Geografia

Ciekawostki o Tatrzańskim Parku Narodowym

Znaleźliśmy 25 ciekawostek na temat Tatrzańskiego Parku Narodowego

Jeden z największych parków narodowych w Polsce

Tatrz7

ański Park Narodowy jest jednym z dwudziestu trzech parków narodowych w Polsce. O utworzeniu obszaru chroniącego przyrodę Tatr myślano już od połowy XIX wieku, ale pomysł ten zrealizowano w pełni dopiero po wojnie, w 1955 roku. Utworzono park o powierzchni 21 197 ha, który jest jednym z największych naszych parków narodowych.

Jest on miejscem bardzo chętnie odwiedzanym przez turystów - rocznie przewija się przez jego szlaki ponad 2,5 mln osób. Ze względu na unikatowy charakter tego wysokogórskiego terenu Tatrzański Park Narodowy, zaró1wno po stronie polskiej, jak i słowackiej, został w 1993 roku wpisany na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO.

1
Tatrzański Park Narodowy (TPN) został utworzony 1 stycznia 1955 roku.

Rozporządzenie Rady Ministrów o jego utworzeniu zostało wydane 30 października 1954 roku.

2
Położony jest na południowych krańcach województwa małopolskiego.

Zajmuje powierzchnię 21 197 ha i należy do największych parków narodowych w Polsce.

3
Granice Parku obejmują cały obszar polskiej części Tatr i blisko 3 700 ha kompleksów leśnych przylegających do nich od północy.

W jego skład wchodzą niewielkie części Pogórza Bukowińskiego i Rowu Podtatrzańskiego, zarówno te przylegające do obszaru parku, jak i enklawy (Polana Rogoźniczańska, Wyskówki, Harenda, Bafiów Bór).

4
Od południa TPN sąsiaduje ze słowackim Tatrzańskim Parkiem Narodowym (TANAP-em).

Sąsiadem TPN od północnej strony jest miasto Zakopane oraz gminy: Kościelisko, Poronin i Bukowina Tatrzańska.

5
Ochrona obszaru polskich Tatr była przedmiotem zainteresowania już w II połowie XIX wieku.

W 1868 roku Wysoki Sejm Galicyjski uchwalił ustawę, która należała do pierwszych tego rodzaju norm w Europie. Ustawę uchwalono "względem zakazu łapania, wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwym Tatrom, świstaka i dzikich kóz". Do jej egzekwowania utworzono straż myśliwską, do której zatrudniono byłych kłusowników: Jędrzeja Walę i Macieja Sieczkę - porzuciwszy kłusownictwo stali się oni zagorzałymi strażnikami przyrody tatrzańskiej.

6
W 1873 roku utworzono Towarzystwo Tatrzańskie, które rozszerzyło ochronę także na szarotkę alpejską, cisa i limbę.

Z jego inicjatywy powstało Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich, którego zamierzeniem było utworzenie parku narodowego. Rozpoczęto zbiórkę pieniędzy na wykup Tatr z prywatnych rąk. Wykupiono około 1000 ha.

Dowiedz się więcej...

7
Pojawiły się jednak problemy z utworzeniem parku narodowego, gdyż zamierzenia dotyczące ochrony przyrody Tatr torpedowane były przez technokratów, chcących rozbudowywać tam infrastrukturę turystyczną.

Wobec tego, w czerwcu 1939 roku powołano szczególną jednostkę organizacyjną Lasów Państwowych "Park Przyrody w Tatrach", w celu "utrzymania tatrzańskiej flory i fauny oraz ochrony innych form przyrody ze względów naukowych, estetycznych, historycznych, pamiątkowych".

8
Do pomysłu utworzenia parku narodowego powrócono po II wojnie światowej.

Znacjonalizowano własność rodziny Uznańskich, do których należała ponad połowa polskich Tatr. W 1947 roku utworzono obszar chroniony o nazwie Tatrzański Park Narodowy, rok później w górnej części Doliny Kościeliskiej utworzono rezerwat ścisły o nazwie rezerwat przyrody Tomanowa-Smerczyny - wówczas największy na terenie polskich Tatr (ok. 800 ha).

9
Na utworzenie Tatrzańskiego Parku Narodowego polskie Tatry musiały czekać sześć lat dłużej niż Tatry Słowackie.

Prezes Rady Ministrów wydał rozporządzenie o powołaniu TPN 30 października 1954 roku.

Dowiedz się więcej...

10
Teren Wspólnoty w Tatrach obejmuje większą część Doliny Chochołowskiej i Lejowej.

Wspólnota posiada własną administrację leśną, budynki, prowadzi wspólną gospodarkę leśną. Zyski czerpane są z wycinki lasów, wypasania polan, sprzedaży biletów wstępu na Siwej Polanie i w Dolinie Lejowej, a także z infrastruktury turystycznej. Wspólnota dąży do całkowitego wyłączenia swojej własności spod nadzoru TPN. Park jednak obawia się, że mogło by to doprowadzić do niekontrolowanego zabudowywania Tatr infrastrukturą turystyczną, narciarską, handlową, wytwórczą oraz wycinką lasów.

11
W chwili utworzenia TPN Tatry były zdewastowane, liczebność dzikich ssaków była niska, a drzewostan był w bardzo złym stanie.

Obecnie około 70% powierzchni parku zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, pozostałe 30% zajmują murawy wysokogórskie, skały i wody. Ochroną ścisłą objęte jest prawie 11,5 tys. ha powierzchni, w tym całe piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny oraz częściowo lasy regla górnego i dolnego.

12
Powierzchnia Tatr wynosi około 785 km2, z czego 175 km2 przypada na Tatry Polskie, reszta to Tatry Słowackie.

Pod względem budowy geologicznej,Tatry dzielą się na Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie (tylko na Słowacji). Zaliczane są one do gór orogenezy alpejskiej (ostatni okres globalnych fałdowań górotwórczych). Ich trzon stanowią skały krystaliczne z granitem, który miejscami pokryty jest dolomitem i wapieniem, z licznymi jaskiniami i innymi zjawiskami krasowymi.

13
Klimat Tatr, a zarazem roślinność charakteryzują się piętrowością.

Poszczególne piętra to:

regiel dolny - piętro najniższe, które porastają lasy świerkowe, bukowe i jodłowe
regiel górny - głównie bór świerkowy, rzadziej reliktowy bór limbowo-świerkowy
piętro kosodrzewiny (1550-1800 m) - roślinność krzewiasta z przewagą kosodrzewiny
piętro hal - murawy wysokogórskie z bogatą roślinnością alpejską (m.in. goryczki, goździk lodowcowy, sasanka alpejska)
piętro turni - tu roślin jest niewiele, choć niektóre z nich są silnie przywiązane do tego piętra, np. goryczka przezroczysta czy jaskier lodnikowy.

14
Świat roślinny Tatr polskich obejmuje około 1000 gatunków roślin naczyniowych, co stanowi 43% wszystkich gatunków oznaczonych w naszym kraju.

Ponad 450 gatunków to rośliny górskie, a wśród nich 200 niespotykanych nigdzie indziej w Polsce. Unikatowość przyrodniczą Tatr podkreślają endemity i subendemity - poza tym miejscem nie występują nigdzie w świecie, lub pojawiają się sporadycznie. Do najbardziej znanych endemitów wśród tatrzańskiej flory i fauny należą: kozica tatrzańska i świstak tatrzański oraz rośliny: warzucha tatrzańska, wiechlina tatrzańska i granitowa, a także relikty epoki lodowcowej - dębik ośmiopłatkowy i wierzba żyłkowana. Do najbardziej charakterystycznych gatunków występujących w Tatrach należą także: niedźwiedź brunatny, ryś, orzeł przedni, szarotka alpejska, lilia złotogłów, ostróżka tatrzańska i limba. Wśród ptaków charakterystyczny jest też pomurnik, gniazdujący w wyższych partiach gór. Łatwo go rozpoznać po czerwonych skrzydłach i niezwykłych zdolnościach wspinaczkowych.

15
Tatrzański Park Narodowy udostępniony jest dla różnych form aktywności człowieka - m.in. turystyka piesza, narciarska, rowerowa, taternictwo, narciarstwo zjazdowe.

W Parku istnieje 275 km znakowanych szlaków turystycznych o różnych stopniach trudności. Niektóre szlaki wyposażone są w sztuczne ułatwienia w postaci łańcuchów, klamer czy drabinek. Szlaki prowadzą do 6 jaskiń udostępnionych dla turystów. Na obszarze TPN znajduje się 8 schronisk turystycznych, które czynne są przez cały rok. Znajduje się tam też kolej linowa z Kuźnic na Kasprowy Wierch oraz dwa wyciągi narciarskie na stokach Kasprowego.

16
Miejsca najchętniej odwiedzane przez turystów to: Morskie Oko, Dolina Kościeliska, Dolina Strążyska, Kasprowy Wierch i Giewont.

Na terenie Parku znajduje się Centrum Edukacji Przyrodniczej, specjalizujące się w pracy z młodzieżą i dziećmi.

17
Jeziora tatrzańskie charakteryzujące się dużą przejrzystością wody, nazywane są popularnie "stawami".

Wywodzi się to z nazewnictwa gwarowego i tak znakomicie się przyjęło i upowszechniło, że wszystkie jeziora tatrzańskie to "stawy".

18
Zarówno polski, jak i słowacki park narodowy otoczone są otuliną, na której dozwolone są niektóre formy działalności rolniczej i gospodarczej (wypas owiec, koszenie trawy).

Powierzchnia otuliny Parku wynosi 180, 95 ha.

19
Tatrzański Park Narodowy jest miejscem bardzo chętnie odwiedzanym przez turystów.

W XXI wieku odwiedza go rocznie ponad 2,5 mln osób. Najbardziej obciążone ruchem turystycznym są Morskie Oko, Dolina Pięciu Stawów Polskich i Kasprowy Wierch, a także szlaki prowadzące na Giewont, Świnicę i Rysy.

20
Najwyższym punktem Tatr jest szczyt Rysów (2499 m), a najniższym, Dolina Porońca w okolicy Kośnych Hamrów ( ok. 773 m).

Różnica wysokości między nimi wynosi 1730 m.

21
W XIX wieku przejście na drugą stronę Tatr przez Liliowe wykorzystywane było przez przemytników tytoniu.

W latach 50. XX w. radzieccy naukowcy w największej tajemnicy poszukiwali uranu w Dolinie Białego.

22
Podczas II wojny światowej najpopularniejszą drogą ucieczki z okupowanej Polski przez Tatry była ścieżka przez Tomanową Przełęcz.

Do lat 80. przestrzeń obok Wodogrzmotów Mickiewicza wykorzystywana była jako parking i przystanek autobusów kursujących do Morskiego Oka.

23
Chata pod Rysami wielokrotnie niszczona była przez lawiny kamienne, ostatni raz w 2001 roku.

Obecny budynek schroniska w Dolinie Pięciu Stawów Polskich to piąty obiekt tego typu w historii doliny. Pierwsze większe chatki w Tatrach służące jako schroniska powstały na początku XIX w. z myślą o ludziach z tzw. wyższych sfer: księciach, biskupach i arystokratach.

24
Dolinę Jagnięcą zamieszkuje stado nadzwyczajnie oswojonych kozic.

Zwierzęta podchodzą do ludzi nawet na odległość metra, niezbyt chętnie usuwają się też ze szlaku przechodzącym turystom.

25
Gdy zaczęto odkrywać Tatry, w Zakopanem nie istniała żadna komunikacja.

Zakopane nie posiadało żadnego połączenia kolejowego z innymi miastami Galicji. Podroż z Krakowa do Zakopanego zajmowała wtedy dwa dni, a odległość między miastami wynosiła 106 km. W XIX w. w góry dotrzeć można było jedynie furką konną. Te większe mogły pomieścić 4 osoby, mniejsze 2.