Rośliny
Ciekawostki o sośnie zwyczajnej
Pinus sylvestris
Sosna zwyczajna jest naszym najważniejszym drzewem leśnym. Stanowi ponad 70% ogólnego drzewostanu polskich lasów, a w powierzchni Lasów Państwowych ten udział jest jeszcze większy. Dlatego też nazywana jest królową polskich lasów. Ze względu na zimozielone igły oraz bardzo atrakcyjny wygląd należy do najpopularniejszych drzew ozdobnych w Polsce, sadzonych w parkach, ogrodach przydomowych, wzdłuż dróg. Ale nie tylko wygląd czyni ją atrakcyjną, wydzielana przez sosnę żywica powoduje, że zapach sosnowy jest jednym z ulubionych zapachów, a spacer w sosnowym lesie daje wiele korzyści zdrowotnych.
1
Sosna zwyczajna jest gatunkiem wiecznie zielonego drzewa z rodziny sosnowatych. Sosnowate (Pinaceae) są rodziną drzew i krzewów obejmującą od 224 do 231 gatunków skupionych w 11 rodzajach. Występują one przede wszystkim na obszarach chłodnych i umiarkowanych półkuli północnej. Zasięg nielicznych gatunków sięga do tropików (jedynym gatunkiem przekraczającym równik jest sosna Merkusa z Sumatry). Sosnowate są głównym składnikiem borealnych lasów iglastych (iglaste lasy występujące w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej), obok świerków, jodeł, modrzewi, a także lasów górskich.
2
Sosna zwyczajna jest gatunkiem o dużej zmienności, co związane jest z jej ogromnym zasięgiem geograficznym. Dzięki szerokiej skali przystosowawczej do różnych warunków ekologicznych, sosna występuje na rozległych obszarach Europy i Azji. Swoim zasięgiem obejmuje prawie całą Europę, z wyjątkiem rejonów o klimacie wybitnie oceanicznym i w jej najbardziej południowych częściach. Na północy, w Norwegii dochodzi do 70 st. szer. płn. i sięga dalej niż świerk. Na Syberii nie sięga tak daleko jak w Europie i nie przekracza koła podbiegunowego. W Europie nie występuje w Holandii, Danii, w północno-zachodnich Niemczech, w Wielkiej Brytanii(z wyjątkiem Szkocji, gdzie rośnie w odmianie szkockiej - var. scoticea. Nie rośnie także na Półwyspie Apenińskim, w południowej części Półwyspu Bałkańskiego, na Nizinie Węgierskiej i na Podolu, a także w południowej części Ukrainy i Rosji. Wyspowe stanowiska sosny zwyczajnej występują w Hiszpanii, na Bałkanach, na Kaukazie, na Krymie i w Azji Mniejszej.
3
W Polsce sosna zwyczajna rośnie na całym obszarze kraju, z wyjątkiem Bieszczadów. Tam, gdzie panują optymalne warunki wzrostowe dla sosny (na północ od linii Kraków-Tarnów-Przemyśl), tworzy ona rozległe drzewostany. Jest ona w Polsce gatunkiem nizinnym, dochodzącym w górach do 600 m n.p.m. W obrębie Karpat występuje tylko wyspowo (w Tatrach, Pieninach, Beskidach i w niektórych częściach Karpat Wschodnich). W Tatrach w postaci karłowej dochodzi do wysokości 1570 m n.p.m.
4
Z historycznych zapisów wynika, że sosna zwyczajna rosła kiedyś powszechnie w lasach Irlandii, Walii i Anglii, a także w Niemczech i Holandii. Około 300-400 lat temu została jednak wytrzebiona z powodu nadmiernego wyrębu. W Niemczech i Holandii gatunek ten jest obecnie reintrodukowany.
5
Jako źródło drewna, sosna zwyczajna uprawiana była też poza zasięgiem występowania - w Nowej Zelandii i w chłodnych rejonach Ameryki Północnej. Z upraw leśnych przedostała się do naturalnych ekosystemów. W niektórych regionach Stanów Zjednoczonych została naturalizowana, w innych uznano ją za gatunek inwazyjny.
6
Sosna zwyczajna zwykle jest dużym drzewem dorastającym do wysokości 25-35 m, a w sprzyjających warunkach nawet do 40-48 m (np. okazy w Puszczy Białowieskiej). Średnica pnia wynosi od 0,5-1,5 m.
7
Korona sosny jest luźna, z konarami rosnącymi w pozornych okółkach, które w rzeczywistości są ciasnymi spiralami. U młodych osobników korona jest stożkowata, u strych - szeroka, zaokrąglona lub parasolowata. Drzewa rosnące w większym skupisku (zwarciu) wykształcają pień prosty i mają wysoko osadzoną koronę. Na otwartej przestrzeni, stare, samotne drzewa są niższe (15-20 m), mają pień krótki i szeroką, spłaszczoną koronę.
8
U starych drzew kora w dolnej części pnia jest gruba, dochodząca nawet do 10 cm i więcej, spękana tafelkowato, brunatnoszara na zewnątrz, ciemnowiśniowa wewnątrz. W środkowej i górnej części pnia jest cienka, czerwonożółta, łuszcząca się cienkimi płatami. Na młodych gałęziach kora jest gładka, szarobrązowa.
9
Pędy sosny są nagie, początkowo zielonkawe, później szarobrązowe. Pąki, z których rozwijają się przyszłe pędy skupione są na szczytach pędów, są jajowate, wydłużone, ostre. Są one nieożywicowane, czerwono-brązowe. W ciągu roku wyrasta z nich tylko jeden okółek gałęzi, a między okółkami gałęzi brak.
10
Rolę liści u roślin iglastych pełnią igły, które u sosny zwyczajnej są zielone z niebieskawym, sinawym lub srebrzystym odcieniem. Osadzone są parami na krótkopędach. Ich długość wynosi 3-7 cm, a grubość 1-2 mm. Zwykle są skręcone wzdłuż osi o 180 stopni, są sztywne, drobno piłkowane. Igły pozostają na drzewie od 3 do 6 lat.
