Nauka

Ciekawostki o lawie

Znaleźliśmy 14 ciekawostek na temat lawy

Stopiona skała uwolniona z wnętrza Ziemi

Lawa jest to stopiony materiał występujący we wnętrzu ziemi (magma), który wydostał się na powierzchnię.

Nie jest ona identyczna z magmą, jej skład jest nieco inny.  Skład się głównie ze stopionych tlenków krzemu, sodu, żelaza, potasu, wapnia oraz innych metali, pozbawiona jest też substancji lotnych. Zastygająca lawa tworzy wylewne skały magmowe, spośród których najpopularniejsze to: bazalt, trachit, riolit, andezyt, a także obsydian czy pumeks.

1
Lawa jest stopioną lub częściowo stopioną skałą (magmą), która w wyniku erupcji wydostała się na powierzchnię.

Powstająca w głębi Ziemi gorąca, stopiona masa krzemianów i glinokrzemianów z domieszką tlenków i siarczków, z dużą ilością wody i gazów, wydobywając się na powierzchnię tworzy lawę.


2
Magma powstaje w głębokich partiach skorupy ziemskiej.

Powstaje ona w górnym płaszczu Ziemi, w warstwie skorupy rozciągającej się do głębokości około 400 kilometrów i charakteryzującej się znaczną plastycznością.

Górną płynną część płaszcza górnego, leżącą tuż pod litosferą, określa się mianem astenosfery (warstwa o grubości około 250 - 300 kilometrów). Może ona znajdować się od 10 do nawet 100 kilometrów pod powierzchnią ziemi.

3
Magma znajduje się nie tylko pod powierzchnią Ziemi.

Stwierdzono jej obecność także na innych planetach skalistych (Merkury, Wenus, Mars) i niektórych naturalnych satelitach (księżycach).

4
Magma może także zastygać w głębi skorupy ziemskiej.

Tworzy wówczas tak zwane intruzje, ciała skalne, które wdarły się pomiędzy starsze utwory skalne. Magma unosi się w płytsze rejony skorupy ziemskiej w postaci diapiru (struktur geologicznych mających postać kominów, grzybów, ścian)., wciskając się w skały otoczenia.

Diapiry docierające w bezpośrednie sąsiedztwo powierzchni ziemi dają początek zjawiskom wulkanicznym. Jednak większość tych ciał skalnych, na skutek powolnego schładzania, zastyga od 5 do 30 kilometrów pod powierzchnią tworząc ciała skalne nazywane plutonami.

5
Temperatura lawy w zależności od jej składu może wynosić od 700 do 1200 °C.

Poza Ziemią lawa może osiągać jeszcze większe temperatury, rekordzistą jest Io, księżyc Jowisza, na którym satelity zarejestrowały wypływy lawy o średniej temperaturze 1300 °C.

6
Magma może wydostawać się na powierzchnię Ziemi w postaci lawy w wyniku erupcji wulkanu lub przez pęknięcie skorupy , zarówno na lądzie, jak i pod wodą.

Lawa ma podobny skład jak magma, ale zubożona jest o składniki lotne. Składa się głównie ze stopionych tlenków krzemu, żelaza, sodu, potasu, wapnia i innych metali. 

7
Ze względu na zawartość dwutlenku krzemu, lawy dzieli się ona na trzy rodzaje.

Wyróżnia się lawy:

  • kwaśne, które charakteryzują się dużą zawartością dwutlenku krzemu, są lepkie, płyną wolno (kilka centymetrów na godzinę) i szybko krzepną. Ze względu na stosunkowo szybką krzepliwość powodują one zaczopowanie krateru, doprowadzając do gwałtownych erupcji
  • zasadowe, które w związku z mniejszą zawartością dwutlenku krzemu, posiadają wyższą temperaturę (powyżej 1100 °C), a także mniejszą lepkość i są bardziej ruchliwe, w związku z czym szybciej płyną a ich wylewy mają spokojny przebieg. Przy odpowiednim nachyleniu zbocza, osiągają prędkość do 50 km/h
  • pośrednie, które reprezentują wartości pomiędzy lawą kwaśną a zasadową

Większość strumieni lawy na Ziemi, Marsie i Wenus składa się z lawy bazaltowej.

8
W czasie erupcji wulkanu wydobywa się zwykle kilkaset metrów sześciennych lawy.

Objętości te mogą być różne, czasami są bardzo duże, jak na przykład podczas erupcji wulkanu szczelinowego Laki w południowej Islandii, gdzie objętość ta wynosiła 12 km3. Wulkany na Islandii, nazywanej ziemią ognia i lodu, potrafią wylewać lawę w tempie 75 ton na sekundę.

W 1783 roku na Islandii eksplodował wulkan Skaptar, który zniszczył zbiory i zapasy żywności na całej wyspie. Islandię dosięgła fala głodu, która spowodowała śmierć 1/5 populacji wyspy.

9
Lawa może mieć różną postać.

Często występującymi postaciami są: aa, pahoehoe i lawa poduszkowa.

10
Jednym z głównych typów spływającej lawy jest "kamienna lawa" aa.

Aa jest lawą bazaltową i charakteryzuje się chropowatą, poszarpaną powierzchnią. Tworzą się w niej rzadkie ale duże pęcherze gazu, które w trakcie krzepnięcia lawy, przy jej jednoczesnym płynięciu, sprzyjają pękaniu lawy na duże bloki. Temperatura tego typu lawy wynosi zwykle od 1000 do 1100 °C.

Nazwa aa (ʻaʻā ) pierwotnie dotyczyła jedynie law hawajskich. Przyjęła się jednak do określania wszelkich law tego typu. Na Islandii ten typ lawy nosi nazwę apalhraun.

11
Najczęstszym typem lawy na Hawajach i Islandii jest pahoehoe.

Inaczej zwana jest lawą trzewiową. Cechuje się małą lepkością, dużą ilością gazu zawartego w małych pęcherzykach oraz zazwyczaj bazaltowym składem. W czasie stygnięcia tego typu lawy tworzy się szklista powłoka, gdyż szybko stygnie jej zewnętrzna część. Jej wnętrze natomiast porusza się jeszcze, powodując pomarszczenia powierzchni potoku lawy, przypominające ściśle związane ze sobą sznury, trzewia. Są one zwykle poskręcane i powyginane, nigdy nie tworząc gładkiej powierzchni.

W lawach trzewiowych powszechne są tunele i jaskinie powstające w ich obrębie.

12
W wyniku podwodnej erupcji powstaje lawa poduszkowa.

Zwana jest także lawą puklistą, a ponieważ powstaje w wyniku podwodnych erupcji, bardzo szybko stygnie i dzieli się na elipsoidalne, zwykle spłaszczone buły przypominające poduchy lub bochenki.

Poszczególne poduchy mają w środku strukturę gąbczastą, a na wierzchu szklistą, cechuje je koncentryczna budowa. Przeciętna wielkość buły wynosi 30-60 cm, ale mogą też osiągać kilka metrów.

Zmetamorfizowane lawy poduszkowe występują w Polsce w Górach Kaczawskich, na Pogórzu Kaczawskim i na Pogórzu Izerskim.

13
Z kwaśnych odmian lawy powstaje pumeks.

Jest on wulkaniczną skała magmową zbudowaną z porowatego szkliwa wulkanicznego (ponad 50% porów), powstałego z silnie gazującej, pienistej lawy riolitowej. Pumeks ma najczęściej jasny, białawy kolor. 

Największe złoża pumeksu występują w Armenii i na Wyspach Liparyjskich na Morzu Tyrreńskim.

14
Badanie magmy może odbywać się w zasadzie tylko, gdy stanie się już lawą.

Jednak trzykrotnie napotkano magmę in situ ("na miejscu") podczas odwiertów geotermalnych - dwukrotnie na Islandii i raz na Hawajach.

Najnowsze tematy

Ciekawostki o Robercie Oppenheimerze
Był wybitnym naukowcem, który całe życie poświęcił fizyce teoretycznej. Nazywany jest "ojcem bomby atomowej", choć był jedną z wielu osób pracujących ...
Ciekawostki o Homerze
Najstarszy znany z imienia poeta uważany za ojca poezji epickiej. Żaden grecki poeta nie przsewyższył go sławą.  Na jego cześć wznoszono świątynie a w ...
Ciekawostki o stanie Kolorado
Kolorado to jeden z większych amerykańskich stanów, którego granice wyznacza długość i szerokość geograficzna. Stan ten słynie z urozmaiconego krajobr ...
Ciekawostki o kojocie preriowym
Kojot to nieodzowna postać w mitologii rdzennej ludności Ameryki Północnej, a także większości filmów o tematyce ranczersko-kowbojskiej z Dzikiego Zac ...
Ciekawostki o Troi
Troja to słynne starożytne miasto, które znane jest przede wszystkim dzięki wojnie opisanej przez Homera.  Na jego obszarze istniało wiele osad, które ...
Ciekawostki o obrazie "Krzyk"
"Krzyk" to najsłynniejsze dzieło Edvarda Muncha i jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów w całej sztuce. Mówi się o nim, że reprezentuje powszech ...
Ciekawostki o Krakatau
Wulkan Krakatau znany jest jako jeden z najbardziej śmiercionośnych we współczesnej historii. Erupcja z 1883 roku uważana jest za drugą, najpoważniejs ...
Ciekawostki o Hypatii z Aleksandrii
Żyła na przełomie IV i V wieku. Uosabiała ideał antycznego naukowca. Matematyczka i doskonale wykształcona filozofka. Zajmowała się algebrą, geometrią ...

Powiązane artykuły