Geografia
Ciekawostki o Kampinoskim Parku Narodowym
Park z łosiem w herbie
Kampinoski Park Narodowy znajduje się na północno-wschodnich obrzeżach Warszawy i stanowi ważną bazę rekreacyjno-wypoczynkową dla stolicy. Odwiedzający mają do dyspozycji wiele kilometrów szlaków turystycznych pieszych, rowerowych, konnych, polan wypoczynkowych. Park jest jedną z najważniejszych ostoi fauny niżu polskiego, a jego najbardziej wartościowe fragmenty objęte są ochroną ścisłą. Pełni on także działalność edukacyjną, także w zakresie ochrony pamiątek historii i kultury, gdyż w przeszłości Puszcza Kampinowska była miejscem wielu wojen, powstań i bitew. Symbolem Kampinoskiego Parku Narodowego jest łoś, największy z pięćdziesięciu występujących w nim gatunków ssaków.
1
Kampinoski Park Narodowy położony jest w Polsce środkowo-wschodniej, w województwie mazowieckim, na północno-zachodnich obrzeżach Warszawy. Leży na Nizinie Środkowomazowieckiej, między lewym brzegiem Wisły a Bzurą.
2
Jest siostrzanym parkiem Parku Narodowego Indiana Dunes w Stanach Zjednoczonych. Park Narodowy Indiana Dunes położony jest w północno-zachodniej części stanu Indiana. Rozciąga się on na około 32 km wzdłuż południowego brzegu jeziora Michigan i obejmuje obszar 6 212 ha.
3
Pomysł utworzenia Kampinoskiego Parku Narodowego po raz pierwszy pojawił się w latach 20. XX wieku. W latach 30. otwarto pierwsze rezerwaty leśne: Granica, Sieraków i Zamczysko, które dziś są znacznie większe i podlegają ochronie ścisłej. Rezerwaty te, a później park narodowy, utworzono dzięki staraniom Jadwigi i Romana Kobendzów, geografki i geomorfolożki, badaczki Puszczy Kampinowskiej i jej męża, botanika, dendrologa, profesora SGGW.
4
Park został powołany rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959 roku. Został założony na powierzchni 407 km2, a w 1997 roku jego powierzchnia została zmieniona na 385,4433 km2 (38 544, 33 ha), z czego 72,40 ha przypada na Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach, w województwie łódzkim. Powierzchnia otuliny wynosi 377,56 km2 (37756 ha), ochronie ścisłej podlega 4636 ha, czynnej - 27775 ha, krajobrazowej - 6133 ha.
5
W granicach parku znajdują się rozległe obszary Puszczy Kampinoskiej, położone w pradolinie Wisły, w zachodniej części Kotliny Warszawskiej. Puszcza Kampinoska jest pozostałością Puszczy Mazowieckiej, która bardzo długo pozostawała dziewicza. W XV w. pojawiły się w głębi lasów pierwsze osady: Truskaw i Wólka Zaborowska. W XVI w. lasy weszły w skład majątków królewskich i stanowiły królewszczyznę (dochód z nich zasilał skarb publiczny). Już wtedy zaczęto eksploatować puszczę, wycinano drzewa, produkowano smołę, potaż, dziegieć i węgiel drzewny. Największe zniszczenia puszczy dokonały się w XVIII w.
6
W przeszłości Puszcza Kampinoska była terenem łowów na łosie, jelenie, dziki. Polował tu prawdopodobnie Władysław Jagiełło, a na pewno Jan III Sobieski i Stanisław August Poniatowski - wraz z lasem wytrzebiono tu także zwierzynę.
7
Puszcza była areną niemal wszystkich ważnych wydarzeń w historii Polski. W 1410 roku zachodnim skrajem puszczy podążał pod Grunwald Władysław Jagiełło. W 1794 roku północnym krańcem puszczy maszerowała dywizja dowodzona przez Henryka Dąbrowskiego. W okresie powstania styczniowego (1863) dawała schronienie walczącym powstańcom. We wrześniu 1939 roku lasy Puszczy Kampinoskiej stały się miejscem walk, a także masowych mordów dokonywanych przez Niemców na ludności cywilnej (m.in. okolice Palmir).
8
Pamiątki przeszłości obejmują liczne groby powstańców z 1863 roku, cmentarze wojenne z okresu II wojny światowej oraz groby członków antyhitlerowskiego ruchu oporu (1944-45). Na cmentarzu w Palmirach spoczywa wielu mieszkańców Warszawy, potajemnie zamordowanych tu przez Niemców w latach 1939-1945. W Żelazowej Woli na obrzeżach Parku znajduje się dwór, w którym urodził się słynny kompozytor Fryderyk Chopin, a także gotycko-renesansowy kościół obronny w Brochowie, gdzie rodzice Fryderyka brali ślub, a on sam był tam ochrzczony.
9
Kampinoski Park Narodowy położony jest przy największym w Polsce węźle rzecznym - spotykają się tu doliny Wisły, Bugu, Narwi, Wkry i Bzury. Nie ma tu jezior, a największą rzeką Parku jest Łasica, dopływ Bzury, która pełni funkcję kanału wodnego.
10
Puszcza Kampinoska tworzy wyraźnie wyodrębniony układ przyrodniczy o znaczeniu europejskim. Teren ten został ukształtowany w okresie polodowcowym przez wody z topniejącego lodowca, spływające do morza szerokim na 18 km korytem Prawisły. Wyspy i ławice dały początek wydmom, a w dawnych korytach i starorzeczach wytworzyły się tereny bagienne. W taki sposób powstały dwa ułożone równoleżnikowo pasy wydmowe (wydmy paraboliczne i wały wydmowe) oraz leżące między nimi dwa pasy bagienne. Wśród wydm dodatkowo znajdują się podmokłe zagłębienia, a na terenach bagiennych, piaszczyste wzniesienia i niewielkie wydmy.
11
Największym obszarem piaszczystych wydm w Polsce są Grochalskie Piachy. Obszar ten uważany jest za jedną z najlepiej zachowanych wydm śródlądowych w Europie.
12
Wysokość wydm parabolicznych sięga 30 metrów. Są one porośnięte borem sosnowym (sosna jest najpospolitszym drzewem parku) i niską roślinnością w części odsłoniętej (turzyca wiosenna, goździk kartuzek, macierzanka piaskowa, torfowce, borówka bagienna).
13
Duże zróżnicowanie siedlisk powoduje, że występuje tutaj ponad 50 zbiorowisk roślinnych. Tworzy je około 1400 gatunków roślin naczyniowych, 115 gatunków mszaków i 146 gatunków porostów. Wśród nich znajdują się gatunki reliktowe oraz charakterystyczne dla różnych stref geograficznych, jak relikt epoki polodowcowej - chamedafne północna, gatunki borealne (naturalnym ich siedliskiem są północne rejony Europy, Azji i Ameryki Pn.) - zimoziół północny i kosaciec syberyjski, relikty pontyjskie - wisienka kwaśna i wężymord stepowy.
14
Ochronie całkowitej podlegają 74 gatunki roślin występujących w parku. Są to: wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, sasanka otwarta, sasanka łąkowa, bluszcz pospolity, storczyki.
15
Położenie Puszczy Kampinoskiej u zbiegu dolin kilku rzek i na szlakach wędrówek ptaków, spowodowało, że rośnie tu wiele rzadkich lub wręcz obcych dla tej części kraju gatunków. Niektóre zostały wprowadzone sztucznie, jak np. pochodzące z Ameryki Północnej sosna Banksa, dąb czerwony czy sosna smołowa. Sprowadzono ją w celu utrwalania wydm. W parku rośnie 66 gatunków drzew i 70 gatunków krzewów, z czego 33 gatunki drzew i 46 gatunków krzewów jest pochodzenia rodzimego.
16
Ponad 73% powierzchni Parku zajmują lasy. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest w Puszczy Kampinoskiej sosna (niektóre drzewa mają ponad 200 lat i sięgają nawet do 28 m wysokości), która zajmuje 66,3% powierzchni leśnej, dalej olcha czarna, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, brzoza brodawkowata i omszona. Wydmy niemal w całości porośnięte są borami sosnowymi świeżymi i mieszanymi. Na stokach wydm i u ich podnóża, na mineralnych wyspach wśród bagien rosą grądy - wielogatunkowe lasy liściaste złożone z dębów, grabów, lip i klonów. Na terenach bagiennych rosną olsy - lasy, gdzie przewagę stanowią olchy.
17
Kampinoski Park Narodowy stanowi ostoję fauny w Polsce centralnej. Stwierdzono tu występowanie około 4 tys. gatunków bezkręgowców (szacuje się, że może ich być nawet kilkanaście tysięcy), blisko 30 gatunków ryb, 13 gatunków płazów, 6 rodzimych gatunków gadów, ponad 200 gatunków ptaków, w tym blisko 150 lęgowych i ponad 50 gatunków ssaków.
18
Znakiem firmowym Puszczy Kampinoskiej jest łoś. Kiedyś był w Puszczy powszechny, z czasem wyginął. Udaną próbę jego restytucji podjęto w 1951 roku i dziś Puszcza Kampinoska jest dla niego drugą co do wielkości (po Biebrzańskim Parku Narodowym) ostoją w Polsce.
19
Kolejnym przywróconym Puszczy gatunkiem jest bóbr. Występował on nad środkową Wisłą do około 1850 roku. Z Puszczy Kampinoskiej zniknął na skutek nadmiernej antropopresji oraz melioracji terenów podmokłych i zamiany ich na grunty rolne. Próby introdukcji bobra na tych terenach podjęto w 1980 roku, kiedy sprowadzono go tutaj (w ilości 7 sztuk) z Pojezierza Suwalskiego.
20
Inne żyjące w Kampinoskim Parku Narodowym ssaki to: ryś euroazjatycki, wydra europejska, lis rudy, jeleń, sarna, dzik, jenot azjatycki, borsuk europejski. W ostatnich czasach do puszczy powrócił także wilk szary.
21
W 1956 roku profesor August Dehnel podjął próbę reintrodukcji do Puszczy Kampinoskiej żółwia błotnego. Jednak próba ta nie powiodła się.
22
Od 2000 roku Kampinoski Park Narodowy jest Rezerwatem Biosfery "Puszcza Kampinoska". Został też uznany przez Parlament Europejski za ostoję ptaków o randze europejskiej.
23
Przez Puszczę Kampinoską prowadzą liczne szlaki turystyczne piesze i rowerowe, a także ścieżki dydaktyczne. Turyści, których rocznie bywa w KPN około 1 mln osób, mają do dyspozycji 350 km szlaków turystycznych pieszych, 200-kilometrowy szlak rowerowy, trasy konne oraz 19 parkingów i 12 polan wypoczynkowych znajdujących się na obrzeżach parku. Działalność edukacyjna prowadzona jest w trzech placówkach.
24
Najbardziej wartościowe fragmenty parku objęte są ochroną ścisłą w 22 obszarach ochrony ścisłej, zajmujących około 12% powierzchni KPN - największy z nich, Sieraków (1205 ha) położony jest kilka kilometrów od granic Warszawy. W granicach parku znajduje się 156 drzew pomnikowych, najstarszym z nich jest liczący ponad 330 lat "Dąb Kobendzy".
25
Siedziba Kampinoskiego Parku Narodowego mieści się w Izabelinie przy ulicy Tetmajera 38. 
