Historia
Ciekawostki o Aksum
Starożytne królestwo
Królestwo Aksum było jedną z głównych potęg starożytnego świata. Położone w północnej części dzisiejszej Etiopii i Erytrei, niegdyś dominowało w Afryce Wschodniej i części Arabii. Jeśli myślimy o jakichkolwiek potężnych starożytnych cywilizacjach w Afryce, to przychodzi nam na myśl jedynie cywilizacja Egiptu. Tymczasem cywilizacja Aksum była jednym z najwcześniej założonych społeczeństw w Afryce, które miało kontakt zarówno ze starożytną Europą jak i Azją, ale tak naprawdę niewiele o niej wiadomo.
1
Starożytne królestwo Aksum istniało w latach 80. p.n.e. do 825 r. na terenach dzisiejszej Etiopii (nazwa "Etiopia" używana była już w IV w.), Erytrei, Sudanu, Somalii i Jemenu. Istniała tam zaawansowana cywilizacja, która przewyższała poziomem rozwój starożytnej Europy, a nawet można przypuszczać, że ich wiedza była obszerniejsza niż wiedza Europejczyków w XV w.
2
Aksum było świetnie zorganizowanym ośrodkiem, w którym prężnie rozwijała się nauka. Aksumici posiadali szeroką wiedzę z matematyki i astronomii.
3
Potrafili konstruować statki handlowe (spore jak na owe czasy), które zawijały do portów w rożnych częściach naszego globu. Znajomość przez nich geografii i nawigacji pozwalała im dotrzeć do Tanzanii i na Seszele, gdzie około II w n.e. tubylcy stworzyli wielki piec do wytopu stali węglowej, na którą było wielkie zapotrzebowanie w innych rejonach.
4
Według naukowców, statki Aksum mogły docierać nawet do terenów dzisiejszego RPA, ale nie ma na to dowodów naukowych. Jednak przetłumaczone aksumickie teksty na temat ziem, do których docierali, mogłyby takie przypuszczenia potwierdzać.
5
Flota Aksum pojawiała się u wybrzeży Półwyspu Arabskiego, Persji, Chin, Indii, Indonezji i Filipin. Nie ma na to jednoznacznych dowodów, ale przypuszcza się, że Aksumici mogli też dotrzeć do Australii.
6
Cywilizacja Aksum stawiana była na równi z Imperium Rzymskim, Persją, czy Chinami. Lokalizacja Aksum we wschodniej Afryce była kluczowa dla rozwoju tej cywilizacji. Mieszkańcy Aksum byli znakomitymi żeglarzami, stworzyli największą siatkę handlową starożytnego świata. Mogli oni transportować cenne towary na tereny Europy, Azji i Afryki.
7
Aksumici handlowali kością słoniową, kauczukiem, jedwabiem, przyprawami, skorupami żółwi, solą, złotem, szmaragdami, metalami szlachetnymi i stalą. Ich ziemie były urodzajne, produkowali na nich żywność, której nadmiar eksportowali w głąb Afryki.
8
Złota era Aksum przypada na okres od II do VI w. n.e. Władcy królestwa nosili tytuł Króla Królów - Negusa Nagast.
9
Imperium stworzyło własny język, alfabet, biło własne monety (miedziane, srebrne i złote). Niektóre odnaleziono na terenie Indii i Chin, co potwierdza obecność Aksumitów na tych terenach. Monety ozdabiane były początkowo nowiem i dwiema gwiazdami, a po przyjęciu chrześcijaństwa, wyobrażeniem krzyża.
10
W połowie IV w. (prawdopodobnie około 325 r.), za panowania władcy Ezana, w Aksum przyjęto chrześcijaństwo. Stało się to za pośrednictwem kupców syryjskich. Aksum stało się drugim państwem na świecie, które przyjęło chrześcijaństwo. Pierwszym była Armenia w 301 r., a trzecim Cesarstwo Rzymskie w 392 r. Ezana pozostawił po sobie obelisk oraz płytę z wypisanymi zwycięstwami militarnymi. Płyta ta uznawana jest za etiopski "Kamień z Rosetty" (zabytek piśmiennictwa staroegipskiego), ponieważ umieszczono na niej inskrypcje w trzech językach.
11
Aksum było miejscem niezwykle tolerancyjnym jak na ówczesne czasy, bowiem wyznawcy dotychczasowych afrykańskich religii nie byli prześladowani. Podczas wykopalisk archeologicznych w pobliżu miejscowości Edaga Rabu, naukowcy natrafili na ruiny budynku Beta Samati (dom zgromadzeń) - wczesnego kościoła chrześcijańskiego - w którym znaleziono zarówno chrześcijańskie jak i pogańskie artefakty. W VI wieku znaleźli w Aksum schronienie także pierwsi muzułmanie z rejonu Mekki.
12
Do dzisiaj na terenie dawnego królestwa Aksum zachowały się unikalne na skalę światową stele (ustawione pionowo płyty z inskrypcją lub płaskorzeźbioną dekoracją, pionowe płyty nagrobne). Stele oznaczały grobowce lub upamiętniały ważne wydarzenia. Wznoszono je z jednego fragmentu sjenitu nefelinowego (zasadowa skała magmowa o pochodzeniu głębinowym), wydobywanego ok. 4 km od Aksum. Na niektórych stelach znajdują się trójjęzyczne inskrypcje króla Ezana, wykonane w języku greckim, sabejskim i gyyz (język z grupy etiopskich, używany w królestwie Aksum, w mowie i w piśmie. Obecnie jest jedynie językiem liturgicznym Ortodoksyjnego Kościoła Etiopskiego).
13
Najbardziej znaną stelą jest, tzw. Obelisk z Aksum. Jest to stela sjenitowa, o wysokości 23 m i wadze ponad 100 ton, wzniesiona około IV wieku w mieście Aksum, stolicy królestwa. Prawdopodobnie pod koniec X wieku stela została obalona i rozpadła się przy upadku na 5 części. W 1937 roku została zrabowana przez faszystowskich okupantów i wywieziona do Włoch. Zwrócona Etiopii w 2005 roku, odrestaurowana w miejscu oryginalnej lokalizacji, została odsłonięta w 2008 roku.
14
Największa stela, o wysokości około 30 m i ciężarze ponad 500 ton leży w ruinie. Prawdopodobnie uległa uszkodzeniu już podczas jej wznoszenia. Była to prawdopodobnie najwyższa monolityczna stela, jaką budowali starożytni. Najwyższe stele w Aksum przewyższały obeliski egipskie. Ze względu na bogate zdobienia steli, możliwe jest, że w grobowcach spoczywają władcy Aksum.
15
Według tradycji etiopskiego kościoła, w Kaplicy Tablic w Aksum, stolicy dawnego imperium, przechowywana jest Arka Przymierza (w judaizmie ozdobna skrzynia, w której przechowywano tablice z Dekalogiem, była symbolem obecności Jahwe). Zgodnie z przekazami z XIV wieku, Menelik I-Ebna la-Hakim (X w p.n.e.), pierwszy król Etiopii (zgodnie z legendą syn królowej Saby i króla Salomona), przywiózł Arkę z Izraela do Etiopii.
16
Jeden z kościołów w dawnym Aksum, kościół Matki Bożej z Syjonu ma podobno w swoim posiadaniu pewną skrzynię. Jednak świątyni strzeże dożywotnio jeden strażnik (mnich) i nikogo nie wpuszcza, nawet władców Etiopii, ani zwierzchników kościoła etiopskiego. Ze względu na tradycję, nikt nie podważa takiej decyzji. Kościół Matki Bożej z Syjonu wzniesiono w XVII wieku na miejscu zniszczonego wcześniej kościoła pochodzącego najprawdopodobniej z IV wieku. Obok kościoła znajduje się kaplica, tzw. Kaplica Tablic, zbudowana przez cesarza Hajlego Syllasje I w 1964 roku. To właśnie w starym kościele przechowywano Arkę Przymierza, a teraz ma się ona znajdować w Kaplicy Tablic.
17
Od VI wieku rozpoczął się stopniowy upadek Aksum. Imperium wdało się w liczne wojny z Persami i różnymi królestwami Półwyspu Arabskiego. Nastąpiła ekspansja islamu, w wyniku której Aksum zostało odcięte od szlaków handlowych, łączących Morze Śródziemne z Oceanem Indyjskim. Wybrzeże Morza Czerwonego zostało opanowane przez Arabów. Naukowcy uważają, że zmienił się też wówczas klimat. Upadła produkcja rolna ze względu na wzrastającą temperaturę i zbyt dużą wilgotność od ciągłych opadów.
18
Według lokalnych przekazów, około 960 roku, żydowska królowa o imieniu Gudit (Judyta) przybyła, aby splądrować i spalić pozostałości po świetności Aksum. Podczas prac archeologicznych naukowcy odkryli pozostałości po spalonych deskach i osad na budynkach.
19
W IX-X wieku dotychczasowa dynastia i Aksum upadło bezpowrotnie. Na konające już imperium napadały też plemiona z głębi Afryki.
20
Istniejące do dzisiaj miasto Aksum (jego pozostałości starożytne), ze względu na swoją wartość historyczną w 1980 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Miasto zostało założone około V w p.n.e., było stolicą pierwszego państwa etiopskiego, królestwa Aksum, miejscem koronacji cesarzy Etiopii. Jest świętym miastem Kościoła etiopskiego.
