Ciekawostki o Roztoczańskim Parku Narodowym

Obejmuje najcenniejsze przyrodnicze obszary Roztocza - krainy geograficznej łączącej Wyżynę Lubelską z Podolem (kraina historyczna i geograficzna na terytorium Ukrainy i Mołdawii). Jest to wyraźnie wypiętrzony wał wzniesień szerokości 12-32 km i długości około 180 km.

Najwyższe wzniesienie Roztocza osiąga 414 m n.p.m. (poza granicami Polski), w Polsce najwyższe wzniesienia to Długi Goraj (391,5 m n.p.m.) i Wielki Dział (390,4 m n.p.m.).

Początkowo w jego skład weszło około 5 tys. ha lasów. Od tego czasu park ewoluował i powiększał swoją powierzchnię. Obecnie zajmuje obszar 8 483 ha, z czego 1029 ha (12,1%) stanowi obszar objęty ochroną ścisłą.

Lasy zajmują 8 102 ha (95,5%), a otulina parku 38 095,87 ha.

Początki ochrony przyrody tego regionu również sięgają XVI wieku. Wówczas na obszarze należącym do ordynacji założonej przez kanclerza Jana Zamoyskiego utworzono zwierzyniec - rodzaj ogrodu, teren łowiecki. Teren ten otoczony był parkanem o długości około 30 km.

Obejmował on teren obecnego obszaru ochrony ścisłej Bukowa Góra oraz część obwodu Florianka. W zwierzyńcu tym znajdowały się jelenie, rysie, dziki, wilki, żbiki i tarpany.

Zwierzyniec został zlikwidowany pod koniec XVIII lub na początku XIX wieku. Zwierzęta zostały wypuszczone na wolność albo przekazane okolicznym mieszkańcom.

Zaczęto tworzyć tam rezerwaty leśne i florystyczne - w 1936 roku utworzono rezerwat Bukowa Góra, który obecnie jest obszarem ściśle chronionym.

W 1938 roku po raz pierwszy w Polsce wydano ustawę o ochronie ptaków drapieżnych w majątku rodziny Zamoyskich. Z Lasów Państwowych obrębów Kosobudy i Zwierzyniec należących do rodziny Zamoyskich utworzono park.

Park ten oraz przyległe doń tereny były świadkiem licznych bitew podczas powstania styczniowego i obu wojen światowych. Świadectwa tamtych tragicznych wydarzeń znajdują swoje odzwierciedlenie na cmentarzach w Zwierzyńcu i innych miejscowościach regionu.

Jest to zabytkowa willa zarządców Ordynacji Zamoyskiej, wybudowana w stylu szwajcarskim w latach 1880-1890 za XIV Ordynata Tomasza Franciszka Zamoyskiego.

Jego protoplastą był występujący tam niegdyś, obecnie wymarły gatunek - tarpan. Na terenie parku prowadzona jest hodowla zachowawcza tej rasy w systemie rezerwatowym i stajennym.

Więcej informacji o koniku polskim znajdziesz tutaj.

Ekosystemy leśne są dominującym typem ekosystemów Parku. Obejmują najlepiej zachowane na Roztoczu drzewostany bukowe, jodłowe i grądowe. Różnorodność biocenozy zapewniają ekosystemy lądowe (łąki, roślinność kserotermiczna) i ekosystemy wodne, głównie rzeki oraz torfowiska.

Wśród nich 950 gatunków to rośliny naczyniowe, około 200 mszaki i około 50 glony. Wśród roślin naczyniowych występują typowe gatunki środkowoeuropejskie, jak żywiec cebulkowy, kokorycz pusta, gatunki borealne (mącznica lekarska, pomocnik baldaszkowy, zimoziół północny), w tym także torfowiskowe (turzyca bagienna, przygiełka biała, bagnica torfowa, rosiczki).

Najbardziej charakterystycznymi elementami flory RPN są rośliny górskie: żywiec gruczołowaty, tojad dzióbaty, czosnek niedźwiedzi, podrzeń żebrowiec, paprotnica sudecka, paprotnik Brauna i in. 

Na uwagę zasługują też rośliny stepowe, jak wiśnia karłowata, dzwonek syberyjski, powojnik prosty oraz śródziemnomorskie, jak ożanka właściwa, ośmiał mniejszy.

Wśród nich 3300 to bezkręgowce, a około 340 to kręgowce. Park jest ostoją dla ślimaka - świdrzyka zwodniczego i ślimaka żółtawego, pijawki lekarskiej, wielu chrząszczy, ważek, motyli, a także modliszki zwyczajnej.

W 1979 roku reintrodukowano bobry europejskie i obecnie w dolinie Wieprza rozwijają się kolonie tego ssaka.

Zarejestrowano tam około 190 gatunków ptaków, w tym orły, bociany i dzięcioły, 130 z nich regularnie na terenie Parku gniazduje (bocian czarny, kobuz, orlik krzykliwy, głuszec, jarząbek i in.).

Gady reprezentowane są przez jaszczurki, żmije pospolite i zaskrońce oraz zagrożonego żółwia błotnego.

Znajduje się tu ponad 400 wiekowych drzew określanych mianem "pomników przyrody" oraz jedne z największych jodeł w Polsce (do 50 m wysokości).

Dla turystów udostępniono ponad 64,5 km szlaków pieszych, ścieżek poznawczych, tras rowerowych.

Głównym centrum edukacji i obsługi ruchu turystycznego jest Ośrodek Edukacyjno-Muzealny położony w zabytkowej części Zwierzyńca.

Jest kompleks stawów, który powstał w latach 1929-1934, na miejscu mokradeł rzeki Świerszcz. Po uregulowaniu rzeki i wytyczeniu obszaru zalewowego powstały 4 stawy.

Zbiorniki są stosunkowo płytkie. Ich głębokość waha się w granicach 0,5-1,5 m.  Niestety stawy wysychają  - rzeka Świerszcz z roku na rok tłoczy coraz mniej wody, co prowadzi do wysychania stawów.

W rejonie Stawów Echo prowadzona jest czynna ochrona płazów.

Porozrzucane są one po kilku miejscowościach, ale w planach jest utworzenie Szlaku Wież Widokowych po Roztoczu.

Jedna z platform widokowych, z której można podziwiać piękno regionu została wybudowana na Białej Górze, tuż obok Roztoczańskiego Centrum Naukowo Edukacyjnego. 

Z jej szczytu można podziwiać duży obszar RPN, a także hodowlę bydła białogrzbietego, które znalazło tu dla siebie najlepsze miejsce.

Wszelkie niszczenie roślin, pozyskiwanie, wykorzystywanie jest surowo wzbronione.

Na terenie parku dopuszczone jest przebywanie psów na uwięzi.

Jest to roślina naczyniowa ujęta w europejskim programie różnorodności Natura 2000.

Wielką rzadkością w parku jest żółw błotny. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat tylko 5 razy zaobserwowano te żółwie na terenie RPN.

Ten pochodzący z Ameryki Północnej grzyb został odkryty na granicy parku w 2018 roku. Jego charakterystyczną cechą jest zapach przypominający zgniłe mięso.

Jest to stowarzyszenie, którego wolontariusze patrolują Roztoczański Park Narodowy na koniach lub pieszo, dbając o bezpieczeństwo turystów i chroniąc przyrodę.