Rozrywka

Ciekawostki o kolędach

Znaleźliśmy 19 ciekawostek na temat kolęd

"Bóg się rodzi, moc truchleje"

Gdy zbliżają się święta Bożego Narodzenia, zewsząd docierają do nas melodie, które znamy od zawsze - kolędy. Razem z choinką tworzą one niezwykłą atmosferę tych świąt. Kolędy na stałe wpisały się nie tylko w kościelną liturgię, ale śpiewane są również w naszych domach, szczególnie podczas wieczerzy wigilijnej. Śpiewane są też na estradach, a nawet na międzynarodowych festiwalach.
Kolędy
1
Kolędy to pieśni, które śpiewane są w okresie Bożego Narodzenia, wykorzystywane w chrześcijańskich nabożeństwach religijnych.
Kolęda to również obrzęd ludowy związany z okresem słowiańskiego Święta Godowego (Szczodre Gody, Szczodruszka - w tradycji słowiańskiej święto celebrujące przesilenie zimowe, zwycięstwo światła nad ciemnością), a następnie świąt Bożego Narodzenia, polegający na odwiedzaniu domów przez kolędników. Kolędnicy znani są przede wszystkim w kulturach rolniczych i pasterskich Słowian i Rumunów. Obrzęd ten polega na odwiedzaniu przez grupy odpowiednio przebranych kolędników poszczególnych gospodarstw z życzeniami pomyślności w Nowym Roku. Stąd kolędy pierwotnie były radosnymi pieśniami noworocznymi.
2
Oprócz kolęd o charakterze religijnym, istnieją też kolędy o wątkach zaczerpniętych z życia codziennego tzw. pastorałki, które ze względu na swój świecki charakter nie są wykorzystywane w obrzędach religijnych.
Pastorałki są rodzajem udramatyzowanej kolędy, dawniej wykonywanej przez wędrownych muzyków i żaków, w której tematyka religijna poszerzona została o warstwę obyczajową. Są one także ludowymi pieśniami religijnymi utrzymanymi w tonie sielankowym, związanymi z tematyką Bożego Narodzenia, do których wprowadzono często wątek pasterski. Pastorałki rozpowszechniły się w Polsce szczególnie od XVII wieku. Przykładami takich pastorałek są: "Oj maluśki, maluśki". "Jezus malusieńki" czy "Lulajże Jezuniu". Współcześnie te pastorałki śpiewane są w kościołach.
3
Termin kolęda wywodzi się prawdopodobnie od łacińskiego słowa calendae i oznacza "pierwszy dzień miesiąca".
W starożytnym Rzymie wiązało się to z obchodami styczniowych Kalendae (mensis Januarius) i był to dzień szczególny, gdyż 1 stycznia, począwszy od 153 roku przed narodzeniem Chrystusa, konsulowie rzymscy obejmowali swój urząd. W 46 r.p.n.e. Juliusz Cezar wydał dekret, w którym ustanawiał datę 1 stycznia oficjalnym początkiem roku administracyjnego. Z tej okazji Rzymianie odwiedzali się, składali sobie życzenia, dawali prezenty, śpiewali pieśni.
4
Te rzymskie zwyczaje przejęło chrześcijaństwo i połączyło z okresem Bożego Narodzenia, uważanym za początek rachuby nowego czasu.
Początek nowego roku liturgicznego (pierwszy dzień Adwentu) jest jednym z najważniejszych aspektów okresu Bożego Narodzenia.
5
Te noworoczne pieśni powitalne i pochwalne (wyrażające życzenia szczęścia i pomyślności) na cześć gospodarzy, były pierwotnymi kolędami.
Charakter religijny kolędy przybrały wraz z rozwojem i umacnianiem się chrześcijaństwa.
6
Początkowo były to kolędy wyłącznie łacińskie.
Ich twórcy czerpali z Ewangelii św. Mateusza i Ewangelii św. Łukasza, gdzie pojawia się pośrednio informacja o śpiewaniu w dniu narodzin Jezusa. Z biegiem czasu sięgano do apokryfów (księgi o tematyce biblijnej, uważane za nienatchnione, nie wchodzące w skład Kanonu Biblii), literatury średniowiecznej i średniowiecznego teatru, jako źródeł kolęd.
7
W liturgii Kościoła katolickiego kolędy wykonuje się od mszy (Pasterki) rozpoczynającej się o północy 24/25 grudnia do święta Chrztu Pańskiego (niedziela po 6 stycznia).
W praktyce jednak tradycja chrześcijańska dopuszcza śpiewanie kolęd do Święta Ofiarowania Pańskiego, czyli do 2 lutego.
8
Poza liturgicznym kontekstem, kolędy są bardzo chętnie słuchane dużo wcześniej niż w Boże Narodzenie.
W skomercjalizowanym świecie towarzyszą nam podczas zakupów w marketach, galeriach, pojawiają się w reklamach telewizyjnych. Nie są to tylko kolędy stricte o narodzinach Jezusa, ale też kompozycje związane z okresem bożonarodzeniowym ("Jest taki dzień", "Jingle Bells", "White Christmas" i in.).
9
Według tradycji chrześcijańskiej autorem pierwszej kolędy był św. Franciszek z Asyżu.
Była ona śpiewana w zorganizowanej przez niego szopce.
10
Najstarszą zachowaną polską kolędą jest pieśń pochodząca z 1424 roku, zaczynająca się od słów Zdrów bądź, królu anielski.
Na początku XV wieku kolędy tłumaczono z łaciny i ze śpiewników braci czeskich.
11
Tworzenie kolęd polskich stało się popularne na przełomie XVII i XVIII wieku i wtedy ustalił się termin kolęda w odniesieniu do pieśni bożonarodzeniowych.
Wtedy to powstała jedna z najważniejszych polskich kolęd "W żłobie leży". Jej autorstwo przypisywane jest Piotrowi Skardze, do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV.
12
Polski poeta, dramatopisarz epoki oświecenia Franciszek Karpiński skomponował bardzo popularną kolędę "Bóg się rodzi".
Twórcami kolęd byli także m.in. Mikołaj Sęp Szarzyński (poeta przełomu renesansu i baroku) i Andrzej Morszczyn (polityk, poeta, podskarbi wielki koronny). W XIX wieku kolędy komponował Zygmunt Noskowski (kompozytor, dyrygent i pedagog). Fryderyk Chopin, kolędę "Lulajże, Jezuniu" zacytował w środkowej części scherza h-moll op.20. Współcześnie kolędy komponował Witold Lutosławski (kompozytor, dyrygent, pianista).
13
W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek.
W 1843 roku wydano zbiór "Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosenki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane" autorstwa księdza Michała Mioduszewskiego (ksiądz ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy, kompozytor i zbieracz pieśni religijnych). Zbiór ten stał się punktem odniesienia do rozpoczętego w XIX w na dużą skalę zbierania kolęd i pastorałek.
14
Śpiewanie kolęd jest bardzo popularne w Polsce.
Śpiewane są zarówno te tradycyjne, które powstały dawniej, a także tworzone są ciągle nowe, komponowane przez współczesnych twórców. Kolędy śpiewane są w domach, kościołach i na estradzie. Jest bardzo wielu polskich artystów folkowych, którzy w swoim repertuarze posiadają kolędy: Arka Noego, Golec Orkiestra, Trebunie Tutki, Joszko Broda, ale także wykonawcy rockowi: Edyta Bartosiewicz, Hanna Banaszak, Włodek Pawlik i wykonawcy muzyki popularnej: Anna Maria Jopek, Irena Santor, Justyna Steczkowska, Stanisław Sojka, Krzysztof Krawczyk i bardzo wiele innych zespołów i indywidualnych wykonawców.
15
Najbardziej znane polskie kolędy to: "Bóg się rodzi, moc truchleje", "Bracia patrzcie jeno", "Do szopy, hej pasterze", "Gdy się Chrystus rodzi", "Dzisiaj w Betlejem", "Jezus malusieńki", "Lulajże Jezuniu", "Mizerna cicha", "Pójdźmy wszyscy do stajenki", "Przybieżeli do Betlejem", "W żłobie leży", "Wśród nocnej ciszy" i wiele innych.
Wiele z nich jest nieznanego autorstwa.
16
W latach 30. XIX wieku, w okresie powstania listopadowego, pojawiła się w Polsce kolęda patriotyczna.
Od tego momentu kolędy patriotyczne pojawiały się regularnie - podczas innych powstań (styczniowe), wojen (legionowe) i czasów PRL (kolędy robotnicze lat 70., kolędy internowanych stanu wojennego). Pod wpływem różnych wydarzeń powstawały nowe teksty dopasowywane do melodii klasycznych kolęd. W czasach dla Polski tragicznych były to kolędy smutne, w innych okolicznościach, przepojone wiarą w szczęśliwą przyszłość i opatrzność Bożą. Często teksty były satyryczne i krytyczne dla rządzących państwem jak i wyśmiewające wady i stosunki międzyludzkie.
17
Kolędy powstawały także w innych krajach. Znane są kolędy rosyjskie, ukraińskie, czeskie, włoskie, szwajcarskie, hiszpańskie, francuskie, szwedzkie, holenderskie, angielskie, niemieckie, austriackie.
Autorem wielu tekstów wykorzystywanych w niemieckich kolędach był Marcin Luter.
18
Jedną z najbardziej znanych kolęd na świecie jest "Cicha noc".
Jest to kolęda austriacka, która po raz pierwszy została wykonana podczas pasterki w 1818 roku w austriackim Oberndorfie bei Salzburg. Autorem tekstu "Stille Nacht" był austriacki ksiądz Joseph Mohr, a melodię skomponował Franz Xaver Gruber - austriacki nauczyciel w szkole podstawowej i organista w kościele w Amsdorfie.
19
"Cichą noc" przetłumaczono na ponad 300 języków i dialektów.
Oryginalna wersja, według autografu Josepha Mohra (napisana w 1816 roku), liczy sześć zwrotek. Obecnie śpiewa się najczęściej wersję skróconą: zwrotkę 1, 2 i 6.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

27 ciekawostek o Świętym Mikołaju
27 ciekawostek o Świętym Mikołaju
Święty, na którego czekają wszystkie dzieci
Święty Mikołaj roznoszący prezenty dzieciom, posiada swój pierwowzór w osobie biskupa Miry, który cały swój majątek rozdał biednym. Wizerunek dobrodus ...
22 ciekawostki o choince
22 ciekawostki o choince
Bożonarodzeniowe drzewko
Jest najbardziej charakterystycznym symbolem świąt Bożego Narodzenia i ich nieodzownym elementem, bez którego trudno sobie wyobrazić te święta. Zielo ...
15 ciekawostek o szopce bożonarodzeniowej
15 ciekawostek o szopce bożonarodzeniowej
Symbol Bożego Narodzenia
Zwyczaj budowania szopek jest mocno zakorzeniony w tradycji Bożego Narodzenia.  Przyjście na świat Jezusa znalazło odzwierciedlenie, głównie w ludowej ...
15 ciekawostek o Wielkanocy
15 ciekawostek o Wielkanocy
Kolorowe święto życia
Wielkanoc jest najważniejszym chrześcijańskim świętem. Obchodzona na wiosnę ma na celu upamiętnić mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. ...
14 ciekawostek o Zielonych Świątkach
14 ciekawostek o Zielonych Świątkach
Zesłanie Ducha Świetego
Pięćdziesiąt dni po Wielkanocy, na zamkniętych w Wieczerniku apostołów, Maryję i inne niewiasty zstąpił Duch Święty pod postacią języków ognia. Napełn ...
19 ciekawostek o uroczystości Wszystkich Świętych
19 ciekawostek o uroczystości Wszystkich Świętych
Wspomnienie tych, którzy odeszli
Celebrowanie pamięci o zmarłych przodkach nie jest obojętne żadnej kulturze i grupie społecznej. W Kościele katolickim pamięć o przodkach, a także o w ...
23 ciekawostki o tłustym czwartku
23 ciekawostki o tłustym czwartku
Najbardziej kaloryczny dzień w roku
Tłusty czwartek to najsłodszy, najbardziej tłusty i najbardziej kaloryczny dzień w roku. Jest on zwiastunem końca karnawału - stanowi początek jego os ...
21 ciekawostek o bigosie
21 ciekawostek o bigosie
Przepyszny specjał kuchni wschodnioeuropejskiej
Bigos jest tradycyjną potrawą kuchni wschodnioeuropejskiej. Bardzo często pojawia się na świątecznych stołach zarówno z okazji Wielkanocy jak i Bożego ...

Najnowsze tematy

13 ciekawostek o śniegu
13 ciekawostek o śniegu
Biały puch zimowego krajobrazu
Śnieg, biały puch zimowego krajobrazu, jest nie tylko jednym z najbardziej uroczych zjawisk atmosferycznych, ale także małym cudem przyrody. Opadając ...
12 ciekawostek o Święcie Dziękczynienia
12 ciekawostek o Święcie Dziękczynienia
Najbardziej wyczekiwane święto rodzinne w Stanach Zjednoczonych
Święto Dziękczynienia to tradycyjne amerykańskie święto obchodzone w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Jego korzenie sięgają 1621 roku, kiedy grupa an ...
19 ciekawostek o kaszalocie spermacetowym
19 ciekawostek o kaszalocie spermacetowym
Jedno z najważniejszych zwierząt dla morskich ekosystemów
W głębiach oceanów, tam gdzie światło słoneczne traci swe znaczenie, króluje jedne z najbardziej majestatycznych i enigmatycznych mieszkańców mórz - k ...
14 ciekawostek o chałwie
14 ciekawostek o chałwie
Jedna z najstarszych słodkości na świecie
Chałwa to popularny wyrób cukierniczy występujący w różnych kulturach, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej, Bałkanach i krajach basenu Mo ...
15 ciekawostek o zimorodku zwyczajnym
15 ciekawostek o zimorodku zwyczajnym
Symbol szczęścia
Zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis) to ptak o niezwykłym wyglądzie, który przyciąga uwagę ornitologów i miłośników ptaków na całym świecie. Ten mały p ...
22 ciekawostki o Panamie
22 ciekawostki o Panamie
Państwo łączące Amerykę Północną z Ameryką Południową
Panama to kraj położony w samym sercu Ameryki Centralnej, łączący Amerykę Północną z Południową, a także kultury, historie i krajobrazy obu kontynentó ...
11 ciekawostek o Parku Narodowym Komodo
11 ciekawostek o Parku Narodowym Komodo
Jeden z nowych siedmiu cudów świata
Park Narodowy Komodo (Taman Nasional Komodo) to położony w Indonezji obszar chroniony. Jest jednym z pięćdziesięciu parków narodowych tego kraju, znaj ...
17 ciekawostek o hienie cętkowanej
17 ciekawostek o hienie cętkowanej
Śmiejąca się hiena
Hiena cętkowana jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zwierząt Afryki, znanym również jako hiena śmiejąca się. Jest największym żyjącym członkiem ...

Podobne tematy