Betlejem to biblijne miejsce narodzin Jezusa Chrystusa, a zlokalizowana w nim Bazylika Narodzenia Pańskiego jest chrześcijańskim miejscem kultu na terenie Palestyny. Betlejem jest pełnym życia arabskim miastem, odgrodzonym od Jerozolimy betonowym murem, oddzielającym ziemie okupowane przez Izrael od reszty państwa. Tutaj znajdują się wojskowe punkty kontrolne, a obywatele Izraela nie maja prawa wstępu. Miasto jest bardzo atrakcyjne turystycznie przez cały rok, ale w okresie Bożego Narodzenia odwiedzane jest szczególnie tłumnie.
1
Betlejem położone jest w Autonomii Palestyńskiej, w zachodniej części Judei, w Górach Judzkich, około 10 km na południe od Jerozolimy.
Leży w odległości 59 km na południowy wschód od Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu, stolicy Jordanii.
2
Betlejem na początku było małą osadą, w czasach narodzin Jezusa niewiele znaczącym miasteczkiem.
Tradycja mówi, że 1000 lat wcześniej urodził się tu także król Dawid. A ponieważ św. Józef, mąż Maryi wywodził sie z rodu Dawida, właśnie tutaj musiał stawić się podczas powszechnego spisu ludności.
3
W 1948 roku Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 roku zostało zajęte przez Izrael, a w 1995 roku miasto przekazano Palestyńczykom.
4
Pierwotna nazwa Betlejem to Efrata.
Nazywane było również Betlejem Efrata lub Betlejem w Judzie, w odróżnieniu od drugiej miejscowości o tej samej nazwie - Betlejem w Galilei, na terytorium Zebulona (postać biblijna z Księgi Rodzaju).
5
W języku hebrajskim nazwa Betlejem oznacza "Dom Chleba".
Po arabsku oznacza "Dom Mięsa".
6
Po narodzeniu Chrystusa, na rozkaz króla Heroda Wielkiego, w Betlejem i w okolicach wymordowano wszystkich dwuletnich i młodszych chłopców - byla to, tzw. rzeź niewiniątek.
Informację tę przekazuje Ewangelia Mateusza, lecz wobec milczenia na ten temat pozostałych Ewangelistów kanonicznych oraz Józefa Flawiusza (żydowski historyk, pochodzący z rodu kapłańskiego), większość badaczy kwestionuje historyczność tego wydarzenia. O zdarzeniu tym wspominał w II wieku Justyn Męczennik, filozof i apologeta, tworzący w języku greckim.
7
W Betlejem mieszkają muzułmanie i chrześcijanie bardzo wielu wyznań.
W mieście znajduje się też miejsce otoczone kultem przez Żydów - Grób Racheli. Według starożytnej tradycji to tutaj została pochowana Rachela, żona Jakuba, która umarła przy urodzeniu Benjamina (Księga Rodzaju). Kult w tym miejscu ustał w 1948 roku, a po roku 1967 grób Racheli jest synagogą żydowską, miejscem modlitwy z umieszczonym w nim cenotafem (symboliczny grobowiec), upamiętniającym miejsce spoczynku Racheli. Obecnie grób został obudowany wysokimi murami i stanowi silnie strzeżoną twierdzę, należącą bezpośrednio do Izraela, a znajdującą się na terenie Autonomii Palestyńskiej.
8
Miasto od dwóch tysiącleci jest mieszanką wschodnich i zachodnich kultur.
W przeszłości było jednym z ważniejszych miast Judei, wielokrotnie wymieniane jest w Biblii.
9
Pierwsi chrześcijanie od początku otaczali kultem miejsce narodzin Chrystusa (Grotę Narodzenia).
Na poczatku II wieku cesarz Hadrian postanowił usunąć z miasta obiekty żydowskiego kultu, a także obiekty kultu chrześcijan. W Grocie Narodzenia nakazał umieścić obraz przedstawiający Jowisza i marmurową rzeźbę Wenus. Nakazał też założenie w Betlejem świętego ogrodu poświęconego Adonisowi i obudowanie Groty Narodzenia rzymską światynią Adonisa.
10
Dzięki fundacji św. Heleny, Konstantyn Wielki zbudował w 326 roku Bazylikę Narodzenia Pańskiego.
Wówczas w Betlejem powstawały pierwsze klasztory.
11
W jednym z klasztorów przebywał św. Hieronim, który poświęcił się tłumaczeniu Pisma Świętego na łacinę.
Powstała wówczas Wulgata.
12
Podczas buntu Samarytan (niewielka semicka grupa etniczno-religijna zbliżona do judaizmu) doszło do zniszczenia bazyliki w 529 roku.
Bunt został stłumiony przez cesarza Justyniana, który kazał odbudować kościół. Tradycja mówi, że Justynian tak bardzo był niezadowolony z dzieła swojego architekta, że skazał go na śmierć za zmarnowane pieniądze. Oryginalna bryła świątyni została przebudowana na planie krzyża, dobudowano absydy, podniesiono atrium. Mozaika na podłodze została przykryta marmurowymi płytami. Niższą część ścian wewnętrznych pokryto marmurem, a wyższą mozaikami.
13
Niektóre mozaiki przedstawiały Pokłon Trzech Króli, co ocaliło bazylikę od zburzenia, gdy do Betlejem wkroczyli Persowie.
Grecki dokument z IX wieku mówi, że "Kiedy Persowie doszli do Betlejem, zobaczyli ze strachem figury perskich mędrców wpatrzonych w gwiazdy. Ze względu na miłość ku przodkom, oszczędzili kościół".
14
Zajęcie Palestyny przez Arabów nie spowodowało prześladowań religijnych.
Muzułmanie uznają zarówno Żydów jak i chrześcijan za, tzw. Ludy Księgi i traktują te religie z szacunkiem. W islamie Jezus uznawany jest za jednego z proroków. Kalif Omar nie tylko nie przebudował Bazyliki Narodzenia na meczet, ale też muzułmanie modlili się w nim razem z chrześcijanami. Chrześcijanie jako innowiercy musieli jednak płacić dotkliwe podatki.
15
W 1099 roku Betlejem zdobyli krzyżowcy.
Pierwszy król łacińskiego państwa w Ziemii Świętej, Baldwin I został koronowany właśnie w Betlejem, w dniu Bożego Narodzenia 1100 roku. Następca Balwina I, Baldwin II również koronował się w Betlejem.
16
Krzyżowcy dobudowali do kościoła klasztor augustianów.
Kościół i klasztor otoczono wysokim murem z wieżami. W 1110 roku Betlejem zostało podniesione do rangi biskupstwa.
17
W wyniku wspólnego przedsięwzięcia Kościołów obrządku wschodniego i zachodniego, w latach 1166-1169 przeprowadzono restaurację i renowację kościoła.
Patronami tych prac byli: cesarz Bizancjium, król Jerozolimy i biskup Betlejem. Przy ozdabianiu kościoła zgodnie współpracowali artyści różnych wyznań. Na mozaikach pojawiły się napisy łacińskie i greckie.
18
Gdy w 1187 roku Betlejem zostało zdobyte przez Saladyna, ten zezwolił, by dwaj duchowni i dwaj diakoni obrządku łacińskiego pozostali w mieście.
19
Chrześcijanie odzyskali Betlejem w 1229 roku i utracili je ostatecznie po upadku Królestwa Jerozolimy w 1291 roku.
Jednak społeczność chrześcijańska w mieście nadal istniała.
20
Gdy augustiane opuścili klasztor przy kościele, zamieszkali w nim w 1333 roku franciszkanie.
Nie byli prześladowani, mogli swobodnie sprawować liturgię, przyjmować pielgrzymów, a także za zgodą muzułmańskich władz, naprawiać kościół. Po jakimś czasie Betlejem stało się także biskupstwem dla Kościoła prawosławnego. Ze względu na liczne wojny pomiędzy chrześcijanami a muzułmanami, trudno było dostać się do Ziemi Świętej. Coraz mniej pielgrzymów przybywało do Betlejem, miasto biedniało i kościół zaczął chylić się ku upadkowi.
21
Gdy Betlejem zostało zdobyte przez Turków Osmańskich, doszło do splądrowania wnętrza świątyni, jednak nie zniszczono jej.
22
W XVI wieku rozpoczął się konflikt pomiędzy franciszkanami a prawosławnymi o posiadanie Sanktuarium.
Bazylika przechodziła z rąk do rąk, w zależności, kto uzyskał lepsze względy u muzułmańskich władz. Raz Grota Narodzenia Chrystusa była w zarządzie prawosławnego Kościoła, a innym razem katolickiego.
23
W 1717 roku katolicy w miejscu narodzenia Chrystusa umieścili nową srebrną gwiazdę z łacińskim napisem "Hic de Virgine Maria Jezus Christus natus est, 1717."
Nastepnie w 1767 Bazylikę przejęli prawosławni, a później Ormianie.
24
Po I wojnie światowej Turcja utraciła Palestynę, nastały rządy brytyjskie.
Brytyjczycy dokonali przeglądu Bazyliki i odkryli starożytną mozaikę podłogową z czasów Konstantyna.
25
W XX wieku odkryto sąsiadujące z Grotą Narodzenia inne groty, które były zamieszkiwane w czasach Chrystusa.
Archeolodzy odkryli tam 35 grobów z czasów sprzed budowy pierwszego kościoła.
26
Obecnie Betlejem znajduje się w granicach Autonomii Palestyńskiej.
Od północy i zachodu miasto otacza mur bezpieczeństwa. Na wysokości Betlejem znajduje się checkpoint 300 - izraelski punkt kontrolny. Mieszkańcy miasta pracujący poza nim już o 2 w nocy muszą się na nim ustawiać w kolejce, aby wyjechać do pracy.
27
Restrykcje te nie dotyczą turystów, którzy mają wydzielony pas i na wjazd do Betlejem nie czekają długo w kolejce.
Na otaczającym Betlejem murze, często pojawiają się różne napisy oraz grffiti. Najczęstszym napisem jest "Free Palestine".
28
Betlejem w większości zamieszkują muzułmanie.
Chrześcijanie, w tym katolicy i prawosławni, stanowią około 35% mieszkańców.
29
Zabudowa miasta jest gęsta, większość domów posiada ściany obłożone kremowo-szarym kamieniem.
Jeździ tam stosunkowo niewiele samochodów, gdyż mieszkańcy miasta twierdzą, że jest ono na tyle małe, że wszędzie można dojść na piechotę.
30
Mieszkańcy Betlejem zajmują się głównie rzemiosłem, handlem i drobnym przemysłem (pamiątkarstwem).
Uprawiają winnice, figi i oliwki. Duże znaczenie ma dla nich turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.
31
Głównym celem pielgrzymek jest Bazylika Narodzenia Pańskiego, do której prowadzą wyjątkowo niskie drzwi.
Okazałe wejście zostało zamurowane, aby zapobiec bezczeszczeniu kościoła przez ludzi, którzy wjeżdżali konno do środka.
32
Innym tłumnie odwiedzanym w Betlejem miejscem jest Plac Żłóbka.
Jest to główny plac, otoczony przez dzielnice mieszkaniowe (Harat), które są żywą historią miasta. Tworzą one niezwykłą mozaikę, która otacza plac, ich nazwy pochodzą od miejsc, z których przybyli osadnicy. Głównym traktem jest biegnąca od Placu Żłóbka ulica Żłóbka z wieloma sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami, kawiarniami.
33
W Betlejem żyje około 30,7 tys. mieszkańców, w tym ponad 6,5 tys. uchodźców palestyńskich.
Prawie 1/4 mieszkańców miasta jest bezrobotna, pozostali zajmują się, m.in. wyrobem i sprzedażą pamiątek.
34
Od czasów starożytnych, chrześcijańskim miejscem pielgrzymkowym jest półnaturalna, półsztuczna grota w Betlejem, zwana Grotą Mleczną.
To właśnie w tym miejscu, w czasie ucieczki do Egiptu, w czasie karmienia małego Jezusa, miał się ulać pokarm Maryi, od którego ściany groty zrobiły się białe. W grocie modlą się przyszłe matki różnych wyznań. Na obrzeżach miasta znajduje się Pole Pasterzy, a na nim niewielki kościółek, zawierający malowidła przedstawiające przyjście Jezusa na świat.
