Rozrywka

Ciekawostki o kolędach

Znaleźliśmy 19 ciekawostek na temat kolęd

"Bóg się rodzi, moc truchleje"

Gdy zbliżają się święta Bożego Narodzenia, zewsząd docierają do nas melodie, które znamy od zawsze - kolędy. Razem z choinką tworzą one niezwykłą atmosferę tych świąt. Kolędy na stałe wpisały się nie tylko w kościelną liturgię, ale śpiewane są również w naszych domach, szczególnie podczas wieczerzy wigilijnej. Śpiewane są też na estradach, a nawet na międzynarodowych festiwalach.
Kolędy
1
Kolędy to pieśni, które śpiewane są w okresie Bożego Narodzenia, wykorzystywane w chrześcijańskich nabożeństwach religijnych.
Kolęda to również obrzęd ludowy związany z okresem słowiańskiego Święta Godowego (Szczodre Gody, Szczodruszka - w tradycji słowiańskiej święto celebrujące przesilenie zimowe, zwycięstwo światła nad ciemnością), a następnie świąt Bożego Narodzenia, polegający na odwiedzaniu domów przez kolędników. Kolędnicy znani są przede wszystkim w kulturach rolniczych i pasterskich Słowian i Rumunów. Obrzęd ten polega na odwiedzaniu przez grupy odpowiednio przebranych kolędników poszczególnych gospodarstw z życzeniami pomyślności w Nowym Roku. Stąd kolędy pierwotnie były radosnymi pieśniami noworocznymi.
2
Oprócz kolęd o charakterze religijnym, istnieją też kolędy o wątkach zaczerpniętych z życia codziennego tzw. pastorałki, które ze względu na swój świecki charakter nie są wykorzystywane w obrzędach religijnych.
Pastorałki są rodzajem udramatyzowanej kolędy, dawniej wykonywanej przez wędrownych muzyków i żaków, w której tematyka religijna poszerzona została o warstwę obyczajową. Są one także ludowymi pieśniami religijnymi utrzymanymi w tonie sielankowym, związanymi z tematyką Bożego Narodzenia, do których wprowadzono często wątek pasterski. Pastorałki rozpowszechniły się w Polsce szczególnie od XVII wieku. Przykładami takich pastorałek są: "Oj maluśki, maluśki". "Jezus malusieńki" czy "Lulajże Jezuniu". Współcześnie te pastorałki śpiewane są w kościołach.
3
Termin kolęda wywodzi się prawdopodobnie od łacińskiego słowa calendae i oznacza "pierwszy dzień miesiąca".
W starożytnym Rzymie wiązało się to z obchodami styczniowych Kalendae (mensis Januarius) i był to dzień szczególny, gdyż 1 stycznia, począwszy od 153 roku przed narodzeniem Chrystusa, konsulowie rzymscy obejmowali swój urząd. W 46 r.p.n.e. Juliusz Cezar wydał dekret, w którym ustanawiał datę 1 stycznia oficjalnym początkiem roku administracyjnego. Z tej okazji Rzymianie odwiedzali się, składali sobie życzenia, dawali prezenty, śpiewali pieśni.
4
Te rzymskie zwyczaje przejęło chrześcijaństwo i połączyło z okresem Bożego Narodzenia, uważanym za początek rachuby nowego czasu.
Początek nowego roku liturgicznego (pierwszy dzień Adwentu) jest jednym z najważniejszych aspektów okresu Bożego Narodzenia.
5
Te noworoczne pieśni powitalne i pochwalne (wyrażające życzenia szczęścia i pomyślności) na cześć gospodarzy, były pierwotnymi kolędami.
Charakter religijny kolędy przybrały wraz z rozwojem i umacnianiem się chrześcijaństwa.
6
Początkowo były to kolędy wyłącznie łacińskie.
Ich twórcy czerpali z Ewangelii św. Mateusza i Ewangelii św. Łukasza, gdzie pojawia się pośrednio informacja o śpiewaniu w dniu narodzin Jezusa. Z biegiem czasu sięgano do apokryfów (księgi o tematyce biblijnej, uważane za nienatchnione, nie wchodzące w skład Kanonu Biblii), literatury średniowiecznej i średniowiecznego teatru, jako źródeł kolęd.
7
W liturgii Kościoła katolickiego kolędy wykonuje się od mszy (Pasterki) rozpoczynającej się o północy 24/25 grudnia do święta Chrztu Pańskiego (niedziela po 6 stycznia).
W praktyce jednak tradycja chrześcijańska dopuszcza śpiewanie kolęd do Święta Ofiarowania Pańskiego, czyli do 2 lutego.
8
Poza liturgicznym kontekstem, kolędy są bardzo chętnie słuchane dużo wcześniej niż w Boże Narodzenie.
W skomercjalizowanym świecie towarzyszą nam podczas zakupów w marketach, galeriach, pojawiają się w reklamach telewizyjnych. Nie są to tylko kolędy stricte o narodzinach Jezusa, ale też kompozycje związane z okresem bożonarodzeniowym ("Jest taki dzień", "Jingle Bells", "White Christmas" i in.).
9
Według tradycji chrześcijańskiej autorem pierwszej kolędy był św. Franciszek z Asyżu.
Była ona śpiewana w zorganizowanej przez niego szopce.
10
Najstarszą zachowaną polską kolędą jest pieśń pochodząca z 1424 roku, zaczynająca się od słów Zdrów bądź, królu anielski.
Na początku XV wieku kolędy tłumaczono z łaciny i ze śpiewników braci czeskich.
11
Tworzenie kolęd polskich stało się popularne na przełomie XVII i XVIII wieku i wtedy ustalił się termin kolęda w odniesieniu do pieśni bożonarodzeniowych.
Wtedy to powstała jedna z najważniejszych polskich kolęd "W żłobie leży". Jej autorstwo przypisywane jest Piotrowi Skardze, do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV.
12
Polski poeta, dramatopisarz epoki oświecenia Franciszek Karpiński skomponował bardzo popularną kolędę "Bóg się rodzi".
Twórcami kolęd byli także m.in. Mikołaj Sęp Szarzyński (poeta przełomu renesansu i baroku) i Andrzej Morszczyn (polityk, poeta, podskarbi wielki koronny). W XIX wieku kolędy komponował Zygmunt Noskowski (kompozytor, dyrygent i pedagog). Fryderyk Chopin, kolędę "Lulajże, Jezuniu" zacytował w środkowej części scherza h-moll op.20. Współcześnie kolędy komponował Witold Lutosławski (kompozytor, dyrygent, pianista).
13
W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek.
W 1843 roku wydano zbiór "Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosenki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane" autorstwa księdza Michała Mioduszewskiego (ksiądz ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy, kompozytor i zbieracz pieśni religijnych). Zbiór ten stał się punktem odniesienia do rozpoczętego w XIX w na dużą skalę zbierania kolęd i pastorałek.
14
Śpiewanie kolęd jest bardzo popularne w Polsce.
Śpiewane są zarówno te tradycyjne, które powstały dawniej, a także tworzone są ciągle nowe, komponowane przez współczesnych twórców. Kolędy śpiewane są w domach, kościołach i na estradzie. Jest bardzo wielu polskich artystów folkowych, którzy w swoim repertuarze posiadają kolędy: Arka Noego, Golec Orkiestra, Trebunie Tutki, Joszko Broda, ale także wykonawcy rockowi: Edyta Bartosiewicz, Hanna Banaszak, Włodek Pawlik i wykonawcy muzyki popularnej: Anna Maria Jopek, Irena Santor, Justyna Steczkowska, Stanisław Sojka, Krzysztof Krawczyk i bardzo wiele innych zespołów i indywidualnych wykonawców.
15
Najbardziej znane polskie kolędy to: "Bóg się rodzi, moc truchleje", "Bracia patrzcie jeno", "Do szopy, hej pasterze", "Gdy się Chrystus rodzi", "Dzisiaj w Betlejem", "Jezus malusieńki", "Lulajże Jezuniu", "Mizerna cicha", "Pójdźmy wszyscy do stajenki", "Przybieżeli do Betlejem", "W żłobie leży", "Wśród nocnej ciszy" i wiele innych.
Wiele z nich jest nieznanego autorstwa.
16
W latach 30. XIX wieku, w okresie powstania listopadowego, pojawiła się w Polsce kolęda patriotyczna.
Od tego momentu kolędy patriotyczne pojawiały się regularnie - podczas innych powstań (styczniowe), wojen (legionowe) i czasów PRL (kolędy robotnicze lat 70., kolędy internowanych stanu wojennego). Pod wpływem różnych wydarzeń powstawały nowe teksty dopasowywane do melodii klasycznych kolęd. W czasach dla Polski tragicznych były to kolędy smutne, w innych okolicznościach, przepojone wiarą w szczęśliwą przyszłość i opatrzność Bożą. Często teksty były satyryczne i krytyczne dla rządzących państwem jak i wyśmiewające wady i stosunki międzyludzkie.
17
Kolędy powstawały także w innych krajach. Znane są kolędy rosyjskie, ukraińskie, czeskie, włoskie, szwajcarskie, hiszpańskie, francuskie, szwedzkie, holenderskie, angielskie, niemieckie, austriackie.
Autorem wielu tekstów wykorzystywanych w niemieckich kolędach był Marcin Luter.
18
Jedną z najbardziej znanych kolęd na świecie jest "Cicha noc".
Jest to kolęda austriacka, która po raz pierwszy została wykonana podczas pasterki w 1818 roku w austriackim Oberndorfie bei Salzburg. Autorem tekstu "Stille Nacht" był austriacki ksiądz Joseph Mohr, a melodię skomponował Franz Xaver Gruber - austriacki nauczyciel w szkole podstawowej i organista w kościele w Amsdorfie.
19
"Cichą noc" przetłumaczono na ponad 300 języków i dialektów.
Oryginalna wersja, według autografu Josepha Mohra (napisana w 1816 roku), liczy sześć zwrotek. Obecnie śpiewa się najczęściej wersję skróconą: zwrotkę 1, 2 i 6.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

27 ciekawostek o Świętym Mikołaju
27 ciekawostek o Świętym Mikołaju
Święty, na którego czekają wszystkie dzieci
Święty Mikołaj roznoszący prezenty dzieciom, posiada swój pierwowzór w osobie biskupa Miry, który cały swój majątek rozdał biednym. Wizerunek dobrodus ...
22 ciekawostki o choince
22 ciekawostki o choince
Bożonarodzeniowe drzewko
Jest najbardziej charakterystycznym symbolem świąt Bożego Narodzenia i ich nieodzownym elementem, bez którego trudno sobie wyobrazić te święta. Zielo ...
15 ciekawostek o szopce bożonarodzeniowej
15 ciekawostek o szopce bożonarodzeniowej
Symbol Bożego Narodzenia
Zwyczaj budowania szopek jest mocno zakorzeniony w tradycji Bożego Narodzenia.  Przyjście na świat Jezusa znalazło odzwierciedlenie, głównie w ludowej ...
14 ciekawostek o Zielonych Świątkach
14 ciekawostek o Zielonych Świątkach
Zesłanie Ducha Świetego
Pięćdziesiąt dni po Wielkanocy, na zamkniętych w Wieczerniku apostołów, Maryję i inne niewiasty zstąpił Duch Święty pod postacią języków ognia. Napełn ...
15 ciekawostek o Wielkanocy
15 ciekawostek o Wielkanocy
Kolorowe święto życia
Wielkanoc jest najważniejszym chrześcijańskim świętem. Obchodzona na wiosnę ma na celu upamiętnić mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. ...
19 ciekawostek o uroczystości Wszystkich Świętych
19 ciekawostek o uroczystości Wszystkich Świętych
Wspomnienie tych, którzy odeszli
Celebrowanie pamięci o zmarłych przodkach nie jest obojętne żadnej kulturze i grupie społecznej. W Kościele katolickim pamięć o przodkach, a także o w ...
14 ciekawostek o śmigusie-dyngusie
14 ciekawostek o śmigusie-dyngusie
Śmigus-dyngus czyli lany poniedziałek
Dla jednych jest świetną zabawą i podtrzymaniem tradycji, dla innych bywa pretekstem do niesympatycznych wybryków. Zwyczaj ten ma wielowiekową tradycj ...
27 ciekawostek o Halloween
27 ciekawostek o Halloween
Cukierek albo psikus
Wieczór 31 października, to w wielu krajach na świecie okazja do świetnej zabawy w gronie przyjaciół, jedynego w swoim rodzaju przebrania w mrocznym k ...

Najnowsze tematy

30 ciekawostek o Elżbiecie Bawarskiej
30 ciekawostek o Elżbiecie Bawarskiej
Cesarzowa Sisi
Elżbieta Bawarska, znana również jako Sisi, była jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii europejskich monarchii. Jej niezwykła uroda, nie ...
18 ciekawostek o pałacu Schönbrunn
18 ciekawostek o pałacu Schönbrunn
Piękne Źródło
Pałac Schönbrunn nazywany czasem "Pięknym Źródłem, to wyjątkowy zabytek architektury wiedeńskiej i jedno z najważniejszych miejsc turystycznych w Aust ...
23 ciekawostki o Kate Middleton
23 ciekawostki o Kate Middleton
Katarzyna, księżna Walii
Kate Middleton, oficjalnie tytułowana Katarzyną, Księżną Walii, jest żoną następcy brytyjskiego tronu, księcia Wilhelma, z którym doczekała się trójki ...
14 ciekawostek o muzeum Orsay
14 ciekawostek o muzeum Orsay
Drugie po Luwrze, najczęściej odwiedzane muzeum sztuki we Francji
Muzeum d'Orsay to jedno z najważniejszych muzeów w Paryżu, które mieści się w dawnej stacji kolejowej na brzegu Sekwany. Specjalizuje się ono w sztuce ...
15 ciekawostek o Jeziorze Łabędzim
15 ciekawostek o Jeziorze Łabędzim
Jeden z najbardziej znanych na świecie spektakli baletowych
Klasyczny balet w czterech aktach, opowiadający historię miłości mierzącej się z otaczającym ją złem. Modyfikowany na wiele sposobów, w każdej wersji ...
18 ciekawostek o karobie
18 ciekawostek o karobie
Chleb świętojański - substytut kakao
Karob to inaczej szarańczyn strąkowy - Ceratonia siliqua - drzewo rosnące w klimacie śródziemnomorskim. Jest to zimozielone drzewo o ciemnozielonych s ...
24 ciekawostki o balecie
24 ciekawostki o balecie
Historia sztuki baletowej na przestrzeni wieków
Balet uznawany jest za elitarną formę sztuki, wiążącą się z mnóstwem wyrzeczeń i ciężkiej pracy, wykonywanej od najmłodszych lat. Swoją genezę miał na ...
25 ciekawostek o Karolu III
25 ciekawostek o Karolu III
Król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z dynastii Windsorów
6 maja 2023 roku w Opactwie Westminsterskim Karol, syn królowej Elżbiety II, został koronowany na króla Zjednoczonego Królestwa. Na koronę czekał reko ...

Podobne tematy