Ciekawostki o palczaku madagaskarskim

Należy do najrzadszych i jednocześnie najbardziej zagrożonych gatunków naczelnych. Kiedy po raz pierwszy został odkryty, uważano go za duży gatunek wiewiórki. W połowie XIX wieku został ostatecznie uznany za gatunek lemura, ale został sklasyfikowany jako osobna grupa.

Był to palczak olbrzymi, niemal identyczny z aj - aj, ale 2,5 - 5 razy od niego cięższy. Zamieszkiwał południowo - zachodnie tereny Madagaskaru.

Występuje tylko na Madagaskarze. Zamieszkuje głównie wschodnie i północno-zachodnie wybrzeże Madagaskaru, ale jego wyspowe stanowiska występowania zlokalizowane są niemal na całej wyspie. Większość populacji zamieszkuje lasy w pobliżu wybrzeży. Można go spotkać również na obszarach rolniczych, ale unika bardzo suchych terenów na południu wyspy.

Ma dużą głowę z wielkimi uszami i krótkim pyskiem, długie i chwytne palce we wszystkich kończynach i duży, puszysty ogon, podobny do ogona wiewiórki. Jego ubarwienie jest ciemno szaro brązowe. Ciało pokryte  dość długim włosiem - widoczne są wystające włosy ościste. Krótkie i jasne włosie otacza głównie pysk. Jego trójkątne, zaokrąglone uszy nie są owłosione. Ma różowy nos i żółto-pomarańczowe oczy. Aj - aj osiąga wagę od 2 do 3 kilogramów.

Od niego wzięła się nazwa zwierzęcia.
Palec ten służy mu do opukiwania pni drzew - głównie bambusa i  wyciągania owadów i ich larw przez szczeliny, które wygryza swoimi długimi, stale rosnącymi siekaczami. Badania ciepłoty palca kamerą termowizyjną, dokonane przez naukowców z Dartmouth University w New Hampshire wykazało, że ten szczególny palec jest chłodniejszy od pozostałych palców, jednak gdy aj -aj zaczyna szukać pożywienia,  temperatura palca  błyskawicznie podwyższa się o 6 stopni Celsjusza.

Błona ta powoduje, że duże oczy palczaka są stale wilgotne i chronione przed zanieczyszczeniami, w czasie gdy aj-aj wygryza otwory w drewnie.

Prowadzi nocny i nadrzewny tryb życia. Porusza się bardzo wolno, ale w panice ucieka przed światłem. Obudzony, sprawia wrażenie nieprzytomnego. Ze względu na nocny tryb życia, oczy palczaka mają błonę odblaskową, która odbija światło i poprawia skuteczność widzenia przy słabym oświetleniu.

Żywi się głównie larwami owadów, ale również owocami, nasionami kanarecznika madagaskarskiego, nektarem z pielgrzana madagaskarskiego i niektórymi grzybami. Palczaki żerują również na plantacjach palm kokosowych, liczi i mango.

Przemieszczając się  wzdłuż gałęzi,  szybko uderza po niej środkowym palcem - do 11 razy na sekundę. Swoimi ogromnymi uszami, które kieruje do przodu,  słucha dźwięków, które odbijają się od drzewa. Wyjątkowe czucie skóry środkowego palca pozwala mu wykryć różniące się od siebie drgania powierzchniowe, bez tłumienia ich dźwięków. Gdy usłyszany dźwięk wskazuje, że aj-aj znajduje się nad pustą przestrzenią wyżłobiona przez owada, swoimi długimi siekaczami zdziera kawałki kory,  aż dostanie się do ofiary. Następnie w powstały otwór wsadza trzeci palec i wydobywa larwę. Stukanie środkowym palcem służy palczakowi także do oceny zawartości mleka w kokosie i ustalenia, w którym punkcie poziom mleka pozwala na przebicie skorupy orzecha.

Na poszukiwaniu pożywienia spędza nawet 80 % nocy. Dzień spędza zwinięty w kłębek w gniazdach, które buduje w rozgałęzieniach drzew, splotach lian i gałęzi wysoko w koronach drzew. Jednego gniazda używa kilka dni, po czym przenosi się dalej. Większość czasu spędza na drzewach, ale poruszanie się po ziemi jest dla niego również normalne. Terytorium samców liczy od 100 do 200 hektarów, samic od 30 do 50 hektarów.

Zaznacza swój teren w ten sposób, że pociera gałęzie szyją, policzkami i okolicami odbytu. Zostawia w ten sposób zapach, który ostrzega inne osobniki,  aby nie zbliżały się, bo mogą zostać zaatakowane. Zazwyczaj unika kontaktu z osobnikami tej samej płci. Samice palczaka reagują na siebie bardziej agresywnie niż samce.

Rozpoznano 9 rodzajów odgłosów wydawanych przez palczaki, które dotyczą różnych sytuacji. Inną formą komunikacji są ślady zapachowe w moczu, informujące o płci, wieku, stanie reprodukcyjnym oraz terytorium danego osobnika.

Samce są gotowe do godów cyklicznie, cykl trwa średnio 47 dni, a jego cechą charakterystyczną są zmiany koloru i wielkości sromu. Do kopulacji dochodzi, gdy srom ma 25mm średnicy i jest czerwony, w pozostałych fazach kolor sromu jest szary i kurczy się do 5 mm. Gdy samica jest gotowa do kopulacji, wydaje charakterystyczne dźwięki, które przypominają wołanie. Podczas godów samice kopulują z więcej niż jednym samcem.

Samica rodzi jedno młode, które pozostaje w gnieździe około 2 miesiące. Młode palczaki mają zielone oczy i miękkie uszy, żywią się mlekiem matki przez 7 miesięcy, w 14 tygodniu życia zaczynają jeść pokarm stały przyniesiony przez matkę. Następna ciąża pojawia się dopiero po 2 lub 3 latach.

Jest to cecha anatomiczna, która odróżnia palczaka od innych naczelnych.

Głównym zagrożeniem dla palczaka jest utrata powszechna wycinka lasów, aby zrobić miejsce dla rolnictwa oraz dla pozyskania drewna. 
Palczaki zabijane są, gdy pojawią się na plantacjach, gdyż wtedy uważane są za szkodniki. 
Tubylcy wierzą, że skierowanie przez palczaka najdłuższego palca w kierunku człowieka zwiastuje szybką i nagłą śmierć - powszechne jest powiedzenie: „Mangatambo hita, miseo tsy tsara”, czyli „Spotkanie zwierzęcia przynosi nieszczęście”. Według Malgaszy palczaki są zwiastunem zniszczeń upraw, utożsamiane są z demonami, a to powoduje, że giną z rąk ludzi.

Jest ich obecnie od 1000 do 10.000. We wszystkich ogrodach zoologicznych na całym świecie żyje ich zaledwie około 50.