Ludzie
Ciekawostki o Władysławie II Jagielle
Sprowadził zakon krzyżacki do parteru i rozpoczął nową linię dynastyczną w dziejach Polski
Obejmując w 1377 roku stanowisko wielkiego księcia litewskiego zapewne nie przychodziło Jagielle na myśl, że już niecałą dekadę później zostanie królem Polski i rozpocznie nową dynastię polskiej rodziny królewskiej. Choć początki nie były dla niego łatwe okazał się sprawnym i wytrawnym władcą, który skruszył potęgę zakonu krzyżackiego, rozwinął Polskę gospodarczo i militarnie i stworzył największą potęgę terytorialną w Europie.
1
Dokładna data narodzin Władysława Jagiełły nie jest znana. Do niedawna panował pogląd, że władca przyszedł na świat około roku 1352 jednak ostatnie doniesienia coraz częściej mówią o datach pomiędzy rokiem 1358 a 1363.
2
Był synem wielkiego księcia litewskiego Olgierda i jego drugiej żony Julianny Aleksandrownej Twerskiej.
3
Objął tron litewski po zmarłym ojcu w roku 1377.
4
14 sierpnia 1385 roku zawarł z Polską unie w Krewie. Na mocy postanowień unii Jagiełło wraz z całą rodziną, dworem i możnymi miał przyjąć chrzest oraz zobowiązał się uwolnić wszystkich Polaków wziętych do niewoli na Litwie. Oprócz tego Jagiełło zobowiązał się przyłączyć będące pod jego władaniem ziemie litewskie i ruskie do Królestwa Polskiego.
5
2 lutego 1386 roku został wybrany królem Polski.
6
15 lutego 1386 roku przyjął chrzest i wybrał imię Władysław.
7
Doprowadził do chrystianizacji Litwy.
8
Toczył wojny z kniaziem Witoldem, który często sprzymierzał się z Krzyżakami. Aby zażegnać przyszłe konflikty zawarł z nim 4 sierpnia 1392 roku ugodę, na mocy której Witold otrzymał dożywotnio tytuł namiestnika państwa litewskiego w obrębie unii polsko-litewskiej. Pomimo usilnych działań Jagiełły, Witold cały czas starał się odseparować Litwę od Polski.
9
W roku 1393 przeprowadził reformę monetarną, emitując srebrną monetę nazywaną „półgroszem”. Nowo bita moneta miała wartość 3 denarów.
10
26 lipca 1400 roku ufundował odnowienie Akademii Krakowskiej, która później na jego cześć przyjęła nazwę „Uniwersytet Jagielloński”.
11
Doprowadził do zawarcia w 1401 roku porozumienia z Witoldem zawierając unię wileńsko-radomską. Na mocy ustaleń Witold otrzymał tytuł wielkiego księcia litewskiego, zapewnienie dożywotnich rządów na Litwie z jednoczesnym uznaniem zwierzchniej władzy Władysława Jagiełły oraz prawo bojarów litewskich do wpływu na wybór władcy Polski na wypadek bezpotomnej śmierci Jagiełły.
12
Od 1408 roku narastały napięcia na linii zakon krzyżacki – Jagiełło i Witold. Jagiełło w porozumieniu z Witoldem inspirowali powstanie przeciw Krzyżakom na Żmudzi i udało im się ostatecznie doprowadzić do wojny, którą wypowiedział zakon. Wielka wojna z zakonem rozgorzała w 1409 roku, w początkowych jej etapach Krzyżacy zajęli ziemię dobrzyńską. Krzyżacy szukali wsparcia militarnego na wielu frontach, zwrócili się między innymi do Zygmunta Luksemburskiego, księstw pomorskich oraz rycerstwa z Europy zachodniej.
13
Jagiełło rozpoczął działania wojenne na początku 1410 roku doprowadzając do ostatecznej konfrontacji pod Grunwaldem 15 lipca 1410 roku. Bitwa zakończyła się całkowitym rozgromieniem wojsk krzyżackich i śmiercią wielkiego mistrza zakonu Ulricha von Jungingena.
14
Po zwycięstwie pod Grunwaldem wojska Jagiełły i Witolda przeszły do oblężenia Malborka, które nie dało oczekiwanych rezultatów. Było to najprawdopodobniej celowe działanie Jagiełły, który widział w zniszczeniu zakonu potencjalną marginalizację Litwy a tego chciał uniknąć. W ostatecznym rozrachunku działania wojenne doprowadziły do zawarcia pokoju w Toruniu w roku 1411. Zawarcie pokoju toruńskiego nie trwało długo i już w lipcu 1414 roku wybuchła kolejna wojna.
15
Na mocy postanowień pokoju toruńskiego Królestwo Polskie odzyskało ziemię dobrzyńską, do czasu śmierci Jagiełły i Witolda Krzyżacy również zrzekli się praw do Żmudzi. Oprócz tego zakon krzyżacki zmuszony był także zapłacić Polsce 6 milionów groszy czeskich za wykup jeńców a ziemie, miasta i warownie zdobyte podczas wojny miały wrócić do ich poprzednich właścicieli.
16
Jagielle udało się doprowadzić do całkowitego zrzeczenia się praw do Żmudzi przez krzyżaków po wygranej wojnie golubskiej w 1422 roku, podczas której najechał on i złupił należące do zakonu ziemie chełmińską, lubawską, Kujawy i zachodnią Wielkopolskę. Traktat regulujący status Żmudzi podpisano nad jeziorem Mełno 27 września 1422 roku.
17
Po śmierci Witolda 27 października 1430 roku nowym wielkim księciem litewskim mianował Jagiełło swojego najmłodszego brata – Świdrygiełłę. Nie spodobało się to polskiej szlachcie, która w ramach buntu najechała na Podole. W odpowiedzi Świdrygiełło zmuszony został do zawarcia sojuszu z Krzyżakami.
18
Do kolejnej wojny z Krzyżakami doszło w latach 1431 – 1435, której przyczyną był bunt Świdrygiełły przeciw Polsce. W pierwszej fazie wojny Krzyżacy najechali ziemie polskie łupiąc Kujawy, ziemię dobrzyńską i Krajnę. W odwecie Jagiełło sprzymierzony z czeskimi Hustytami wyprawił się w 1433 roku na ziemie krzyżackie. Rajdy niszczyły i paliły wszystko na swojej drodze do tego stopnia, że według Krzyżaków po polsko-czeskiej wyprawie zostało im jedynie 14 niezniszczonych wsi. Krzyżacy zostali zmuszeni do zawarcia pokoju w Brześciu Kujawskim i zgodzili się na wszystkie postulaty złożone po stronie Polskiej.
19
Podobno był władca skromnym, wyważonym i roztropnym. Jan Długosz zarzucał mu barbarzyństwo i prymitywizm, jednak nie daje się dziś wiary tym pomówieniom. Z analiz rachunków królewskiego dworu można wywnioskować, że Jagiełło prowadził życie na takim samym poziomie jak inni władcy na dworach Europy.
20
Był abstynentem, według podań pijał tylko wodę.
21
Aby otrzymać pomoc w walce z Zakonem i wywalczyć sukcesję na tronie polskim dla swojego syna Władysława Warneńczyka, zmuszony był nadawać szlachcie rozmaite przywileje.
22
29 lutego 1388 roku w Piotrkowie zagwarantował szlachcie wykup z niewoli zagranicznej, żołd w wypadku wyprawy zagranicznej w wysokości 3 grzywien od kopii oraz niepowierzanie zamków obcokrajowcom.
23
23 lipca 1422 roku podczas obrad sejmu obozowego w Czerwińsku nad Wisłą w zamian za udział w wojnie z Krzyżakami zagwarantował nietykalność majątkową bez wyroku sądowego, zakaz bicia monety przez króla bez zgody rady królewskiej, rozdzielenie ról starosty i sędziego ziemskiego, i ustanowienie procedowania sądów w oparciu o prawo pisane.
24
W 1430 roku w Jedlni król nadał przywilej nienaruszalności osobistej szlachcica przez króla i jego urzędników bez prawomocnego wyroku sądu, gwarancję że nikt nie zostanie uwięziony bez prawomocnego wyroku oraz prawo do zostania dostojnikiem kościelnym wyłącznie szlachcie. Traktat potwierdzono w 1433 roku w Krakowie.
25
Jagiełło miał 4 żony, jednak dopiero ostatnia z nich dała mu męskich potomków.
26
Wziął ślub z Jadwigą Andegaweńską w dniu 18 lutego 1386 roku. Mieli jedną córkę, Elżbietę Bonifację, która zmarła trzy tygodnie po narodzinach.
27
Jadwiga Andegaweńska zmarła 17 lipca 1399 roku a więc krótko po ślubie. Jagiełło obawiał się, że tak rychła śmierć królowej może zagrozić jego pozycji na tronie polskim. Tuż przed śmiercią Jadwiga poleciła mu ożenić się z wnuczką Kazimierza Wielkiego, Anną Cylejską a więc osobą, w której żyłach płynęła piastowska krew. Jagiełło nie był zachwycony tą propozycją, gdyż uroda Anny Cylejskiej delikatnie mówiąc nie rzucała na kolana.
28
Z drugą żoną, Anną Cylejską wziął ślub 29 stycznia 1402 roku. Jan Długosz opisywał to małżeństwo jako udane. Z tego małżeństwa Władysław Jagiełło miał jedną córkę – Jadwigę.
29
Anna Cylejska zmarła w 20 lub 21 marca 1416 roku w Krakowie nie dając Władysławowi męskiego potomka w związku z tym król zmuszony był znaleźć sobie kolejną żonę.
30
2 maja 1417 roku Jagiełło poślubił Elżbietę Granowską, córkę Ottona z Pilczy. Elżbieta była trzykrotną wdową co wywołało skandal na dworze królewskim. Niezrażony tym faktem Jagiełło pojął ją za żonę. Małżeństwo to nie trwało długo, gdyż już 3 lata później, 12 maja 1420 roku zmarła ona bezpotomnie.
31
Kolejną i ostatnią żoną polskiego króla została Zofia Holszańska. Ślub odbył się w lutym 1422 roku. Z tego małżeństwa miał trzech synów: Władysława, Kazimierza oraz Kazimierza Andrzeja. Sześćdziesięcioletni wówczas Jagiełło mógł wreszcie odetchnąć z ulgą, wiedząc że ma kto po nim odziedziczyć koronę.
32
Władysław Jagiełło nie umiał ani czytać ani pisać.
33
Zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku. Jego zwłoki zostały przywiezione do Krakowa, gdzie spoczęły na Wawelu.
34
Serce Władysława Jagiełły zostało pochowane we franciszkańskim kościele w Gródku Jagiellońskim.
