Miasta
Ciekawostki o Moskwie
Stolica Rosji
Moskwa jest stolicą Rosji, jej największym miastem i jednocześnie największym miastem w Europie, jednym z największych miast świata. Położona w europejskiej części Rosji, Moskwa oddalona jest 500 km od białoruskiej granicy, a 700 km od Petersburga. Leży nad rzeką Moskwą, od której wzięła swą nazwę. Jest siedzibą najwyższych władz państwowych, jednym z najważniejszych ośrodków politycznych, gospodarczych, religijnych, kulturowych, finansowych, edukacyjnych, komunikacyjnych i turystycznych tego rozległego kraju. Jest jednym z najważniejszych ośrodków finansowych świata, a koszty życia w nim są bardzo wysokie. Jest miastem kontrastów, żyje tam bardzo wielu miliarderów, ale też sporo ludzi żyjących w ubóstwie.
1
Powierzchnia Moskwy wynosi 2561,5 km2. Jest największą metropolią w Europie i wśród największych miast świata plasuje się na 24 pozycji.
2
W 2020 roku liczba mieszkańców miasta wynosiła 12, 6 mln. Cała aglomeracja liczy 17, 2 mln mieszkańców. Oprócz stałej liczby mieszkańców, w mieście przebywa dodatkowo ok. 1,8 mln przyjezdnych (ludzie z innych rejonów kraju poszukujący pracy, studenci i in.). Dodatkowo jeszcze nielegalnie przebywa tam około 1 mln osób, które nie zgłaszają swojego pobytu.
3
Jest miastem wydzielonym Federacji Rosyjskiej, stanowi jej odrębny podmiot. Jest stolicą obwodu moskiewskiego, chociaż sama do niego nie należy. Podzielona jest na 12 okręgów, z czego pierwszych 10 dzieli się na 125 rejonów, a dwa ostatnie na 21 osiedli.
4
W Moskwie zatrudnionych jest legalnie około 900 tys. migrantów. Wśród mieszkańców miasta najliczniejszą grupę stanowią Rosjanie, a następnie Ukraińcy, Tatarzy, Ormianie, Azerowie, Żydzi, Białorusini, Gruzini, Uzbecy, Tadżycy, Mołdawianie, Kirgizi, Mordwini, Czeczeni, Czuwasze, Osetyńczycy.
5
Moskwa została założona przed 1147 rokiem. Na przestrzeni dziejów była stolicą Księstwa Moskiewskiego, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Carstwa Rosyjskiego, Rosji Radzieckiej i Związku Radzieckiego.
6
Miasto założył Jurij Dołgoruki w 1147 roku. Nakazał zbudowanie na Wzgórzu Borowickim drewnianej baszty, co dalo początek moskiewskiemu Kremlowi (gród warowny na lewym brzegu rzeki Moskwy, o powierzchni 28 ha). Miasto szybko stało się ważnym ośrodkiem handlowym, czemu sprzyjało położenie nad rzeką Moskwą i połączenie, przez Wołgę, z Morzem Bałtyckim i Kaspijskim.
7
Aleksander Newski (wielki książę włodzimierski z dynastii Rurykowiczów, święty prawosławny) wydzielił w ramach swojego państwa Księstwo Moskiewskie. Uczynił to specjalnie dla swojego najmłodszego syna Daniela, założyciela moskiewskiej linii Rurykowiczów. Moskwa został stolicą księstwa. Za panowania Daniela miasto prężnie się rozwijało, bogaciło i wzrastała w nim liczba mieszkańców. Daniel wybudował w okresie swego panowania m.in. Monaster Daniłowski - obecnie jedną z rezydencji patriarchów Moskwy i Wszechrusi.
8
W XIV wieku Księstwo Moskiewskie zostało podniesione do rangi wielkiego księstwa. Wielkie Księstwo Moskiewskie w latach 1271-1480 zależne było od Złotej Ordy (historyczne państwo mongolskie, założone w 1240 roku w zachodniej części imperium Czyngis-chana, ze stolicą w Saraj Batu).
9
Dynastia Rurykowiczów doprowadziła do wyzwolenia Wszechrusi spod panowania tatarskiego, zjednoczyła ziemie ruskie i w XVI wieku Wielkie Księstwo Moskiewskie stało się jedynym niezawisłym państwem ruskim. Wielkie Księstwo Moskiewskie stało się także jedynym niepodległym państwem prawosławnym na świecie.
10
Moskwa zaczęła aspirować do roli spadkobierczyni Bizancjum i stolicy świata prawosławnego. Wyrażono to m.in. w teorii trzech Rzymów - stworzonej pod koniec XV wieku przez mnicha Filoteusza z Pskowa, głoszącej, że pierwszy Rzym upadł na skutek herezji, drugi Rzym - Konstantynopol - na skutek zdrady prawdziwej wiary, trzecim Rzymem jest Moskwa, a czwartego już nie będzie.
11
Początek Cesarstwu Rosyjskiemu dała w 1547 roku koronacja wielkiego księcia moskiewskiego Iwana IV Groźnego na "cara wszech Rusi. Za jego panowania miasto otrzymało połączenie morskie, poprzez Morze Białe (morze śródlądowe stanowiące część Oceanu Arktycznego, położone między Półwyspem Kolskim, a wybrzeżem północnej Rosji), z krajami Europy Zachodniej.
12
W latach 1485-1495 Kreml moskiewski został rozbudowany według projektu włoskich architektów renesansowych, Pietra Solariego i Marco Ruffo, którzy nadali mu dzisiejszy wygląd. Cerkwie moskiewskie (m.in. w Soborze Zwiastowania na Kremlu) często zdobione były freskami i ikonami autorstwa Teofana Greka, Andrieja Rublowa i Prochora z Gorodca.
13
W XVI wieku architekci Barma i Postnik Jakowlew zbudowali na Placu Czerwonym cerkiew Wasyla Błogosławionego, która stała się symbolem Moskwy. Twierdzę kremlowską otoczono murem, który przetrwał do czasów współczesnych.
14
W czasach wielkiej smuty (okresie kryzysu Cesarstwa Rosyjskiego obejmującego czas od śmierci ostatniego cara z dynastii Rurykowiczów w 1598 roku, do objęcia tronu przez dynastię Romanowów w 1613) i wojny polsko-rosyjskiej (1609-1618), oddziały polskie wkroczyły do Moskwy bez walki. Oddziały polskie dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego okupowały Moskwę do 1612 roku. Pod wodzą moskiewskiego kupca Minina wybuchło powstanie przeciwko Polakom, w wyniku którego zostali oni wyparci z miasta. W bitwie pod Moskwą 1 września 1612 roku, stoczoną pomiędzy pospolitym ruszeniem, a armią polsko-litewską, zwyciężyli Rosjanie i ostatni garnizon polski stacjonujący na Kremlu musiał skapitulowac i wycofać się z miasta.
15
Moskwa przestała być stolicą Rosji w 1712 roku, kiedy to Piotr I Wielki przeniósł ją do Petrsburga. Moskwa została jednak centralnym miastem imperium i nadal się rozwijała.
16
W 1755 roku z inicjatywy Michaiła Łomonosowa założono w Moskwie pierwszy rosyjski uniwersytet, który obecnie nosi jego imię. Michaił Wasiljewicz Łomonosow był rosyjskim uczonym i poetą, prekursorem chemii fizycznej.
17
Przez 35 dni Wielka Armia napoleońska okupowała Moskwę w 1812 roku. Moskwa straciła wówczas znaczną część historycznych budowli, zwłaszcza drewnianych. Spłonęło prawie 70% zabudowy miasta, m.in. budynek uniwerytetu, biblioteka Buturlina, teatry Pietrowski i Arbacki. Miasto jednak szybko odbudowano, zastepując drewniane budowle kamiennymi i ceglanymi. Przebudowano wiele dzielnic według nowych zasad urbanistycznych. Wytyczono też obwodnicę wokół centrum miasta - Sadowoje Kolco.
18
W 1856 roku Paweł Trietiakow, kupiec, założył Galerię Trietiakowską, która obecnie gromadzi jedną z największych i najbardziej znaczących na świecie kolekcji dzieł sztuk pięknych, zwłaszcza malarstwa. Wybudowano też Muzeum Sztuk Pięknych im. Aleksandra III ( w 1937 przemianowano na Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina, dla uczczenia setnej rocznicy śmierci poety). Od 1981 roku odbywa się tam corocznie międzynarodowy festiwal muzyki, Wieczory Grudniowe Światosława Richtera.
19
Po zniesieniu pańszczyzny w Rosji w 1861 roku, do Moskwy masowo zaczęli napływać chłopi, w szybkim tempie rosła liczebność proletariatu. W mieście powstawały fabryki i zakłady przemysłowe. Pozostała niewielka ilość szlachty i burzuazji rosyjskiej.
20
W 1918 roku utworzony przez bolszewików rząd przeniósł stolicę z Petersburga do Moskwy.
21
W czasie II wojny światowej Moskwa była miastem, którego Niemcom nie udało się zdobyć. Za odparcie ataku niemieckiego nadano jej tytuł "miasto-bohater".
22
W Moskwie znajduje się najstarsza na świecie uczelnia filmowa - Instytut Kinematografii. Otworzył ją w 1919 roku aktor i reżyser Władimir Gardin.
23
Znajduje się tam także największa na świecie cerkiew prawosławna - Sobór Chrystusa Zbawiciela. Ulokowana jest na brzegu rzeki Moskwy, nieopodal Kremla. Jest główną świątynią Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
24
Przy Placu Teatralnym, niedaleko Kremla znajduje się Teatr Bolszoj - zabytkowy i historyczny teatr moskiewski. Wystawia on przedstawienia operowe i baletowe, a Balet Bolszoj i Opera Bolszoj należą do najstarszych i największych zespołów baletowych i operowych na świecie. Założony w 1776 roku przez księcia Piotra Urussowa oraz Michaiła Jegorowicza Maddoxa. Podczas II wojny światowej na budynek spadła jedna z bomb, jednak uszkodzenie szybko naprawiono.
25
W Moskwie znajduje się główna synagoga Rosji - Synagoga Chóralna. Budynek swoim wyglądem nawiązuje architektonicznie do Wielkiej Synagogi w Warszawie (obecnie nieistniejąca). W synagodze śpiewa sławny chór Michaiła Tureckiego.
26
W latach 2014 -2017 Moskwa posiadała najwyższy budynek w Europie - Wieżę Federacji. Budynek składający się z dwóch wież, zaprojektowany została przez nieniemieckich architektów. Wpisany jest do Księgi Rekordów Guinnessa za sprawą najwyżej na świecie położonego zegara cyfrowego. Mierzy on 30 m szerokości i 12 m wysokości i jest zainstalowany 230 m nad ziemią.
27
W Moskwie istnieje grupa siedmiu wieżowców, zaprojektowanych w stylu socrealizmu, wybudowanych w latach 1947-1953 - Siedem Sióstr Stalina.
28
W 2011 roku w Moskwie mieszkało 79 miliarderów. Pod względem kosztów życia, Moskwa w 2006 roku zajęła pierwsze miejsce jako najdroższe miasto świata.
29
Historyczne centrum miasta obejmujące Kreml, plac Czerwony wraz z nawiązującymi do nich obiektami, zostało wpisane 1990 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
30
Moskiewskie metro powstało w 1935 roku. Składa się z 15 linii, jego długość wynosi 408, 1 km, na których znajduje się 238 stacji. Codziennie korzysta z niego średnio 7,1 mln pasażerów. Metro moskiewskie wyróżniają przede wszystkim stacje, których część uważana jest za wzorcowy przykład architektury socrealizmu. Ich wnętrza przypominają pałace, pod sufitami wiszą misterne żyrandole. 44 stacje metra zaliczono do obiektów dziedzictwa kulturowego Rosji.
31
Moskwa nazywana jest "miastem mostów". W całej metropolii jest ich 490. Najstarszym z nich jest Wielki Most Kamienny wybudowany w XVII wieku.
