Ciekawostki o Wadi Rum

Wadi to arabski termin tradycyjny odnoszący się do doliny. Termin ten może odnosić się też do mokrego (efemerycznego) koryta rzeki, które zawiera wodę tylko wtedy, gdy występuje ulewny deszcz.

Wadi znajdują się na łagodnie nachylonych, prawie płaskich częściach pustyni. Pojawiająca się w nich okresowo woda pozostawia tamy z osadów, na których następnie osiada niesiony przez wiatr materiał, tworząc struktury osadowe. Osady wadi mogą zawierać szereg materiałów, od żwiru po błoto - są najbardziej zróżnicowanymi ze wszystkich środowisk pustynnych.

Wadi, w odróżnieniu od kanionów, wąwozów i suchych koryt rzecznych, są na ogół suche przez cały rok, z wyjątkiem okresu po deszczu. Środowisko pustynne charakteryzuje się nagłymi, ale rzadkimi ulewnymi deszczami, często prowadzącymi do gwałtownych powodzi (przebywanie na wadi w takim okresie może być niebezpieczne).

Znajduje się 250 kilometrów na południe od stolicy Jordanii, Ammanu i 70 kilometrów na północ od nadmorskiego miasta Akaba, w pobliżu granicy jordańsko-saudyjskiej.

Położona jest w granicach Pustyni Hisma, piaszczystej pustyni na Półwyspie Arabskim, która jest jedną z najpiękniejszych pustyń na świecie. Jej skaliste góry wyróżniają się białą, żółtą, czerwoną i brązową kolorystyką i charakterystycznymi formacjami geograficznymi.

Pustynia Hisma jest ważnym miejscem w historii ludzkości, ponieważ jest domem dla Nabatejczyków (starożytny lud pochodzenia semickiego przybyły z Półwyspu Arabskiego na tereny obecnego południowego Izraela i południowej Jordanii około VI w. p.n.e.) i innych plemion arabskich, które przed Nabatejczykami pozostawiły inskrypcje w dialekcie arabskim, znanym jako dialekt Hisma.

 Są to Dżabal Umm ad Dami, Dżabal Ramm i Dżabal um Ishrin.

Dżabal Umm ad Dami jest najwyższym szczytem Jordanii, jego wysokość wynosi 1840 m n.p.m. Znajduje się on w odległości 30 kilometrów na południe od wioski Wadi Rum. W pogodny dzień z jego wierzchołka można zobaczyć Morze Czerwone i granicę z Arabią Saudyjską. Na szczycie znajduje się obserwatorium astronomiczne .

Drugim co do wysokości szczytem Jordanii jest Dżabal Ramm (1734 m n.p.m.), o metr niższy od niego jest Dżabal um Ishrin. Wschodnia ściana Dżabal Ramm uchodzi za jedną  z największych atrakcji wspinaczkowych w okolicy.

Ludzie osiedlali się w Wadi Rum tysiące lat temu i walczyli o przetrwanie w jego surowym środowisku. Byli myśliwymi, pasterzami, rolnikami, kupcami. Niegdyś mieszkali na niej Nabatejczycy, którzy pozostawili po sobie wiele budowli i inskrypcji, w tym świątynię znaną dziś jako "Świątynia Nabatejska".

Badania malunków naskalnych, petroglifów(wyrytych w skałach rysunków), badania pozostawionych świątyń wskazały, że osadnictwo ludzkie w Wadi Rum datuje się na epokę lodowcową sprzed 10 000 lat. Okolica obfitowała w źródła, miała łagodny klimat i obfitość wód gruntowych.

Wiele cywilizacji i narodów przybyło do Wadi Rum ze względu na jego charakterystyczne położenie geograficzne pomiędzy Półwyspem Arabskim a Lewantem. Byli to między innymi: Edomici, Asyryjczycy, Babilończycy, Persowie, Grecy, Nabatejczycy i ludzie islamu.

Nazwał ją Aramoa w swoim wykazie miast położonych w Arabii, wskazując, że dolina ta mieści się w miejscu stycznie połączonym z nabatejskimi centrami gospodarczymi Petra i Ayla.

W latach 90. naukowcy prowadzili badania doliny polegające na odtworzeniu jej ruin. Badania te ujawniły obecność kompleksu pałaców i łaźni, pochodzącego z czasów Nabatejczyków.

Dawni mieszkańcy doliny dołączyli do sił Wielkiej Rewolty Arabskiej pod dowództwem króla Fajsala i walczyli u boku Lawrence'a z Arabii podczas Wielkiej Rewolty Arabskiej w 1916 roku.

Przechodził on przez dolinę kilkukrotnie podczas powstania arabskiego w latach 1917-18. W końcu osiedlił się w niej. W czasie powstania doradzał powstańcom i aby łatwiej wywierać wpływ na Arabów, przyjął ich strój i obyczaje, a także próbował przewyższyć ich wytrzymałością na trudy podróży i odwagą na polu walki. Dzięki temu wielu bojowników uznało go za swojego przywódcę. Unikał wydawania rozkazów, starła się tak wpływać na lokalnego naczelnika, aby ten żołnierzom przekazywał jego polecenia.

Dowodził bezpośredni wyłącznie swoją najemną gwardią, składającą się pod koniec konfliktu z około 90 wojowników.

W latach 80. XX wieku jedna z formacji skalnych w Wadi Rum, pierwotnie znana jako "Jabal al-Mazmar" (Góra zarazy), została nazwana "Siedmioma filarami mądrości", na cześć książki Lawrence'a (choć książka ma niewiele wspólnego z Wadi Rum).

W dolinie Siq Um Tawaqi znajduje się skała, na której wyryto wizerunek Lawrence'a z Arabii.

Do niedawna prowadzili oni koczowniczy tryb życia polegający na hodowli kóz i wielbłądów, i choć niektórzy z nich mieszkają dziś w nowoczesnych betonowych domach, nadal kultywują beduińskie zwyczaje i tradycje arabskie polegające m.in na tkaniu namiotów z koziej sierści.

Beduini na Wadi Rum są niezwykle gościnni i w dużej mierze są odpowiedzialni za rozwój doliny jako destynacji turystycznej. Wielu turystów uważa wspólne jedzenie lub picie kawy z Beduinami za jedno ze swoich najlepszych wspomnień z podróży do Wadi Rum.

Wadi Rum było ostatnio zamieszkiwane przez wiele plemion Beduinów, z których najbardziej znane jest Bani Attia.

Powstało wówczas duże pęknięcie w skorupie ziemskiej, w wyniku którego, oprócz Doliny Jordanu i Morza Czerwonego, powstało Wadi Rum. Pustynia Wadi Rum uważana jest za jedną z najpiękniejszych pustyń na świecie. Jej skaliste góry wyróżniają się białą, żółtą i czerwoną kolorystyką oraz charakterystycznymi formami.

Obszar ten jest rezerwatem, w którym jedynie około 200 km2 przeznaczone jest na jakąkolwiek działalność człowieka, reszta (około 520 km2) pozostaje bez ingerencji. Łączy ona różne tereny, w tym grupę gór, płaskowyże, wąskie doliny, naturalne łuki i wysokie urwiska.

Jedno znajduje się od strony południowej, w pobliżu Wadi Al-Yatm, a drugie od strony północnej. Na obszarze Wadi Rum znajduje się wiele pozostałości cywilizacji Nabatejczyków, m.in. Świątynia Nabatejczyków w pobliżu góry Rum, oraz miejsca, które były wykorzystywane jako punkty obserwacyjne dla konwojów handlowych, aby chronić je przed atakami.

Na skałach w Ain al-Shalala i Wadi Rabigh znajdują się inskrypcje i pomniki bóstw.

Świadczy o tym obecność basenu Disi, ogromnego jordańskiego zbiornika wody, położonego w południowej Jordanii, w pobliżu granicy z Arabią Saudyjską. Basen zaczyna się około 500 metrów pod powierzchnią ziemi. Pobiera się z niego 90 milionów metrów sześciennych wody rocznie, rurami o średnicy 1 metra, w kierunku Ammanu i Akaby.

Większość z nich jest niewidoczna w ciągu dnia, gdyż z reguły zwierzęta pustynne prowadzą nocny tryb życia i unikają światła słonecznego. Choć ich liczebność znacznie spadła w ostatnich latach, nadal istnieje tam szereg interesujących ptaków (skowronek pustynny, czapla biało-czarna, jaskółka skalna, czarne szpaki), owadów, gadów (żmija rogata, żmija łuskowata, gekony, grzechotniki niebieskie) i unikalnych gatunków dzikich zwierząt, jak dzikie króliki, dzikie lisy i koty piaskowe, myszoskoczki.

Wyjątek stanowią akacje, które maja płaskie wierzchołki i rzadkie, kolczaste gałęzie. Spotykane są też krótkie, drzewiaste krzewy rozsiane po całej pustyni. Stanowią one ważne źródło pożywienia dla kóz i wielbłądów, zwłaszcza latem , gdy zasychają wszystkie sukulenty pustynne.

W Wadi Rum rosną rośliny, które przystosowały się do surowych warunków klimatycznych regionów pustynnych. Są to drzewa o nazwie al-Maghirah (Echiochilon fruticosum), tamaryszek (Tamarix aphylla) i al-Bathran (Artemisia).

W 2009 roku Zjednoczone Emiraty Arabskie we współpracy z Urzędem Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Akabie i Królewskim Towarzystwem Naukowym wypuścił w rezerwacie przyrody Wadi Rum 20 sztuk oryksów arabskich.

Miasto to, często wymieniane jako Irem o tysiącu filarów, znajdowało się na pustyni Ar-Rab al-Chali w dzisiejszym Omanie. Miasto istniało od III w p.n.e. do początków naszej ery, słynęło z pałaców i świątyń o pozłacanych kolumnach.

Mieszkańcami Iremu było plemię Ad, przez Ptolomeusza zwane Ubarytami. Nazwa tego miasta pojawia się w Koranie, gdzie opisany jest jego upadek. Mieszkańcy miasta, zajmujący się okultyzmem i oddawaniem czci kamiennym bożkom, nie nawrócili się, mimo ostrzeżeń proroka Huda.

W uznaniu wyjątkowej historii naturalnej i kulturowej Wadi Rum oraz ogromnego znaczenia turystyki dla lokalnej gospodarki, rząd Jordanii ogłosił Wadi Rum obszarem chronionym w 1998 roku.

Zapoczątkowała ją brytyjska grupa wspinaczkowa, która w 1984 roku zwróciła się do władz Jordanii o możliwość eksploracji tego terenu pod względem wspinaczkowym. Dwóch uczestników tej grupy napisało później książkę opisującą walory turystyczne Wadi Rum, dzięki której teren ten stał się popularny turystycznie.

W organizowanie turystyki włączyli się też Beduini, którzy zainwestowali w budowę domów, sklepów, szkoły dla chłopców i dla dziewcząt i kupno autobusów dowożących turystów z Akaby i Wadi Musa. Turystyczny boom na Wadi Rum przypada na lata 90. XX wieku i trwa on do dziś.

Szczególne zainteresowanie pustynia pojawiło się po nakręceniu filmu "Lawrence z Arabii".