Ciekawostki o Gnieźnie

Powierzchnia miasta wynosi 40,6 km2, zamieszkuje ją ponad 68 tys. mieszkańców, co daje 1680 osób/km2.

Jest to stara legenda o Lechu, Czechu i Rusie, według której Lech w wędrówce w poszukiwaniu miejsca na osiedlenie się, zatrzymał się w okolicy, gdzie ziemia była żyzna, obfita w dziką zwierzynę, a wody pełne ryb i tam postanowił rozbić swoje namioty. Do swoich współtowarzyszy powiedział: "Zbudujemy gniazdo". I właśnie to miejsce dało początek Gnieznu.

Jako Gnesin urbs, Gnesen, Gnesni suburbium widniała już w łacińskiej kronice spisanej przez kronikarza oraz biskupa magdeburskiego Thietmara w latach 1012-1018. Pisał o Gniźnie również Gall Anonim w pierwszej Księdze Kroniki Polskiej. Najwcześniejsze zapisy nazwy Gniezna pojawiły się na denarze Bolesława Chrobrego około roku 1000.

Dzisiejsze jeziora wokół Gniezna są jedynie reliktami tego wielkiego, którego nazwa brzmiała Gniezno i to właśnie od nazwy jeziora pochodzi nazawa miasta.

Wcześniej na tym miejscu wznosił się otoczony dwunastometrową fosą kamienny kurhan o średnicy 10-12 m.

Istniały wówczas inne grody stołeczne, tj. takie, w których wzniesiono palatia książęce (główny budynek zamku średniowiecznego). Były to: Ostrów Lednicki, Poznań i Giecz, ale jedyną formalną stolicą państwa było Gniezno. Mieszko I wybudował na obszarze grodu kamienny zamek z kaplicą, na miejsu której wybudowano kościół św. Jerzego. Po 966 roku wybudował też kościół, w którym została pochowana jego żona Dobrawa.

Efektem tego zjazdu było utworzenie w Gnieźnie arcybiskupstwa i metropolii gnieźnieńskiej, na czele której stanął brat św. Wojciecha - Radzim Gaudenty. Wybudowaną przez Mieszka I świątynię podniesiono do rangi katedry.

Wtedy to miała miejsce koronacja Bolesława Chrobrego - pierwszego w historii króla Polski. Koronacja ta, która uczyniła z monarchy pomazańca bożego, stała się także aktem politycznym, manifestacją woli niepodległości i suwerenności rodzącego się młodego państwa polskiego. Polskę od tego momentu zaczęto określać jako królestwo, choć godność monarsza władców polskich utrwaliła się dopiero po koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku.

Wtedy to cesarz Otto III symbolicznie nałożył na głowę Chrobrego swój własny diadem, co później interpretowano jako właściwy moment koronacji. Podejmowano wówczas w Stolicy Apostolskiej starania o zgodę na koronację, ale były one torpedowane przez przeciwników polskiego władcy. Także śmierć życzliwego Polsce Ottona III i konflikt z jego następcą Henrykiem II, przesunęły moment koronacji o 25 lat.

Dokonał tego panujący wówczas Kazimierz I Odnowiciel. Decyzja spowodowana była zniszczeniem Gniezna (zniszczone i ograbione podgrodzie, zniszczona katedra i zburzony zamek książęcy) oraz Wielkopolski przez czeskiego księcia Brzetysława I.

Wybudował on tam swój zamek i dokonał lokacji miasta na prawie niemieckim. Wprawdzie dokumenty lokacyjne nie zachowały się, ale na podstawie innych dokumentów można stwierdzić, że Gniezno stanowi najstarszą udokumentowaną lokację miejską w Wielkopolsce.

W 1300 roku odbyła się tam koronacja Wacława II Czeskiego (król Czech, a później Polski z dynastii Przemyślidów - ustanowił w Polsce urząd starosty i wprowadził do obiegu grosz praski). W sumie w katedrze gnieźnieńskiej odbyło się pięć koronacji królewskich: Bolesława Chrobrego w 1025 roku, Mieszka II w 1025, Bolesława Śmiałego w 1076, Przemysła II w 1295 i Wacława II w 1300 roku.

Zapewnił też rozwój gospodarczy Gniezna.

Zastrzeżono dla nich również najwyższą po papieżu godność w Kościele katolickim - godność kardynalską. Gniezno umocniło w ten sposób swoją pozycję jako stolicy chrześcijaństwa. Prymasem Polski zawsze jest wybierany arcybiskup gnieźnieński. Miasto na czas jakiś straciło tytuł stolicy prymasowskiej (nadany w 1419 roku) w 1992 roku, gdy pełniący funkcję metropolity gnieźnieńskiego i warszawskiego kard. Józef Glemp, został mianowany metropolitą warszawskim. Po prawie dwudziestoletniej przerwie tytuł ten powrócił do Gniezna.

W 1768 roku zostało stolicą województwa.

W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego Gniezno znalazło się w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego, wchodzącego w skład Prus.

Po włączeniu do państwa polskiego po 1919 roku, stało się siedzibą władz powiatowych, a po pięciu latach otrzymało status miasta wydzielonego z dawnym herbem miasta z orłem w koronie.

Na ich miejsce sprowadzano niemieckich kolonistów z Besarabii, Związku Radzieckiego i krajów nadbałtyckich.

W 1966 roku odbyły się tam Centralne Uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski oraz Państwa Polskiego.

Milenium śmierci św. Wojciecha w 1997 roku obchodzono w Gnieźnie bardzo uroczyście, przy udziale papieża Jana Pawła II, prezydentów siedmiu państw Europy Wschodniej i Środkowej oraz około 280 tys. pielgrzymów z Polski i świata.

W katedrze znajduje się unikatowy zabytek romańskiej sztuki odlewniczej wykonany za panowania księcia Mieszka III Starego w XII wieku - Drzwi Gnieźnieńskie (zwane również Drzwiami św. Wojciecha), przedstawiające życiorys tego świętego. Znajduje się tam również srebrny relikwiarz św. Wojciecha.

Są tam także relikty budowli kamiennej z końca IX wieku, oraz fragmenty murów bazyliki Mieszka I.

Natomiast Archiwum Archidiecezjalne posiada jeden z najstarszych i najzasobniejszych w kraju zbiorów muzykaliów, kartografii, rubryceli, schematów diecezjalnych i zakonnych oraz ikonografii.

Na północ od klasztoru mieści się budynek Gimnazjum nr 1, w którym w latach 1906-1907 odbywał się strajk szkolny.

Strajk dzieci wrzesińskich był strajkiem uczennic i uczniów Katolickiej Szkoły Ludowej we Wrześni, w latach 1901-1902. Skierowany był on przeciw germanizacji szkół, głównie przeciw modlitwie i nauce religii w języku niemieckim. Strajk obejmował również protest rodziców przeciw biciu dzieci przez pruskie władze szkolne.

Na terenie jednego z nich - Parku Piastowskiego - znajduje się pomnik przyrody dąb szypułkowy "Lech". Jego obwód wynosi 352 cm.

Wokół miasta znajduje się wiele innych jezior (Wierzbiczany, Pyszczyńskie, Wełnickie), a teren miasta dodatkowo pokryty jest licznymi stawami.

W 2018 roku powstał na terenie miasta nowy szlak - Trakt Królewski w Gnieźnie - opiera się on na rozsianych w różnych miejscach miasta rzeźbach, makietach, tablicach informacyjnych oraz interaktywnych infokioskach. Trasa obejmuje również większość zabytków historycznego centrum miasta.

Działa on przy Miejskim Ośrodków Kultury, w 2014 roku obchodził 150-lecie istnienia.

Wydawano ją od października 1895 roku do 1 września 1939 roku. Nosiła ona podtytuł: "codzienne pismo polityczne dla wszystkich stanów". Ukazywała się od wtorku do niedzieli. Była spółką wydawniczą z udziałem polskich przedsiębiorców, kupców i działaczy niepodległościowych.