Ciekawostki o Janie Sebastianie Bachu

Pochodził z rodziny o bogatych tradycjach muzycznych, sięgających XVI wieku. Do czasów narodzin Jana, w rodzinie było aż 45 muzyków, potomków Hansa Bacha. Byli oni głównie organistami kościelnymi, muzykami nadwornymi i kompozytorami.

Był synem muzyka miejskiego Johanna Ambrosiusa Bacha i Marii Elisabeth Lämmerhirt. Był ich ósmym, ostatnim dzieckiem.
Rodzina Jana Sebastiana Bacha była wyznania luterańskiego. Ród Bachów w XV wieku, prawdopodobnie na skutek prześladowań religijnych, przywędrował do Niemiec z Węgier.

Jego pierwszym nauczycielem muzyki był ojciec, który uczył go gry na skrzypcach i klawesynie. Gry na organach uczył go stryj, Johann Christoph, organista. Jan Sebastian był bardzo pojętnym uczniem, szybko opanował umiejętność gry na tych instrumentach.

Oboje rodzice zmarli w 1694 roku, najpierw matka, a dziewięć miesięcy później ojciec. Wychowaniem i edukacją Jana a także jego brata Johanna Jakoba zajął się najstarszy brat, Johann Christoph, organista z Ohrdruftu. Pod okiem brata Jan doskonalił umiejętność gry na organach. Zdobył też praktyczną wiedzę na temat budowy organów, gdyż przyglądał się montowaniu nowego instrumentu w kościele, w którym pracował jego brat.

Grał na skrzypcach, altówce, klawesynie, klawikordzie i być może na lutni. Jego talent muzyczny został dostrzeżony przez kantora liceum, do którego uczęszczał. Kantor przekonał starszego brata Jana, aby ten posłał go na dalszą naukę do Lüneburga.

Uczęszczał tam do szkoły i jednocześnie pracował jako chórzysta (sopranista) w chórze dla ubogich chłopców w tamtejszym kościele św. Michała. Za śpiewanie w czasie nabożeństw otrzymywał bezpłatne mieszkanie i utrzymanie, dorabiał sobie też śpiewaniem podczas ślubów czy pogrzebów. Mutacja głosu przeszkodziła mu w śpiewaniu w chórze, został jednak skrzypkiem i altowiolistą w przykościelnej orkiestrze. Czasami grał także na klawesynie i organach. Jego talent muzyczny doceniono powierzając mu kierowanie chórem.

Jeszcze w  Lüneburgu był pod wielkim wpływem muzyki organowej Georga Bohma, którego chętnie słuchał.  Pierwsze utwory organowe Bacha skomponowane w Lüneburgu, a także późniejsze kompozycje, zawierają wpływy tego kościelnego organisty.

Przebywając na dworze książęcym Georga Wilhelma w Celle, w rezydencji wzorowanej na pałacu wersalskim, uczestniczył w wieczorach muzycznych tam organizowanych. W rezydencji tej utrzymywano kapelę dworską, a także mały zespół operowy.

Kilka miesięcy później przyjął propozycję objęcia chóru i funkcji drugiego organisty w Arnstadt. Jednak gdy samowolnie przedłużył sobie pobyt w Lubece, dokąd pojechał uczyć się u najwybitniejszego organisty tamtych czasów, Dietricha Buxtehudego, wywołało to sprzeciw jego pracodawców. Bach zrezygnował wówczas z posady i opuścił Arnstadt.

Doszło nawet do tego, że został on napadnięty przez ucznia w ciemnej uliczce i musiał bronić się sztyletem.

Dzięki posiadanym kompetencjom i autorytetowi, powierzono mu tam też zaprojektowanie przebudowy organów. W Mühlhausen/Thüringen nie zabawił jednak długo, po roku opuścił to miejsce z braku odpowiednich warunków do dalszej pracy, a także z powodu korzystniejszej oferty finansowej, którą otrzymał z Weimaru. Zanim wyjechał napisał na zamówienie rady miejskiej kantatę "Gott ist mein König", która została z powodzeniem wykonana. Z tego okresu, według badaczy, pochodzą też inne wczesne dzieła Bacha, ale większość z nich zaginęła.

Ich małżeństwo uchodziło za szczęśliwe i zgodne. Doczekali się siedmiorga dzieci, z których czworo przeżyło do dorosłego wieku. Barbara była śpiewaczką sopranową. Zmarła niespodziewanie w 1720 roku, gdy Jan przebywał na dworze księcia Leopolda von Anhalt-Köthen w Karlsbadzie. Została pochowana na cmentarzu Köthener Alten Friedhof w Köthen (Anhalt). W 2004 roku na cześć Marii Barbary miasto ufundowało pamiątkowy obelisk, który stanął w parku miejskim.

Warunki pracy na dworze miał bardzo dobre, został mianowany koncertmistrzem, co wiązało się z wykonywaniem w zamkowym kościele kantat, które Bach sam komponował. Okres weimarski był bardzo płodny dla kompozytora, powstało wtedy wiele dzieł organowych. Prawdopodobnie wtedy powstała Passacaglia i fuga c-moll. Ważnym źródłem inspiracji dla Bacha był chorał protestancki.

Zawsze miał jakiegoś ucznia, w jego domu pojawiali się studenci, wśród których zdarzały się takie osobistości XVIII wieku, jak Johann Friedrch Agricola - późniejszy niemiecki kompozytor, organista, pisarz muzyczny, śpiewak i pedagog.

Bachowie opuścili Weimar, gdy kompozytor przegrał rywalizację o funkcję nadwornego kompozytora z innym wybitnym twórcą epoki baroku - Georgiem Philippem Telemannem. Na złożoną rezygnację, książę Wilhelm Ernest zareagował niestandardowo - zamknął Bacha na miesiąc w więzieniu. Po tym czasie pozwolił mu na wyjazd.

Został tam kapelmistrzem 18-osobowej kapeli dworskiej, zatrudniającej kilku znakomitych muzyków. Władca doceniał talent kompozytora, znakomicie go wynagradzał i pozwalał mu na swobodę twórczą. A ponieważ był kalwinistą, nie zależało mu na kompozycjach sakralnych, dlatego większość powstałych w tym czasie dzieł mistrza ma charakter świecki. Powstały wówczas Koncerty brandenburskie, suity francuskie i angielskie, suity na wiolonczelę solo, sonaty i partity na skrzypce, pierwsze koncerty skrzypcowe i inne, oraz pierwszy tom dzieła Das Wohltemperierte Klavier.

Opieka nad siedmiorgiem dzieci, wśród których najmłodsza córka miała 12 lat, obowiązki zawodowe i trudność w ich pogodzeniu zmusiła niejako Bacha do pomyślenia o znalezieniu żony, która zapewniłaby opiekę dzieciom. Kompozytor poznał wkrótce młodszą o 17 lat sopranistkę Annę Magdalenę Wilcke, córkę trębacza dworskiego, z którą wziął ślub już w 1721 roku. Małżeństwo doczekało się trzynaściorga potomków. Bach posiadał w sumie dwadzieścioro ślubnych dzieci, z których dziesięcioro nie dożyło pełnoletności. Mimo różnicy wieku między małżonkami, drugie małżeństwo Bacha było także udane i szczęśliwe.  Żona wspierała go w każdej sprawie, pomagała mu także w pracy kompozytorskiej poprzez przepisywanie nut. Jan Sebastian natomiast zachęcał żonę do śpiewania.

Pragnął też prawdopodobnie powrotu do kościoła luterańskiego, od którego został oderwany przez księcia Leopolda. Nie widział też możliwości właściwego kształcenia dzieci w Köthen. Starał się o stanowisko organisty w kościele św. Jakuba w Hamburgu, jednak przegrał z rywalem, który posłużył się przekupstwem.

Został kantorem w tym kościele i funkcję tę pełnił 27 lat, aż do śmierci. Artysta miał dość trudny charakter, co często było powodem trudności w porozumieniu zarówno z władzami miejskimi, jak i kościelnymi, a nierzadko też ze środowiskiem muzycznym. Całe życie posiadał też kompleks braku wykształcenia uniwersyteckiego.

W Lipsku pisał muzykę dla dwóch głównych kościołów, nauczał też śpiewu w przykościelnej szkole. Zobowiązał się ponad to do skomponowania na każdy tydzień nowego utworu religijnego, co zaowocowało powstaniem wielu znakomitych utworów, z których większość zachowała się do dziś. Większość z nich zawiera fragmenty czytań biblijnych przeznaczonych na dany tydzień.

Już na początku pobytu w Lipsku kompozytor zaprezentował swoje dwa wielkie dzieła: "Pasję według św. Mateusza oraz Magnificat D-dur.

W 1733 roku Bach starał się o stanowisko nadwornego kompozytora Augusta III Sasa, króla Polski i elektora Saksonii. Zadedykował królowi Kyrie i Gloria, dwie pierwsze części z Mszy h-moll, a następnie kilka kantat, m.in. na koronację w Krakowie. Starania te zakończyły się powodzeniem, Bach otrzymał stanowisko kapelmistrza kapeli drezdeńskiej jako królewsko-polski i elektorsko-saski kapelmistrz dworski i kompozytora dworskiego, pozostając w Lipsku.

Jan Sebastian poddał się operacji, po której wdała się infekcja. W ciągu kilku miesięcy stan zdrowia kompozytora bardzo się pogorszył, nastąpił wylew krwi do mózgu, a w konsekwencji śmierć. 
Jan Sebastian bach został pochowany w prezbiterium kościoła św. Tomasza.

Nie wiadomo było nawet, gdzie został pochowany. Dopiero podczas likwidacji cmentarza w 1894 roku postanowiono odszukać miejsce jego pochówku. Odnalezione szczątki złożono w krypcie kościoła św. Jana. Po II wojnie światowej kościół uległ zniszczeniu, a prochy Bacha wróciły do kościoła św. Tomasza. Znajdują się tam do dziś. W 1908 roku obok kościoła ustawiono pomnik kompozytora.

Badania wykazały, że Bach był człowiekiem niewysokim, mierzył 168 cm. W 2008 roku szkocka uczona Caroline Wilkinson na podstawie czaszki artysty dokonała przy pomocy technik komputerowych rekonstrukcji jego twarzy.

Muzykowaniem zajmowały się też córki Bacha, choć w XVIII wieku kobietom trudno było zajmować się profesjonalnie muzyką. Dzięki dzieciom wiele dzieł Bacha zachowało się, ale tylko najstarszy syn szanował dorobek ojca i dbał o jego przechowanie. Pozostali synowie często określali muzykę ojca "starą peruką".

Bach w swojej twórczości sięgał po wszystkie współczesne sobie gatunki muzyczne, z wyjątkiem opery. Był mistrzem muzyki polfonicznej, doprowadził do doskonałości barokową formę fugi. W sposób mistrzowski posługiwał się kontrapunktem. Po śmierci jego nazwisko przyćmiła kariera syna, Carla Philippa Emanuela. Bach został ponownie odkryty przez Feliksa Mendelssohna-Bartholdy'ego, który w 1829 roku zaprezentował wykonanie Pasji według św. Mateusza w Berlinie.

W 1977 roku trzy utwory Bacha nagrane na pozłacanym dysku Voyager Golden Record, umieszczonym na dwóch sondach programu Voyager wystrzelono w kosmos.