Rozrywka
Ciekawostki o choince
Bożonarodzeniowe drzewko
Jest najbardziej charakterystycznym symbolem świąt Bożego Narodzenia i ich nieodzownym elementem, bez którego trudno sobie wyobrazić te święta. Zielona, pachnąca, przystrojona kolorowymi ozdobami, pod którą umieszczane są prezenty gwiazdkowe. Zwyczaj ubierania choinki wywodzi się z ludowej tradycji i wiary w wyjątkowe właściwości zielonych drzew, symbolizujących życie, odradzanie się i nadzieję.
1
Świąteczna choinka to przystrojone drzewko świerku lub jodły, rzadziej sosny. Najczęściej są to drzewka naturalne, ale bywają również sztuczne.
2
W wielu kulturach żywe, zielone drzewo, zwłaszcza iglaste, uważane jest za symbol życia i odradzania się, a także symbol trwania i płodności. Istnieją przypuszczenia, że historia zielonych, dekorowanych drzewek sięga czasów antycznych. W starożytnym Rzymie przystrajano drzewa liściaste bluszczem i laurem, aby podczas obrzędów przebłagać boga urodzaju. Egipcjanie świętując przesilenie zimowe, znosili zielone liście palm daktylowych do swoich domów jako symbol zwycięstwa życia nad śmiercią. U Celtów rolę taką pełniła jemioła. Żywe gałązki ostrokrzewu były dla druidów (starożytni kapłani celtyccy) symbolem wiecznego życia, a w mitologii nordyckiej oznaczały odrodzenie Baldera - boga światła i piękna.
3
Od czasów św. Franciszka z Asyżu głównym symbolem świąt Bożego Narodzenia była szopka z małym Jezusem w żłóbku, z Maryją i Józefem, a z czasem dodawano więcej ozdób i postaci. Szopki przyjęły się w świątyniach i domach zamożnych ludzi.
4
Biedoty nie stać było na ozdobne szopki, dlatego sami wykonywali różne ozdoby, które stawały się symbolem Bożego Narodzenia. W dawnej Polsce w Wigilię, każde mieszkanie przyozdabiano podłaźniczkami. Były to w zasadzie drzewka, ale nie w całości, a tylko ścięte czubki jodły, świerku czy sosny, zawieszane pod sufitem nad każdymi drzwiami, a także przy oknach. Ozdabiano je kolorowymi bibułkami, kwiatami, jabłkami, wstążkami. Zawieszano na nich też pieczone pierniczki i malowane na złoty lub srebrny kolor orzechy włoskie. Wyplatano także ze słomy różne ozdoby, jak np. ozdobne pająki, do których przytwierdzano maleńkie świeczki. Wierzono, że podłaźniczki mają magiczną moc i uchronią dom od chorób i nieszczęść. Wysuszonej ozdoby nigdy nie wyrzucano, pokruszone gałązki dodawano do zwierzęcej karmy lub zakopywano w polu, wierząc, że przyniesie to urodzaj.
5
Jeszcze w okresie powojennym na wsiach polskich można było spotkać piękny wystrój całego domu wykonany ze słomy, kolorowych bibułek i gałązek świerku lub sosny, będący dziełem sztuki ludowej.
6
Już w VII wieku można znaleźć wzmiankę o choince, która być może jest pierwowzorem dzisiejszego drzewka. Wzmianka taka pojawia się w życiorysie św. Bonifacego, mnicha, który nawracał ludy germańskie. Mnich, podczas mszy Bożonarodzeniowej wyciął święty pogański dąb, który upadając zniszczył wszystkie drzewa rosnące dookoła, zostawiając tylko jedną małą sosenkę.
7
Choinki stały się popularne w protestanckich Niemczech za sprawą Marcina Lutra. Luter odciął się od katolickiej szopki bożonarodzeniowej, ustanawiając choinkę jako znak Bożego Narodzenia. Zalecał on spędzanie świąt w zaciszu domowym.
8
I tak tradycja narodziła się w Alzacji, gdzie zaczęto wstawiać ścięte drzewka do domów. Ubierano je ozdobami z papieru i jabłek, co było nawiązaniem do rajskiego drzewa.
9
Choinka szybko rozprzestrzeniła się w protestanckich krajach Europy, a wraz z emigrantami zawędrowała za ocean. Do Polski tradycja dotarła z Niemiec, przez Śląsk i Mazury na przełomie XVIII i XIX wieku. Przenieśli ją niemieccy protestanci.
10
Kościół katolicki początkowo sceptycznie podchodził do tego nowego zwyczaju, ale z czasem zaakceptował go i nadał mu nowe znaczenie. Drzewko stało się odpowiednikiem biblijnego rajskiego "drzewa wiadomości dobra i zła", dlatego umieszczano na nim małe czerwone jabłuszka przypominające o grzechu pierworodnym.
11
Choinkę można było ubierać tylko w Wigilię, w dniu, kiedy Kościół wspominał Adama i Ewę. Było to też nawiązanie do grzechu i upadku człowieka.
12
Połączono też choinkę z szopką, dzięki czemu tradycja katolicka i ewangelicka splotły się ze sobą. W Kościele wschodnim, zwłaszcza w kręgu słowiańskim, przyjęto choinkę jako znak Narodzenia Chrystusa, a gałęzie świerku są zwykle tłem ikony przedstawiającej Narodzenie Pańskie, która jest odpowiednikiem katolickiej szopki.
13
W Polsce zwyczaj ubierania choinki rozpowszechnił się początkowo wśród szlachty, inteligencji i mieszczan. Wieś długo pielęgnowała swoje dawne zwyczaje, swoją własną ciekawą kulturę, ale w końcu też połączono tradycję podłaźników z drzewkiem choinkowym. Choinkę zaczęto ozdabiać wyrobami ze słomy, kolorowej bibułki, złoconymi i srebrzonymi orzechami, wypiekanymi ciasteczkami, cukierkami, kolorowymi papierowymi łańcuchami. Przyczepiano też do gałązek kolorowe świeczki.
14
Na polskiej choince musiała znaleźć się gwiazda, papierowe aniołki i kolorowe łańcuchy. W czasach niewoli łańcuchy symbolizowały zniewolenie kraju.
15
Każda z ozdób pojawiających się na choince miała swoje znaczenie. Jabłko nawiązywało do rajskiego owocu, dzwoneczki symbolizowały dobre nowiny, aniołki - opiekę bożą, łańcuchy - zniewolenie grzechem, a z drugiej strony wierzono, że cementują one więzy rodzinne. Najważniejsza jednak na polskiej choince była gwiazda betlejemska, którą umieszczało się na wierzchołku drzewka. Była ona symbolem światła, które prowadziło do domów zbłąkanych wędrowców, wskazując im właściwą drogę.
16
Ważne było także oświetlenie choinki. W chrześcijańskiej symbolice religijnej światło to Chrystus czyli światło dla pogan. Wierzenia ludowe natomiast zakładały, że światło choinkowe broniło dostępu złym mocom do domu i odwracało nieżyczliwe spojrzenia ludzi.
17
Te stare zwyczaje ludowe wyparła komercja, dziś już nawet nie wszystkie choinki są naturalne. Ozdób już prawie nikt nie wykonuje samodzielnie bo zastąpiły je produkowane masowo świecidełka.
18
Choinki dekoruje się teraz wymyślnymi bombkami, które niekiedy stanowią arcydzieła sztuki. Bombki są wydmuchiwane z cienkiego szkła. Często są ręcznie malowane i posrebrzane od wewnątrz. Początki produkcji bombek datuje się na 1847 rok, a pierwsze zostały wykonane w Lauscha w Niemczech przez Hansa Greinera. Legenda mówi, że rozpoczął on tworzenie szklanych wydmuszek, ponieważ nie stać go było na kupno tradycyjnych wówczas ozdób.
19
W Polsce pierwsze bombki choinkowe pojawiły się w XIX wieku. Produkowano je ze szkła dmuchanego. Początkowo były to proste formy jak owoce, orzechy, później wzornictwo wzbogacono o przedmioty codziennego użytku: buciki, parasolki, postaci zwierząt, instrumenty muzyczne.
20
Początkowo bombki sprowadzano do Polski z zagranicy, a głównie z Norymbergi, która była ich prawdziwym zagłębiem. Ozdoby z Norymbergi były w Polsce bardzo popularne. Obecnie Polska jest potentatem w produkcji ręcznie robionych bombek. Prawie cała produkcja trafia na eksport, głównie do USA, ale także do Japonii, Kanady, Wielkiej Brytanii, Francji, Rosji, Skandynawii, Austrii i in.
21
W wigilijny wieczór pod choinką umieszcza się prezenty, które w zależności od regionu przynosi Święty Mikołaj, Gwiazdka, Dzieciątko Jezus lub Gwiazdor. Jest to raczej polska tradycja, bo w innych krajach, jeśli już są prezenty, to wręcza się je w Boże Narodzenie.
22
Pierwsza choinka na Placu św. Piotra w Watykanie pojawiła się na Boże Narodzenie 1982 roku, w czwartym roku pontyfikatu Jana Pawła II. W Watykanie nie było takiej jak w Polsce tradycji Wigilii Bożego Narodzenia i choinki. Jan Paweł II wprowadzając tradycję choinki na Placu św. Piotra podkreślał, że jest ona symbolem drzewa życia, tego, o którym mowa w Księdze Rodzaju, a ponieważ udekorowana jest lampkami, jest symbolem życia i światła. Choinka jednoczy ludzi bez względu na wiek. Pojawienie się choinki na Placu św. Piotra i w pałacu Ojca Świętego w Watykanie spowodowało reakcję lawinową. W wielu włoskich domach pokazały się piękne świąteczne drzewka, a na ulicach i placach miejskich choinki zastąpiły inne świąteczne dekoracje.
