Miasta
Ciekawostki o Los Angeles
Jedno z najbardziej wpływowych miast świata
Los Angeles, największe miasto Kalifornii i drugie co do wielkości miasto Stanów Zjednoczonych powstało w 1781 roku, kiedy to grupa osadników założyła pueblo o nazwie Miasto Matki Bożej Królowej Aniołów. Dziś jest jednym z najbardziej wpływowych miast świata, centrum przemysłowym zachodniej części Stanów Zjednoczonych. Jako "Kreatywna Stolica Świata"skupia taką ilość ludzi pracujących w branży kreatywnej, jakiej w żadnym innym miejscu i czasie w historii cywilizacji nie było. Mieści się w jego granicach także globalne centrum przemysłu filmowego - Hollywood - marzenie bardzo wielu młodych ludzi na całym świecie.
1
Los Angeles położone jest na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, w Kalifornii. Kalifornia jest najludniejszym, najbogatszym (gdyby była oddzielnym państwem, byłaby 5. gospodarką na świecie) oraz trzecim co do wielkości (po Alasce i Teksasie) stanem USA. Jej terytorium rozciąga się między wybrzeżem Pacyfiku na zachodzie, a górami Sierra Nevada na wschodzie, pustynią Mojave na południowym wschodzie i lasami (z przewagą sekwoi i daglezji) na północnym wschodzie. Trzema największymi metropoliami Kalifornii są: Los Angeles, San Diego i San Francisco. Znajduje się tam osiem z pięćdziesięciu największych miast Stanów Zjednoczonych.
2
Los Angeles jest najludniejszym miastem Kalifornii i drugim po Nowym Jorku miastem Stanów Zjednoczonych z największą liczbą mieszkańców. Jest też trzecim co do wielkości miastem Ameryki Północnej, po Mexico City i Nowym Jorku. Populacja Los Angeles wynosi około 4 mln osób.
3
Powierzchnia miasta wynosi 1302 km2. Miasto stanowi centrum aglomeracji Los Angeles-Long Beach-Santa Ana, którą zamieszkuje 13,1 mln osób, co czyni go drugim co do wielkości obszarem metropolitalnym w kraju, po Nowym Jorku i jednocześnie jedną z najludniejszych metropolii świata.
4
Jest siedzibą hrabstwa Los Angeles - najbardziej zaludnionego i jednego z najbardziej zróżnicowanych etnicznie hrabstw w Stanach Zjednoczonych. Samo Los Angeles zostało uznane za najbardziej zróżnicowane etnicznie amerykańskie miasto - mieszkańcy miasta często określani są mianem Angelenos.
5
Los Angeles zamieszkiwane jest przez ludzi z ponad 140 krajów, którzy posługują się 224 językami świata. Przewagę stanowią ludzie rasy białej (49,8%), następnie Afroamerykanie (9,6%), ludność pochodzenia indiańskiego (0,7%), ludność o korzeniach azjatyckich (11,3%), przybysze z wysp Pacyfiku i in. Wśród mieszkańców Los Angeles pochodzących z Europy dominowali w latach 2006-2008: Niemcy, Irlandczycy, Anglicy, Włosi, Rosjanie, Polacy, Francuzi, Szkoci, Szwedzi. Wizji Los Angeles jako miasta multikulturowego dopełniają etniczne enklawy w postaci m.in.: Chinatown, Koreatown czy Little Tokyo.
6
Miasto dzieli się na ponad 80 dzielnic i osiedli. Do najbardziej znanych dzielnic należą: West Adams, Compton, Watts, Leimert Park, Baldwin Hills, Venice, Financial District, Silver Lake, Hollywood, Koreatown, Westwood oraz zamożne dystrykty: Bel Air, Benedict Canyon, Hollywood Hills, Hancock Park, Pacific Palisades, Century City i Brentwood.
7
Oryginalna nazwa miasta to El Pueblo de Nuestra Senora la Reina de los Angeles del Rio de Porciuncula. Co tłumaczy się jako "Miasto Matki Bożej Królowej Aniołów rzeki Porciuncula".
8
Przybrzeżne tereny współczesnego Los Angeles pierwotnie zamieszkiwane były przez indiańskie plemiona Tongva (Gabrielenos) oraz Chumash. Ostatecznie miasto zostało założone w wiosce iyaanga lub Yaanga (co oznacza "miejsce trującego dębu") przez Hiszpanów.
9
Już w 1542 roku obszar południowej Kalifornii został uznany za część hiszpańskiego imperium kolonialnego. 2 sierpnia 1769 r. do miejsca, w którym obecnie znajduje się Los Angeles, dotarł hiszpański oficer Gaspar de Portola, który pełnił funkcję pierwszego gubernatora Kalifornii. W 1771 roku na terenach tych powstała pierwsza siedziba misjonarska Mission San Gabriel Arcangel (obecnie wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO), którą prawdopodobnie zaprojektował franciszkański misjonarz Junipero Serra.
10
W 1781 roku grupa czterdziestu czterech osadników znanych jako "Los Pobladores" założyła pueblo, które nazwali El Pueblo de Nuestra Senora la Reina de los Angeles. Ponad połowa osadników była metysami lub mulatami o afrykańskim, indiańskim lub europejskim pochodzeniu. Osada ta pozostawała niezmieniona do 1820 roku, gdy populacja wzrosła do około 650 osób. Obecnie pueblo leży na obszarze dystryktu historycznego Los Angeles Pueblo Plaza oraz przy Olvera Street, w najstarszej części miasta.
11
Gdy Nowa Hiszpania (hiszpańska posiadłość kolonialna w Ameryce Północnej) uzyskała niepodległość od Hiszpanii, pueblo weszło w skład Meksyku. Meksykanie rządzili miastem do 1847 roku, kiedy to w wyniku wojny amerykańsko-meksykańskiej Amerykanie przejęli kontrolę nad Los Angeles.
12
W 1876 roku do Los Angeles dotarła kolej. W 1892 roku na obszarze miasta odkryto złoża ropy naftowej, co sprawiło, że w 1923 roku Kalifornia stała się największym producentem ropy w Stanach Zjednoczonych, odpowiadającym za 1/4 światowego wydobycia tego surowca.
13
Wraz ze wzrostem populacji miasta (w 1900 roku -ponad 102 tys.) pojawiły się problemy z zaopatrzeniem jego mieszkańców w wodę. W 1913 roku oddano do użytku akwedukt Los Angeles, który dostarczał cztery razy więcej wody, niż wymagały potrzeby miasta. Dzięki temu możliwy był dalszy jego rozwój.
14
W statucie miasta istniała klauzula, która uniemożliwiała sprzedaż lub dostarczanie wody z akweduktu do jakiegokolwiek obszaru poza granicami Los Angeles. Wiele sąsiednich miast i społeczności było zmuszonych przyłączyć się do Los Angeles.
15
W 1910 roku z Los Angeles połączyło się Hollywood. W tym czasie w mieście działało już dziesięć wytwórni filmowych. Do 1921 roku ponad 80% światowego przemysłu filmowego było skoncentrowane w Los Angeles. Przemysł filmowy generował duże pieniądze, co uchroniło miasto przed większymi stratami ekonomicznymi w czasie Wielkiego Kryzysu w 1929 roku. Do 1930 roku ludność Los Angeles przekroczyła milion.
16
W 1932 roku Los Angeles było gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich. Igrzyska odbywały się w dniach 30 lipca-14 sierpnia 1932 roku, w dobie światowego kryzysu finansowego. W związku z tym wiele krajów nie brało w nich udziału. Udział wzięło 37 państw (46 na Igrzyskach w Amsterdamie w 1928 r.). W Igrzyskach nie uczestniczył też ówczesny prezydent USA Herbert Hoover. Komitet organizacyjny olimpiady co prawda nie przedstawił szczegółowych danych finansowych Igrzysk, ale współczesne gazety donosiły o milionowym zysku USD dla miasta.
17
Podczas II wojny światowej Los Angeles było głównym ośrodkiem wojennej produkcji, takiej jak przemysł stoczniowy i lotniczy. Obszar L.A. był siedzibą sześciu głównych producentów samolotów w kraju (Douglas Aircraft Company, Hughes Aircraft, Lockheed, North American Aviation, Northrop Corporation i Vultee). Podczas wojny, w ciagu jednego roku wyprodukowano więcej samolotów, niż we wszystkich latach przedwojennych, odkąd bracia Wright oblecieli pierwszy samolot w 1903 roku, łącznie.
18
W latach 30. i 40. hrabstwo Los Angeles było krajowym liderem w rolnictwie. Po zakończeniu II wojny światowej Los Angeles rozrastało się szybciej, niż kiedykolwiek. W latach 50. i 60. powstawała sieć autostrad, która pomagała w rozwoju stref podmiejskich i powodowała stopniowy upadek Pacific Electric Railway Company - niegdyś największego elektrycznego systemu kolejowego na świecie.
19
Napięcia rasowe w mieście doprowadziły w 1965 roku do zamieszek w Watts, małej dzielnicy L.A. Do zamieszek doszło, gdy 21-letni Afroamerykanin został zatrzymany przez policję za jazdę po pijanemu. W aresztowaniu mężczyzny przeszkodziła jego matka, która przyszła na miejsce zdarzenia. Doszło do fizycznej konfrontacji, w czasie której pijany człowiek został uderzony pałką w twarz. Zebrał się tłum gapiów, wśród których rozeszła się plotka, że policjant uderzył pałką ciężarną kobietę obecną na miejscu zdarzenia. Wybuchły zamieszki, które trwały sześć dni. Prawie 14 tys. członków Gwardii Narodowej Armii Kalifornii pomagało je stłumić. Zamieszki doprowadziły do 34 zgonów i ponad 40 mln USD szkód materialnych. Były to największe zamieszki w mieście, aż do zamieszek w 1992 roku z powodu zatrzymania Rodneya Kinga.
20
W 1969 roku Kalifornia stała się kolebką internetu. Dokonano wówczas pierwszej transmisji ARPANET z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles do Stanford Research Istitute w Menlo Park w San Francisco.
21
W 1973 roku w Los Angeles po raz pierwszy burmistrzem został Afroamerykanin - Tom Bradley. Pełnił tę funkcję przez pięć kadencji, aż do emerytury w 1993 roku.
22
W 1984 roku w L.A. odbyły się po raz drugi Letnie Igrzyska Olimpijskie. Pomimo bojkotu przez 14 państw komunistycznych, osiągnęły one większy sukces finansowy, niż poprzednie. Następne Letnie Igrzyska Olimpijskie i Paraolimpijskie odbędą się w Los Angeles w 2028 roku, dzięki czemu będzie ono trzecim miastem, które trzykrotnie będzie gospodarzem Igrzysk Olimpijskich.
23
Los Angeles znajduje się w strefie tzw. pacyficznego pierścienia ognia, gdzie geologiczna niestabilność przyczyniła się do wytworzenia szeregu uskoków, które powodują około 10 tys. trzęsień ziemi na tych obszarach rocznie. Jednym z najważniejszych uskoków jest San Andeas położony na granicy płyt pacyficznej i północnoamerykańskiej. W związku z tym L.A. narażone jest na liczne trzęsienia ziemi, które na szczęście mają niewielką siłę i są w zasadzie nieodczuwane przez mieszkańców. W 1994 roku miastem jednak wstrząsnęło trzęsienie ziemi o sile 6,7 stopnia Narthridge, powodując szkody o wartości 12,5 mld dolarów i 72 zgony. Tereny części miasta narażone są także na tsunami. Tereny portowe Los Angeles zostały zniszczone przez fale powstałe w wyniku trzęsienia ziemi w Chile w 1960 roku.
24
W 2002 roku burmistrz Los Angeles, James Hahn prowadził kampanię przeciwko secesji od miasta doliny San Fernando i Hollywood. Odbyło się referendum, w którym mieszkańcy odrzucili propozycję secesji.
25
Miasto jest zarówno płaskie, jak i pagórkowate. Najwyższym punktem w samym mieście jest Góra Lukens - szczyt gór San Gabriel, o wysokości 1547 m. Wschodni kraniec gór Santa Monica rozciąga się od centrum miasta do Oceanu Spokojnego, rozdzielając Los Angeles od doliny San Fernando. Wokół miasta znajdują się znacznie wyższe góry. Na północy leżą góry San Gabriel, które są popularnym terenem rekreacyjnym dla Angelenos. Najwyższym szczytem w rejonie Wielkiego Los Angeles jest góra San Gorgonio, o wysokości 3506 m.
26
Główną rzeką miasta jest rzeka Los Angeles, która w większości odcinków jest sezonowa. Korpus Inżynieryjny Armii Stanów Zjednoczonych uczynił z tej rzeki kanał przeciwpożarowy - jej brzegi zostały wybetonowane na długości 82 km i rzeka płynie betonowymi kanałami.
27
Najbardziej rozpowszechnionymi zbiorowiskami roślinnymi w rejonie Los Angeles są przybrzeżne zarośla szałwiowe, chaparral i lasy przybrzeżne. Chaparral jest to zimozielona, zaroślowa formacja roślinna stanowiąca charakterystyczny składnik roślinności twardolistnej, występująca w zachodniej części Ameryki Północnej. Jest odpowiednikiem makii z Basenu Morza Śródziemnego. Chaparral ukształtowany jest przez klimat śródziemnomorski i intensywne pożary. Obejmuje 9% dzikiej roślinności Kalifornii i zawiera 20% jej gatunków roślin.
28
Oficjalnym drzewem Los Angeles jest drzewo koralowe (Erythrina caffra), choć nie pochodzi z tego obszaru. Oficjalnym kwiatem zaś, strelicja, rajski ptak (Strelitzia reginae). Powszechne w rejonie Los Angeles są palmy.
29
Miasto, podobnie jak duża część południowego wybrzeża Kalifornii, podlega zjawisku tzw. "June Gloom". Charakteryzuje się ono porannymi zachmurzeniami lub mgłami, które zanikają przed południem, ustępując miejsca słonecznemu, bezchmurnemu niebu.
30
Filarami gospodarki Los Angeles są: handel międzynarodowy, branża rozrywkowa (film, telewizja, muzyka, gry wideo), przemysł lotniczy i naftowy, technologia, moda, turystyka. Miasto stanowi centrum przemysłowe zachodniej części Stanów Zjednoczonych. Porty w Los Angeles i Long Beach są pięcioma najbardziej ruchliwymi portami morskimi na świecie, najważniejszymi przystaniami na zachodniej półkuli oraz kluczowymi ośrodkami handlu wśród państw basenu Oceanu Spokojnego. Los Angeles jest trzecim największym centrum ekonomicznym świata, ustępującym jedynie metropoliom Tokio i Nowego Jorku.
31
Los Angeles zostało zakwalifikowane w 2018 roku na 17 miejscu wśród centrów finansowych świata. W L.A. znajdują się główne siedziby siedmiu korporacji z listy Fortune 500 - corocznego rankingu 500 największych amerykańskich przedsiębiorstw, klasyfikowanych według przychodów brutto.
32
Metro w L.A. jest dziewiątym, najbardziej ruchliwym systemem w Stanach Zjednoczonych. Kolej "lekka"natomiast jest drugą najpopularniejszą strukturą tego typu w skali państwa pod względem liczby użytkowników.
33
Najważniejszym lotniskiem w Los Angeles jest Los Angeles International Airport (LAX). Jest to czwarte, najbardziej ruchliwe lotnisko komercyjne na świecie i zarazem drugie w USA. W 2017 r. LAX przyjęło ponad 84 mln pasażerów.
34
Los Angeles często nazywane jest "Kreatywną Stolicą Świata". Jeden na sześciu mieszkańców miasta pracuje w branży kreatywnej. W L.A. żyje i pracuje więcej artystów, autorów, twórców filmowych, aktorów, tancerzy, muzyków, niż w żadnym innym miejscu i czasie w historii cywilizacji.
35
Los Angeles jest siedzibą Hollywood, centrum przemysłu filmowego. W mieście odbywa się doroczna ceremonia wręczenia Oscarów - Nagród Akademii Filmowej. Jest to najstarsza i najbardziej ceniona ceremonia rozdania nagród na świecie. Działa tam także najstarsza w Stanach Zjednoczonych szkoła filmowa - USC School of Cinematic Arts.
36
Los Angeles posiada najwięcej muzeów per capita spośród wszystkich miast świata. W hrabstwie Los Angeles działa 841 muzeów i galerii sztuki. Mieści się tam m.in. Los Angeles County Museum of Art, największe muzeum sztuki na zachodnim wybrzeżu USA, Getty Center - najzamożniejsza instytucja zajmująca się sztuką na świecie.
37
W Los Angeles znajduje się największa diecezja (pod względem populacji) w Stanach Zjednoczonych - Rzymskokatolicka Archidiecezja Los Angeles. Zrzesza ona pięć milionów katolików.
