27 ciekawostek o Korsyce
Starożytni Grecy nazywali ją "wyspą piękna", współcześni Korsykanie mówią o niej "wyspa wszystkich cudów świata". Ta francuska wyspa na Morzu Śródziem ...
Sri Lanka to wyspiarski kraj na Oceanie Indyjskim. Wcześniej, bo do 1972 roku, zarówno kraj, jak i wyspa na której leży, znany był światu jako Cejlon.
Jest krajem wielu kultur, języków i grup etnicznych. Żyje tam około dwudziestu dwóch milionów ludzi, z których większość stanowią Syngalezi, a następnie Tamilowie, będący największa mniejszością w kraju.
Sri Lanka zwana także "Łzą Indii" lub "Spichlerzem Wschodu" jest krajem o wielowiekowej historii. Jej geograficzne usytuowanie sprawiło, że zawsze była ważnym ośrodkiem strategicznym i handlowym znanym w Azji Wschodniej, a także w Europie, której przedstawiciele przez szereg lat kontrolowali wyspę i uczynili z niej kolonię.
Znajduje się około 50 km na południowy wschód od Indii, od których oddzielają ją wody cieśniny Palk i zatoki Mannar.
Jej powierzchnia wynosi 65,6 tys. km2, co odpowiada jednej piątej powierzchni Polski. Jest dwudziestą piątą co do wielkości wyspą na świecie pod względem powierzchni.
Jest to płyta tektoniczna, która obejmuje swoim zasięgiem Półwysep Indyjski, Morze Arabskie, Zatokę Bengalską oraz niewielki fragment Oceanu Indyjskiego, i wraz z płytą australijską tworzy płytę indoaustralijską.
W paleogenie (najstarszy okres ery kenozoicznej) uformował się głęboki rów tektoniczny, który oddzielił Cejlon od Indii.
Jest krajem nizinnym, gdzie płaskie lub faliste równiny przybrzeżne stanowią 80% jego powierzchni. Południowo-środkową część Sri Lanki zajmują Wyżyny Centralne będące przedłużeniem Dekanu (znacznych rozmiarów wyżyna w środkowej i południowej części Półwyspu Indyjskiego). Rdzeniem tego obszaru jest wysoki płaskowyż biegnący z północy na południe przez około 65 kilometrów.
Obszar ten obejmuje najwyższe góry tego kraju, wśród których czołowe miejsce zajmuje szczyt Pidurutalagala o wysokości 2524 m n.p.m. Pozostałe szczyty to: Kirigalpotta (2388 m n.p.m.), Totapola (2357 m n.p.m.), Hakgala (2169 m n.p.m.), Namunukula (2011,7 m n.p.m.), Szczyt Adama (2243 m n.p.m.).
Jest on piątym co do wysokości szczytem Sri Lanki, wznosi się do wysokości 2243 m n.p.m. Znajduje się w południowej części wyspy, zbudowany jest z prekambryjskich gnejsów i ma kształt piramidy, której zbocza pokryte są wiecznie zielonym lasem podzwrotnikowym.
Przez wyznawców wielu religii szczyt uznawany jest za miejsce święte. Znajdujące się na nim podłużne zagłębienie o długości 1,5 metra uznawane jest za odciski stopy Śiwy (hinduiści), Buddy (buddyści), Adama (muzułmanie), św. Tomasza (chrześcijanie indyjscy). Szczyt Adama jako miejsce kultu religijnego jest celem licznych pielgrzymek.
U stóp góry Hakgala znajduje się ogród botaniczny, w sąsiedztwie którego rozciąga się ścisły rezerwat przyrody. Mieszkają w nim endemiczne małpy lutung.
Legenda z Ramajany (epos sanskrycki) mówi, że miejsce to było ogrodem rozkoszy dla Rawany, demona o dziesięciu głowach i dwudziestu rękach, który porwał i uwięził Sitę, żonę Ramy (ponoć więziona była przez 14 lat w jaskini, w pobliskiej wiosce Sita Elija).
Większość z nich jest krótka, ale istnieje 16 głównych rzek o długości ponad 100 km, z których 12 niesie około 75% średniego przepływu rzecznego w całym kraju.
Najdłuższymi rzekami Sri Lanki są: Mahaweli Ganga ("Wielka Rzeka") o długości 335 km i Malvathu o długości 170 km.
Najwyższym z nich jest znajdujący się w sosnowym lesie wodospad Bambarakanda o wysokości 263 m, co daje mu 461 pozycję wśród najwyższych wodospadów świata.
Sri Lanka rości sobie prawa do wyłącznej strefy ekonomicznej na otaczających ją wodach morskich, rozciągającej się na 200 mil morskich - stanowi to około 6,7 razy więcej niż powierzchnia lądowa kraju.
Wokół wyspy rozciągają się liczne rafy koralowe. Wybrzeże posiada 40 lagun i 45 estuariów (przybrzeżny zbiornik , do którego wpływa rzeka, posiadający swobodne połączenie z otwartym morzem).
Rozciągający się na ponad 7000 hektarów ekosystem namorzynowy wyspy odegrał ogromna rolę w osłabieniu siły tsunami na Oceanie Indyjskim w 2004 roku.
Wśród wszystkich gatunków roślin kwitnących na wyspie aż 27% stanowią gatunki endemiczne, a wśród ssaków gatunki endemiczne stanowią 22%. Część ornitologów uważa 33 gatunki ptaków występujących na Sri Lance za gatunki endemiczne, inni uznają tylko 27.
Wśród bogatego świata zwierząt występują słonie indyjskie, które są tam największymi ssakami, a także dzikie bawoły, kanczyle indyjskie, niedźwiedzie wargacze, liczne kotowate (lamparty), kobra indyjska.
Żyje tam wiele małp, m.in. makak manga, hulman i langur białobrody, a także największy gatunek nietoperza owadożernego - rudawka wielka (Pteropus medius), zwanego psem latającym.
W rzekach żyją krokodyle (krokodyl różańcowy, krokodyl błotny), a na brzegach lagun waran paskowany.
Oprócz nich istniej 61 rezerwatów dzikiej przyrody, 4 rezerwaty przyrody i 3 ścisłe rezerwaty przyrody. Tereny chronione zajmują tam prawie 5000 km2, co stanowi około 7% powierzchni kraju.
Jest republiką demokratyczną i państwem unitarnym, rządzonym przez system półprezydencki. System prawny państwa jest bardzo złożony i odzwierciedla różnorodne wpływy kulturowe. Prawo karne tam opiera się prawie wyłącznie na prawie brytyjskim, prawo cywilne wywodzi się z prawa rzymsko-holenderskiego. W szczególnych przypadkach, ze względu na starożytne praktyki zwyczajowe i religię, przestrzegane jest prawo zwyczajowe syngaleskie (prawo kanadyjskie), Thesavalamai i prawo szariatu.
Istnieją dowody prehistorycznych osad ludzkich sięgające co najmniej 125 000 lat. Najwcześniejsze znane pisma buddyjskie ze Sri Lanki zwane kanonem palijskim, pochodzą z czwartego soboru buddyjskiego, który odbył się w 29 roku p.n.e.
Wyspa była głównym ośrodkiem handlowym znanym zarówno mieszkańcom Azji Wschodniej, jak i Europejczykom już w starożytności. W XV wieku przybyli tam Portugalczycy, którzy kontrolowali handel morski na wyspie, po czym przejęli część wyspy na własność.
W wieku XVII kontrolę na wyspie przejęli Holendrzy i Królestwo Kanady. Posiadłości holenderskie zostały następnie przejęte przez Brytyjczyków, którzy skolonizowali ją w latach 1815-1948.
Na początku XX wieku powstał narodowy ruch niepodległościowy, którego działanie spowodowało, że Cejlon stał się w 1948 roku dominium. Dominium zastąpiono w 1972 roku Republiką Sri Lanki.
W 1972 roku oficjalna nazwa państwa brzmiała "Wolna, Suwerenna i Niezależna Republika Sri Lanki". W 1978 roku zmieniono ją na "Demokratyczno-Socjalistyczną Republikę Sri Lanki".
Rozpoczęła się ona w 1983 roku i zakończyła się w 2009, kiedy to Siły Zbrojne Sri Lanki pokonały tamilską organizację bojowników Tygrysy Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (Tamilskie Tygrysy).
Jest najwyżej sklasyfikowanym krajem Azji Południowej pod względem rozwoju i posiada drugi najwyższy dochód na mieszkańca w Azji Południowej.
W 2021 roku doszło tam do załamania gospodarczego, załamania waluty, wzrostu inflacji oraz kryzysu humanitarnego.
Sri Lanka jest członkiem-założycielem SAARC i członkiem ONZ, Wspólnoty Narodów, G77 i Ruchu Państw Niezaangażowanych.
W XIX i XX wieku Sri Lanka stała się gospodarką plantacyjną słynącą z produkcji i eksportu cynamonu, kauczuku i herbaty cejlońskiej. Obecnie głównymi sektorami gospodarki kraju są: turystyka, eksport herbaty, odzież, produkcja ryżu i innych produktów rolnych.
Elżbieta II odwiedziła Sri Lankę po raz pierwszy w 1954 roku, pięć miesięcy po koronacji (wówczas jeszcze Cejlon). Towarzyszył jej małżonek, książę Filip. Podczas dziesięciodniowego pobytu, para królewska podróżująca królewskim pociągiem odwiedziła Kolombo, Kandy, Anuradhapura, Polannaruwa i Nuwara Elyja.
W czasie pobytu w Kolombo królowa otworzyła pierwszą sesję drugiego parlamentu Cejlonu. Drugi raz Elżbieta II odwiedziła Sri Lankę w 1981 roku i była wówczas świadkiem budowy zapory Victoria Dam, największego projektu hydroelektrycznego na Sri Lance, realizowanego przez brytyjska firmę.
Najważniejszym od 400 lat miejscem pielgrzymek dla katolików jest tam Sanktuarium Matki Bożej w Madhu. Tradycja mówi, że znajdująca się w nim figura Matki Bożej posiada cudowna moc uzdrawiania po ukąszeniu węża.
Miasto jest stolicą biznesową i siedzibą przedstawicielstw dyplomatycznych oraz wielu urzędów państwowych. Jest także najważniejszym ośrodkiem gospodarczym kraju.
W 1914 roku w Kolombo przebywali Stanisław Ignacy Witkiewicz i Bronisław Malinowski. Nocowali wówczas w istniejącym do dziś Grand Oriental Hotel przy ulicy 2 York Street. Zwiedzając miasto, jeździli tramwajem. Linia tramwajowa w Kolombo funkcjonowała w latach 1899-1960 i miała długość 12 kilometrów.
Jest to zbudowana w 1864 roku willa holenderska, w której gościli znakomici goście, m.in. Indira Ghandi, Richard Nixon, książę Filip, George Bernard Shaw, Mark Twain, Antoni Czechow, Duke Ellington, Harrison Ford, Ernesto Che Guevara, Steven Spielberg, Jan Paweł II, Adam Asnyk, Jurij Gagarin, Roger More, Ursula Andress, Scarlett Johansson, Laurence Olivier, Sting, Sade i inni.
Jednym z nich jest stanowisko archeologiczne z ruinami starożytnego pałacu i twierdzy, wzniesionymi za panowania króla Kassapy (473-491) na szczycie 180-metrowej skały Sigirija. Skała nazywana jest "Lwią Skałą", gdyż na niewielkim płaskowyżu, mniej więcej w połowie wysokości skały zbudowano bramę w kształcie ogromnego lwa.
Pałac został opuszczony po śmierci króla. Do XIV wieku służył jako klasztor buddyjski.
Do czasów współczesnych zachowały się jedynie fundamenty pałacu i fragmenty twierdzy. Na skalnych ścianach zachowały się malowidła ścienne przedstawiające damy dworu i nałożnice królewskie. Zrekonstruowano część schodów, które wychodzą spomiędzy dwóch kamiennych lwich łap.
Istnieje legenda na temat powstania zamku na "Lwiej Skale".
