Miasta
Ciekawostki o Krynicy-Zdrój
Perła polskich uzdrowisk
Położona w Beskidzie Sądeckim Krynica-Zdrój jest jednym z najbardziej znanych w Polsce kurortów. Swą sławę uzdrowiska zawdzięcza wodom leczniczym o niezwykle wysokim stopniu mineralizacji. Wody mineralne i liczne uzdrowiska od lat przyciągają do Krynicy rzesze kuracjuszy. Ale Krynica-Zdrój to nie tylko uzdrowisko, to także prężnie rozwijające się centrum sportowe, turystyczne, kulturalne, kongresowe. To także miasto Nikifora - słynnego malarza-prymitywisty.
1
Krynica-Zdroj jest niewielkim miasteczkiem o powierzchni około 40 km2 w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. Położona jest w Beskidzie Sądeckim (pasmo górskie w Karpatach Zachodnich, należące do Beskidów Zachodnich) na wysokości 560-650 m.n.p.m, w dolinach Kryniczanki (potok, prawostronny dopływ Muszynki) i jej dopływów. Otaczają ją wzgórza Góry Parkowej (szczyt w paśmie Jaworzyny), Krzyżowej i Jasiennika.
2
Prawa miejskie Krynica uzyskała w 1911 roku. W tym samym roku doprowadzono do miasta linię kolejową.
3
Krynica istniała już przed 1547 rokiem i nosiła wtedy nazwę Krzenycze. Świadczy o tym przywilej nadania sołectwa w tej miejscowości dla Danka z Miastka (obecnie Tylicz).
4
Od początku istnienia aż do pierwszego rozbioru Polski (1772-1795) Krynica wchodziła w skład tzw. Kresu Muszyńskiego należącego do biskupów krakowskich. Kres Muszyński - Państwo Muszyńskie, zwane też kluczem muszyńskim, Biskupszczyzną, kresem biskupim państwa, było historycznym latyfundium w powiecie nowosądeckim przy granicy ze Słowacją (zw. kiedyś Górnymi Węgrami), z centrum administacyjnym w Muszynie, dysponujące własną administracją, sądownictwem i wojskiem, istniejącym od XIII wieku do 1781 roku. Zajmował obszar około 450 km2.
5
Pod koniec XVIII wieku Krynica wraz z całym Kresem Muszyńskim trafiła pod zarząd austriacki. Austriacy przysłali tam wkrótce krajowego radcę górniczego, celem zbadania i oceny krynickich źródeł. Radcą tym był profesor uniwersytetu lwowskiego - Baltazar Hacquet - austriacki naturalista francuskiego pochodzenia, profesor anatomii, chemik, botanik, etnolog, uważany za pioniera alpinizmu i pioniera badań przyrody Karpat. Jego pozytywna opinia na temat źródeł krynickich, leczniczych właściwości tych wód, zarówno do kąpieli jak i do picia, stała się podstawą późniejszego rozwoju uzdrowiska.
6
W 1793 roku Franciszek Stix von Saunbergen, jako austriacki komisarz rządowy z Nowego Sącza, kupił w Krynicy ziemię ze źródłami mineralnymi z myślą o utworzeniu uzdrowiska. Za krynicki zdrój wraz z okolicznymi łąkami i polami zapłacił 50 ówczesnych złotych. Z jego inicjatywy powstały pierwsze domy zdrojowe.
7
Gwałtowny rozwój Krynicy jako uzdrowiska nastąpił po 1856 roku za sprawą profesora Józefa Dietla. Józef Dietl był polsko-austriackim lekarzem, politykiem, profesorem i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz prezydentem Krakowa w latach 1866-74. Stworzył on nową dziedzinę medycyny - balneologię. Jako pierwszy sklasyfikował polskie wody lecznicze i to dzięki niemu modne stały się polskie sanatoria w Krynicy, Rabce, Iwoniczu, Szczawnicy i Żegiestowie. Już od 1858 roku stosowano w Krynicy kąpiele borowinowe, a kontynuatorzy dzieła profesora Dietla przyczynili się do rozwoju technicznego uzdrowiska.
8
Pod koniec XIX wieku powstała Komisja Zdrojowa, a kuracjuszy w Krynicy przyjmowało już 11 domów uzdrowiskowych oraz 64 domy prywatne. Rocznie do Krynicy przyjeżdżało wtedy około 6 tys. kuracjuszy.
9
Najstarszym budynkiem w Krynicy jest pijalnia "Słotwinka" z 1806 roku. Początkowo znajdowała się ona w miejscu, które obecnie zajmuje Pijalnia Główna na deptaku z 1971 roku. W początkach II połowy XIX wieku "Słotwinka" została przeniesiona do Parku Słotwińskiego. Jest ona otwierana sezonowo. Obok niej znajduje się wybudowana w 1870 roku "Koncertowa" (obecnie restauracja), niegdyś Słowiński Pawilon Koncertowy, który taką pełnił funkcję, gdyż odbywały się tam koncerty, a park stanowił ulubione miejsce kuracjuszy. Pierwszym lekarzem uzdrowiskowym mianowany został w 1807 roku dr Jan Nennel i moment ten jest właściwym do uznania za datę powstania krynickiego uzdrowiska.
10
W 1885 roku do uzdrowiska przybył znany hydroterapeuta Henryk Ebers. Pełnił funkcję kierownika nowo wybudowanego zakładu wodoleczniczego, gdzie wdrażał nowoczesne metody kuracji. Prowadził Pensyonat Dra Ebersa przy CK.Zakładzie Hydropatycznym (zbudowany w 1884 roku został rozebrany w latach 2000-2001). Ebers angażował się intensywnie w życie miasta. Został członkiem Komisji Zdrojowej, radnym gminy, przewodniczącym Koła Lekarzy w Krynicy. Był też inicjatorem budowy jednej z altan pijalni wód.
