lutego 1934 roku. Filipińczycy robią z kwiatów girlandy, które używane są jako forma okazywania czci lub wyróżnienia. Ozdabia się nimi wizerunki religijne, procesje i fotografie zmarłych. Sznury tych kwiatów umieszczane są na szyjach różnych dostojników, gości, absolwentów. Dekoruje się nimi uroczystości państwowe w Pałacu Malacañang (oficjalna rezydencja prezydenta Filipin), wesela i inne wydarzenia.

Projekt ceremonialnej pochodni na Igrzyska Azji Południowo-Wschodniej w 2019 roku, zaprojektowanej przez filipińskiego rzeźbiarza Daniela Dela Cruza, został zainspirowany sampaguitą.

Symbolicznie zapisywane jako  ₱. 1 peso = 100 centavos. Politykę pieniężną Filipin prowadzi  Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP), utworzony 3 lipca 1993 roku jako bank centralny.

Peso filipińskie pochodzi od hiszpańskiego peso, czyli ósemek (dolar hiszpański - srebrna moneta o średnicy około 38 mm i warta osiem realów hiszpańskich), przywiezionych w dużych ilościach z Ameryki hiszpańskiej przez galeony manilskie z okresu od XVI do XIX wieku.

Dzięki swoim warunkom geograficznym i różnorodności biologicznej Filipiny posiadają wiele parków przyrody, które stanowią główną atrakcję turystyczną. W 2019 roku przyjechało tam 8,2 mln zagranicznych turystów, z których większość pochodziła z Azji Wschodniej i Ameryki Północnej.

Głównym celem turystycznym tego regionu jest Manila, wyspa Boracay, wyspa Coron, podziemna rzeka Puerto Princesa, tarasy ryżowe filipińskich Kordylierów, miasto Vigan.

Manila była pierwszym miastem Filipin, które  w 1901 roku uzyskało prawa miejskie, a  autonomię 18 czerwca 1949 roku. Miasto uważane jest za część pierwotnej grupy miast globalnych na świecie, ponieważ jej sieci handlowe jako pierwsze rozciągały się przez Ocean Spokojny i łączyły Azję z Ameryką hiszpańską dzięki handlowi galeonami. Wówczas po raz pierwszy ustanowiono nieprzerwany łańcuch szlaków handlowych okrążających cały świat.

Od 2019 roku Manila jest najgęściej zaludnionym miastem na świecie (46 178 mieszkańców /km2). Jest jednym z najbardziej zaludnionych i najszybciej rozwijających się miast w Azji Południowo-Wschodniej, drugim pod względem liczby ludności miastem Filipin i jedną z największych metropolii globu, liczącą razem z przedmieściami ponad 24 miliony mieszkańców.

 Szacuje się, że w 2024 roku liczba ludności Filipin osiągnie 116 086 000 osób. Ponad dziesięć milionów Filipińczyków żyje poza granicami kraju.

Znalazł ją w 2006 roku rybak, który przez dziesięć lat nie informował nikogo o znalezisku, w końcu zaniósł perłę do biura turystycznego. Szybko zorientowano się, że okaz jest wyjątkowy; jego długość wynosiła 61 cm, szerokość 30 cm, a waga 34 kg. Gemmolodzy oszacowali wartość perły w przybliżeniu na około 100 mln dolarów.

Powstała ona w całkowicie naturalnych warunkach, utworzona przez przydacznię olbrzymią (Tridacna gigas), największy gatunek małża na świecie.

Język filipiński jest zaadaptowaną postacią języka tagalskiego (tagalog - jeden z najważniejszych języków na Filipinach), wzbogaconą o słownictwo pochodzące z innych języków filipińskich. Jest to język rodzimy znacznej części mieszkańców centralnych rejonów Filipin, używa go około 25 milionów osób.

Konstytucja wyznacza też języki regionalne, takie jak Bikol, Cebuano, Ilocano, Hiligainon, Pampango, Pangasinense, Tagalog i Samareño jako pomocnicze języki urzędowe. Na zasadzie dobrowolności używany jest także język hiszpański (obecnie żyje tam około 400 tys. osób mówiących po hiszpańsku) i język arabski.

 Chociaż Filipiny są państwem świeckim i konstytucja gwarantuje wolność wyznania, dla przeważającej większości Filipińczyków religia jest bardzo ważna. Jedną z najczęściej wyznawanych religii jest tam chrześcijaństwo (ponad 90% populacji), w szczególności katolicyzm, który wyznaje około 80,6 % populacji Filipin. Katolicyzm został wprowadzony na Filipinach przez hiszpańskich misjonarzy w epoce kolonialnej.

Drugą co do wielkości religią w kraju jest islam - 6,4%. Większość muzułmanów mieszka na Mindanao i pobliskich wyspach. Większość należy do szkoły islamu sunnickiego Shafi'i.

Około 0,2% populacji wyznaje religie tubylcze, których praktyki i wierzenia ludowe są często powiązane z chrześcijaństwem i islamem.

Czasami mianem tym określają Tarasy Ryżowe Banaue - tarasy rolnicze wyrzeźbione w górach Banaue w prowincji Ifugao przez przodków ludu Igorot (rdzenni mieszkańcy pasma górskiego Kordyliery w północnym Luzonie). Przypuszcza się, że powstały one w dużej mierze ręcznie.

Szacuje się, że tarasy te mają ponad 2000 lat, ale kilku badaczy kwestionuje te szacunki, uważając, że powstały one znacznie później. Wiadomo jednak, że ryż jest starożytną uprawą przodków Filipin, która została sprowadzona na wyspy przez migracje austronezyjskie co najmniej od 1500 roku p.n.e.

Tarasy znajdują się około 1500 metrów nad poziomem morza. Zasilane są przez starożytne systemy nawadniające z lasów tropikalnych rosnących nad nimi. Miejscowi nadal uprawiają na tarasach ryż i warzywa, choć dla młodych rolnictwo nie jest atrakcyjną branżą. Tarasy ulegają stopniowej erozji, niszczone są też przez gigantyczne dżdżownice z rodzaju Pheretima ("olang" w języku Ifugao), a także gryzonie z rodzaju Chrotomis mindorensis i ślimaki.

Przybycie na Filipiny w 1521 roku portugalskiego odkrywcy Ferdynanda Magellana zapoczątkowało hiszpańską kolonizację wysp. W 1543 roku hiszpański odkrywca Ruy Lopez de Villalobos nazwał archipelag Las Islas Filipinas na cześć króla Kastylii Filipa II.

Hiszpańskie osadnictwo na wyspach rozpoczęło się w 1565 roku, kiedy z Nowej Hiszpanii przybył hiszpański odkrywca Miguel Lopez de Legazpi i założył pierwszą hiszpańską osadę na terenie dzisiejszego Cebu. Hiszpanie ustanowili Manilę stolicą Filipin i Hiszpańskich Indii Wschodnich. Ich panowanie na wyspach po raz pierwszy w historii spowodowało polityczną jedność archipelagu.

Dominującą religią stało się chrześcijaństwo, a Manila stała się zachodnim centrum handlu transpacyficznego.