Ciekawostki o Rumunii

Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w jego skład są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, określającym ich ustrój i właściwości.

Stolicą jest Bukareszt - największe miasto Rumunii, będące centrum przemysłowo-usługowym, położone w południowo-wschodniej części kraju, nad rzeką Dymbowicą. Miasto powstało w XIV w., a status stolicy uzyskało w 1862 r. Eklektyczna zabudowa Bukaresztu stanowi mieszankę zabudowy historycznej, socrealistycznej i nowoczesnej, odzwierciedlając historię miasta. W okresie międzywojennym miasto uzyskało przydomek "Małego Paryża". Dzieli się na sześć sektorów, jest siedzibą władz administracyjnych.

Jest największym krajem w Europie Południowo-Wschodnie i dwunastym co do wielkości w Europie. Rumunia graniczy z pięcioma państwami: na zachodzie - z Węgrami i Serbią, na południu, wzdłuż Dunaju z Bułgarią oraz Ukrainą i Mołdawią na północy. Kraj ma także dostęp do Morza Czarnego, długość linii brzegowej wynosi 225 km.

31% powierzchni kraju zajmują obszary górskie powyżej 800 m n.p.m. Wszystkie pasma górskie Rumunii należą do Karpat, które stanowią trzon kraju o długości 700 km w jego granicach. W całości do Rumunii należą Karpaty Południowe i Góry Zachodniorumuńskie. Około połowa Karpat Wschodnich leży na terenie Rumunii. Wyżyny pomiędzy 300 a 800 m n.p.m. to 39% powierzchni, niziny, przeważające na południu kraju, zajmują 30%.

Wyżyna Transylwańska niemal ze wszystkich stron otoczona jest pasmami Karpat Wschodnich, Południowych i Gór Zachodniorumuńskich.

Najniższym punktem jest Morze Czarne - 0 m. Punktami najwyższymi są: Moldoveanu (2544 m), najwyższy szczyt górski Rumunii i Karpat Południowych. Drugim pod względem wysokości szczytem Rumunii jest Negoiu (2535 m), a trzecim Vistea Mare (2527 m) - wszystkie te szczyty znajdują się w Górach Fogaraskich.

Wołoszczyzna jest historyczną krainą Rumunii, obejmującą Nizinę Wołoską położoną pomiędzy Karpatami Południowymi a dolnym Dunajem. Głównymi miastami Wołoszczyzny są Bukareszt - stolica kraju, Ploeszti - główny ośrodek wydobycia ropy, Braiła - port naddunajski.

Większość rzek Rumunii wypływa z Karpat i wpływa do Dunaju. Te na zachód od Karpat wpływają przeważnie do Cisy (lewostronny dopływ Dunaju), a rzeki we wschodniej części Karpat wpływają bezpośrednio do Dunaju. Cały teren Rumunii znajduje się w dorzeczu Morza Czarnego.

Dunaj wyznacza odcinki graniczne Rumunii z Serbią, Bułgarią, Mołdawią i Ukrainą. W latach 70. XX w., aby skrócić drogę z Dunaju do Morza Czarnego, przekopano Kanał Dunaj-Morze Czarne z Cernavoda do Konstancy. Poza Dunajem, najdłuższymi rzekami Rumunii są: Cisa, Marusza, Prut, Aluta i Seret. Większość rumuńskich rzek nie jest żeglowna, do żeglowania nadaje się jedynie dolny odcinek Dunaju.

Głównie występują one w najwyższych partiach Karpat Południowych i są to jeziora przede wszystkim o charakterze polodowcowym. W wyniku postawienia zapór na wielu rzekach, utworzono liczne sztuczne jeziora zaporowe. Najrozleglejsze są jeziora przybrzeżne (tzw. limany) w Dobrudży (kraina między Morzem Czarnym a ostatnim przed ujściem odcinkiem Dunaju, obecnie podzielona między Rumunię i Bułgarię) i w Delcie Dunaju.

Ma ona powierzchnię 3 446 km2, w niewielkim stopniu jest przeobrażona w wyniku działalności człowieka. Każdego roku aluwia nanoszone z prądem powiększają deltę o około 40 m. Przed ujściem do Morza Czarnego, koło miejscowości Tulcza, Dunaj dzieli się na trzy ramiona, lecz istnieje wiele innych kanałów wodnych, które dzielą deltę na obszary trzcin, bagien i podmokłych lasów. Przed około 2 500 lat według Herodota Dunaj dzielił się na 7 ramion. W delcie rośnie ponad 1 200 gatunków roślin, występuje 300 gatunków ptaków, a także 85 gatunków ryb słodkowodnych. Delta Dunaju została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO i rezerwatów biosfery. Na tym terenie miliony ptaków przylatujących z odległych terenów (Europa, Azja, Afryka, Morze Śródziemne) mają tu tereny lęgowe.

Rumunia jest jednym z najbardziej zróżnicowanych biogeograficznie krajów Europy, posiadającym jedne z najlepiej zachowanych obszarów naturalnych kontynentu. Należy też do pierwszych krajów europejskich, które wprowadziły parki narodowe. W 1935 roku (po ośmiu latach starań) powołano Park Narodowy Retezat - pierwszy w kraju i drugi w całym łuku Karpat, po Pienińskim Parku Narodowym.

Delta Dunaju jest największym w Europie siedliskiem ptactwa wodno-błotnego. Występują tam m.in. pelikany.

Kraj ten uzyskał średni wskaźnik integralności krajobrazu leśnego 2019 na poziomie 5,95/10, co plasuje go na 90. miejscu na świecie, na 172 krajów. Zidentyfikowano tam około 3 700 gatunków roślin, z których 23 uznano za pomniki przyrody, 74 za gatunki wymarłe, 39 - zagrożone i 1253 gatunki rzadkie.

Około 90% wszystkich mieszkańców stanowią Rumuni, a największymi mniejszościami etnicznymi są Węgrzy i Romowie. Dominującą religią jest prawosławie (Rumuński Kościół Prawosławny) - (81-87,3 %). Katolicy stanowią tam około 6%.

Większość zamieszkuje Rumunię, duża diaspora znajduje się głównie w Hiszpanii, USA i we Włoszech. W samej Rumunii do Rumunów zalicza się często Mołdawian (żyjących głównie w Mołdawii oraz na Ukrainie, w Rosji i Kazachstanie) oraz Wołochów (z Serbii, Bułgarii i Grecji).

Nazwa ta została wprowadzona w XVIII w. przez greckokatolickich duchownych z tzw. szkoły siedmiogrodzkiej - do tej pory Rumunów nazywano Wołochami, a obywateli Mołdawii - Mołdowianami. Już w XV w. pojawiła się teoria o rzymskim pochodzeniu Wołochów, kiedy to w pracach węgierskiego historyka pojawiła się po raz pierwszy nazwa "ziemia rzymska", mająca oznaczać jedną z krain historycznych późniejszej Rumunii - Wołoszczyznę. Polska nazwa "Rumuni" pochodzi od dawnej nazwy rumuńskiej "rumani". Rumuni z tej nazwy zrezygnowali w XIX w. na rzecz "romani". Jeszcze na początku XX w. w literaturze polskiej Rumunów nazywano Wołochami, a Rumunię Wołoszczyzną.

Wraz z rumuńskim "odrodzeniem narodowym", w którym elita w większości wyrzekła się słowiańskich korzeni na rzecz "czysto-rzymskiego" pochodzenia, wszystko uległo zmianie. Rozpoczęto romanizację języka rumuńskiego, która polegała na zastępowaniu słów pochodzenia słowiańskiego neologizmami tworzonymi na bazie łaciny, języka włoskiego i francuskiego. Cyrylicę zastąpiono w 1862 roku alfabetem łacińskim. Pod koniec XIX w. język rumuński był już tak zmieniony według łacińskich, włoskich i francuskich wzorów, że stał się nową konstrukcją - wyrazy brzmiące "romańsko" nie są antycznym dziedzictwem.

Świadczy o tym jedna z odnalezionych tam skamielin - kość szczęki mężczyzny - sprzed 34-36 tys. lat. Ludzkie szczątki znaleziono w Pestera cu Oase ("Jaskinia z kośćmi").  Jest to jedna z najstarszych ludzkich skamielin odnaleziona na terenie Europy.

Stworzyli na tyle silne państwo, że byli w stanie zagrozić regionalnym interesom Rzymian, którzy rozpoczęli kampanię militarną przeciwko Dakom. Ostatecznie państwo zostało podbite przez Trajana w 106 r. n.e., ale nie mogąc stawić czoła inwazjom Gotów, Rzymianie wycofali się w 271 roku.

Najeżdżane było też przez Słowian wschodnich, Madziarów, Połowców, Pieczyngów i Tatarów. Powstało wiele niewielkich państewek, jednak w XIV wieku wykształciły się dwa większe - Mołdawia i Wołoszczyzna. Były one w stanie dać odpór Turkom osmańskim, którzy w 1541 roku podbili cały Półwysep Bałkański i większość terytorium Węgier. Mołdawia, Wołoszczyzna i Siedmiogród dostały się pod panowanie Turków osmańskich, jednak zachowały pełną niezależność wewnętrzną, a do XVIII w. także pewną niezależność zewnętrzną.

Pod koniec XVII w. Siedmiogród stał się terytorium państwa Habsburgów, a na początku XVIII w. została do niego włączona część Wołoszczyzny. Imperium austriackie okupowało północno-zachodnią część Mołdawii, Bukowinę, a wschodnią część tego księstwa, Besarabię zajęła w 1812 roku Rosja.

Nie przyniosła ona wprawdzie założonych rezultatów, ale dała podwaliny pod późniejsze ewolucyjne zmiany. Uświadomiła ponad to ludności zamieszkującej te trzy księstwa, że tworzy ona wspólnotę językową, kulturową, a także wspólnotę interesów.

Niepodległość ta została uznana przez traktat berliński z 1878 roku, co dało asumpt do powstania pierwszego niepodległego państwa narodowego we wschodniej części Europy. Rumunia uzyskała Dobrudżę na południowym wschodzie, ale zmuszona została do oddania Besarabii Rosji. Pierwszym królem Rumunii został w 1881 roku Karol I. Nowo powstałe państwo, które znalazło się pomiędzy wielkimi imperiami: osmańskim, austro-węgierskim i rosyjskim, wzorców kulturowych, edukacyjnych, a zwłaszcza militarnych szukało na Zachodzie, głównie we Francji.

Określenie Wielka Rumunia odnosi się do państwa rumuńskiego istniejącego w latach pomiędzy I i II wojną światową, a także do terytorium, które wtedy to państwo zajmowało. Terytorium to było wówczas największe w historii Rumunii.

W 1944 roku rządziła tam profaszystowska dyktatura, a w 1945 roku do władzy doszli komuniści. Król Michał I abdykował, udał się na emigrację do Szwajcarii i Wielkiej Brytanii, skąd wygłaszał orędzia na antenie rumuńskiej sekcji Radia Wolna Europa.

Ogłosił on, że w Rumunii socjalizm został już zbudowany i kraj wchodzi w nowy etap - budowy komunizmu, pod nową nazwą Socjalistyczna Republika Rumunii. Choć kraj uzależniony był od ZSRR, w 1968 roku Rumunia nie wzięła udziału w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji i tę interwencję otwarcie potępiła.

Droga została wybudowana w latach 1970-1974. Powstała ona w miejscu istniejących duktów leśnych oraz szlaków górskich, przebiegając przez środek kraju. Liczy ona 151 km długości i jest drugą pod względem wysokości drogą kołową Rumunii (w tunelu nieopodal jeziora Balea osiąga wysokość 2042 m n.p.m.). Odcinek tej trasy określany mianem "właściwej" Drogi Transfogaraskiej liczy 90,2 km długości.

Według oficjalnych statystyk 40 budujących ją żołnierzy straciło życie - w rzeczywistości było ich kilkuset.

Wprowadził on nową ideologię państwową tzw. narodowy komunizm, zrehabilitował część dawnych działaczy prawicowych i ofiar stalinizmu, potępił poprzednie rządy.

Rumunia została przyjęta do Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Kraj otrzymał wiele kredytów i funduszy pomocniczych, pojawiły się też inwestycje, m.in Renault zbudował tam fabrykę Dacia. Rumunia była pierwszym i jedynym krajem bloku wschodniego, który nawiązał oficjalne umowy handlowe ze Wspólnotą Europejską.

W 2004 roku Rumunia wstąpiła do NATO, a w 2007 roku do Unii Europejskiej. Rząd Rumunii czyni starania o wejście do strefy Schengen.

Poza podziałem administracyjnym kraju, tradycyjnie wydziela się tam także krainy historyczne, których symbole znajdują się na rumuńskim godle. Krainy te to: Wołoszczyzna, Mołdawia, Siedmiogród, Banat, Kriszana, Marmarosz, Dobrudża.

Najważniejszym miastem Wołoszczyzny jest Bukareszt - stolica kraju. Inne ważne miasta to Krajowa, Ploeszti i Braiła. Od XIV w. istniało tutaj Hospodarstwo Wołoskie, którego jednym z władców był Wład Palownik zwany Drakula. Zjednoczenie tego państwa z Hospodarstwem Mołdawskim w XIX w. dało początek współczesnej Rumunii.

Od XIV do XIX w. istniało tu hospodarstwo mołdawskie, ulegające wpływom polskim i węgierskim, później tureckim i rosyjskim. Na początku XIX w. od Mołdawii oderwana została jej wschodnia część, Besarabia. Na jej terenie w XX w. powstało państwo Mołdawia. Północna część Mołdawii, Bukowina, której głównym miastem jest Suczawa, była kolebką państwowości mołdawskiej.

W krainie tej powstawały greckie miasta-państwa, należała do Cesarstwa Rzymskiego, następnie do Bizantyjskiego, a od XIV w. do imperium osmańskiego. W 1878 roku została podzielona pomiędzy Rumunię i Bułgarię i od tej pory toczy się spór między tymi państwami o tę krainę. Głównym miastem Dobrudży jest Konstanca.

Głównymi miastami Siedmiogrodu są Braszów, Kluż-Napoka i Sybin. Obok ludności rumuńskiej mieszkają tam liczne mniejszości narodowe, m.in. Węgrzy, Szeklerzy, Sasi siedmiogrodzcy, Romowie. W starożytności Siedmiogród stanowił ośrodek państwa dackiego. Później należał do korony Królestwa Węgierskiego i znajdował się w kręgu kultury łacińskiej. Od XVI do końca XVII w. istniało tutaj Księstwo Siedmiogrodzkie uzależnione od imperium osmańskiego, później Siedmiogród znajdował się pod władaniem Habsburgów. W XII w. napływali tam koloniści sascy. Bardzo charakterystycznym elementem dziedzictwa Sasów są wsie z warownymi kościołami, wpisane obecnie na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Najważniejszymi gałęziami jej gospodarki są górnictwo, hutnictwo i przemysł maszynowy. Rozwija się tam także turystyka, która generuje 5% PKB. Liczba turystów stale rośnie, są to głównie turyści z krajów Unii Europejskiej, którzy odwiedzają czarnomorskie kurorty, a także zamki w Transylwanii, w takich miastach jak Sybin, Braszów oraz Sighisoara. Niedaleko Braszowa znajduje się zamek w Branie, który jest jednym z najbardziej znanych miejsc w Rumunii. Odwiedzany jest on przez setki tysięcy turystów rocznie i reklamowany jako zamek Drakuli.

Jest to wielokulturowe miasto, zwane "Małym Wiedniem" lub "Miastem Kwiatów", zamieszkiwane przez 21 różnych grup etnicznych i 18 religii. W 2011 roku Timisoara była trzecim najbardziej zaludnionym miastem w kraju, po Bukareszcie i Klużu-Napoce. Timisoara była pierwszym miastem w monarchii habsburskiej, które w 1760 roku posiadało oświetlenie uliczne oraz pierwszym europejskim miastem i drugim na świecie po Nowym Jorku, którego ulice były w 1884 roku oświetlane lampami elektrycznymi.

Na 24 lata przed Wiedniem zbudowano tam szpital miejski, a także wydano tam pierwszą niemiecką gazetę w Europie Południowo-Wschodniej ("Temeswarer Nachrichten").

W mieście tym dokonano kilku przełomów w medycynie rumuńskiej, m.in. pierwszego zapłodnienia in vitro, pierwszej laserowej operacji serca i pierwszego przeszczepu komórek macierzystych.

W 2013 roku posiadała najszybszą prędkość pobierania internetu na świecie.

W 2023 roku Timisoara będzie kolejną Europejską Stolicą Kultury.