Ciekawostki o hipopotamie

Hipopotamowate charakteryzują się masywną budową ciała, grubą pofałdowana skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w rzędzie parzystokopytnych, do którego zaliczane są m.in. : wielbłądy, bydło, jeleniowate i świnie. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami.
W obrębie rodziny hipopotamowatych wyróżnia się dwa współcześnie żyjące gatunki: hipopotam nilowy i hipopotam karłowaty (gatunek dużo mniejszy, żyjący w lasach deszczowych i bagnach zachodniej Afryki).

Do 1985 roku przyrodnicy grupowali hipopotamy wraz ze świniami domowymi sugerując się budową zębów. Dane uzyskane z badania białek krwi, filogenezy molekularnej (droga rozwoju rodowego, pochodzenie i zmiany ewolucyjne), DNA oraz skamielin wskazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie - wieloryby, morświny, delfiny itp. Wspólny przodek wielorybów i hipopotamów oddzielił się od innych parzystokopytnych około 60 mln lat temu.

Jest to hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius), którego nazwa pochodzi z języka starogreckiego i oznacza "koń rzeczny" (ἱπποπόταμος).

Z powodu swoich rozmiarów, trudno jest zważyć takiego osobnika na wolności. Na podstawie szacunków przyjmuje się, że średnia masa dorosłych samców wynosi 1500-1800 kg. Samice są mniejsze od samców, ich średnia masa wynosi 1300-1500 kg. Starsze samce mogą ważyć nawet ponad 3000 kg. Maksymalną masę ciała hipopotamy osiągają pod koniec życia. Samice maksymalny ciężar ciała osiągają w wieku około 25 lat.

Głowa może ważyć do 225 kg. Zwierzęta te potrafią rozewrzeć paszczę na szerokość około 1 metra, a długość zębów osiąga maksymalnie 30 cm.

W ciągu dnia najczęściej pozostają w wodzie, aktywność wykazują dopiero po zmierzchu i nocą. Wychodzą wtedy na ląd i skubią trawę na łąkach w pobliżu wody (żywią się też roślinami wodnymi). W poszukiwaniu pożywienia potrafią zapuszczać się do 8 km w głąb lądu.
Na lądzie, mimo gigantycznych rozmiarów, potrafią biec szybciej niż człowiek. Ich szybkość może wynosić od 30 do 40, a niekiedy 50 km/h, ale tylko na krótkich dystansach, do kilkuset metrów.

Ich tułów jest beczkowaty, nieowłosiony. Szczecina występuje jedynie na pysku i ogonie. Nogi są krótkie, głowa duża. Ich szkielet przystosowany jest do dźwigania dużej masy zwierzęcia, woda w której żyją redukuje ich ciężar przez wypór ciała. Oczy, uszy i nozdrza umieszczone są wysoko na sklepieniu czaszki, dzięki czemu zwierzęta te mogą się prawie całkowicie zanurzyć w wodzie i błocie tropikalnych rzek. Podczas zanurzania zwierzęta stygną, co chroni je przed oparzeniami słonecznymi.
Hipopotamy charakteryzują się też długimi kłami (około 30 cm) i czterema palcami połączonymi błoną pławną.

Przed słońcem chroni ją wydzielana przez nią substancja, stanowiąca naturalny filtr słoneczny. Wydzielina ta, która nie jest ani krwią ani potem, początkowo jest bezbarwna, po kilku minutach staje się czerwono-pomarańczowa, a w końcu brązowa. Stanowią ją dwa pigmenty (czerwony i pomarańczowy), które są silnymi kwasowymi związkami chemicznymi, a pigment czerwony posiada dodatkowo właściwości bakteriostatyczne i prawdopodobnie jest antybiotykiem. Absorpcja światła z obu pigmentów ma maksimum w paśmie ultrafioletu, co chroni hipopotamy przed nadmiernym nagrzaniem. Ze względu na kolor wydzieliny mówi się, że hipopotamy "pocą się krwią".

Najstarszym znanym hipopotamem żyjącym w niewoli, w ogrodzie zoologicznym w Evansville w Indianie, był hipopotam "Donna", który dożył tam 56 lat. Jeden z najstarszych hipopotamów na świecie, 55-letni Hipolit, zmarł w 2016 roku w chorzowskim ZOO. Przeżył on z jedną partnerką, Hambą, 45 lat. Razem doczekali się 14 potomków. Hamba zmarła w 2011 roku.

Spędzają w niej do 16 godzin dziennie - jest to sposób na ochłodzenie się. Żyją głównie w siedliskach słodkowodnych, jednak populacje w Afryce Zachodniej zamieszkują głównie wody przyujściowe, a nawet można je znaleźć w morzu. Nie są one najwytrawniejszymi pływakami - pływają z prędkością 8 km/h. Dorosłe osobniki nie potrafią też unosić się na wodzie, a jedynie stoją na płyciznach. Młode natomiast potrafią utrzymać się na powierzchni wody i często pływają wykonując ruchy tylnymi kończynami. Wynurzają się na powierzchnię aby zaczerpnąć powietrza co 4-6 minut. Młode posiadają zdolność zamykania nozdrzy podczas zanurzenia. Proces wynurzania i oddychania odbywa się u nich automatycznie i nawet śpiący pod wodą hipopotam wynurza się nie budząc się.

Samice dojrzałość płciową osiągają w wieku 5-6 lat, a samce w wieku 7,5 lat. Kopulacja pary następuje w wodzie. Ciąża trwa 8 miesięcy. Hipopotamy są jednymi z niewielu ssaków, które rodzą się pod wodą. Młode rodzą się z wagą od 25 do 45 kg i średnią długością około 127 cm. Zwykle rodzi się tylko jedno młode, choć zdarzają się ciąże bliźniacze. Karmienie młodych mlekiem matki także odbywa się w wodzie, a odstawienie od piersi następuje po roku.

Na jedzenie poświęcają od czterech do pięciu godzin w ciągu doby i jednorazowo mogą zjeść do 68 kg pokarmu. Żywią się głównie trawami, w mniejszej ilości roślinami wodnymi, a w przypadku braku preferowanego pokarmu, innymi roślinami. Zdarzają się też przypadki zachowań padlinożernych, mięsożernych, drapieżnictwa, a nawet kanibalizmu, choć żołądki hipopotamów nie są przystosowane do trawienia pokarmów mięsnych. Są to zachowania nienaturalne, być może spowodowane brakiem właściwego pożywienia. 
Autorzy pisma "Mammal Review" twierdzą natomiast, że mięsożerność jest dla hipopotama naturalna. Według nich mięsna dieta jest typowa dla tej grupy zwierząt, gdyż ich najbliżsi krewni - walenie, są mięsożerne.

Badanie interakcji hipopotamów jest utrudnione, ponieważ nie występuje u nich dymorfizm płciowy - samce i samice praktycznie nie są do odróżnienia. Choć przebywają blisko siebie, nie tworzą więzi społecznych. W wodzie, dominujące samce bronią pewnego odcinka rzeki o długości około 250 metrów, na który przypada około 10 samic. Największe takie zbiorowisko liczy około 100 osobników. Terytoria te wyznaczają prawa kopulacji. W stadzie istnieje segregacja ze względu na płeć - grupują się zgodnie z płcią. Podczas pożywiania się nie przejawiają instynktu terytorialnego.

Wydawane przez nie dźwięki przywodzą na myśl świński kwik, choć potrafią też głośno zaryczeć. Ich głos można usłyszeć w dzień, bowiem w nocy w zasadzie w ogóle się nie odzywają.

Pozwalają na siedzenie na swoich grzbietach czaplom złotawym, które wyjadają z ich skóry pasożyty i dręczące je owady.

Agresję wykazują wobec krokodyli, które żyją w tych samych zbiornikach wodnych, zwłaszcza wtedy, gdy w pobliżu są młode hipopotamy.
Zdarzają się też ataki na ludzi, choć nie ma wiarygodnych statystyk na ten temat. Podaje się, że w starciu ludzi z hipopotamami ginie około 500 osób rocznie, ale informacje te podawane są głównie na zasadzie ustnych przekazów z wioski do wioski, bez weryfikacji, w jaki na prawdę sposób zginął człowiek.
Rzadko też hipopotamy zabijają się na wzajem. Gdy dochodzi do starcia między samcami, walkę kończy ten, który uznaje, że przeciwnik jest silniejszy.
Zdarza się też, że samce próbują zabić potomstwo, albo samica samca w obronie młodych - dzieje się tak tylko w sytuacjach nadzwyczajnych, gdy pożywienia jest zbyt mało, a obszar zajmowany przez stado kurczy się.

Podczas defekacji intensywnie kręcą ogonem, by rozrzucić swoje ekskrementy możliwie jak najdalej, a mocz oddają do tyłu.

Pierwszymi wizerunkami tych zwierząt były jaskiniowe malowidła (ryty) w górach środkowej Sahary. Jeden z nich przedstawia moment polowania ludzi na hipopotama.
W Egipcie zwierzęta te były uznawane za groźne dla ludzi do momentu dostrzeżenia, jak opiekuńcze względem potomstwa są samice hipopotama. Od tamtej pory bogini Toeris, opiekunka ciąży i połogu, była przedstawiana jako kobieta z głową hipopotama.

W 2006 roku hipopotamy zostały zakwalifikowane jako gatunek narażony na wyginięcie w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych, stworzonej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN), z populacją szacowaną na około 125 tys. osobników.
Podstawowym zagrożeniem dla hipopotamów jest odcięcie ich od zbiorników słodkiej wody.
Zwierzęta te są również zabijane przez ludzi dla mięsa, tłuszczu, skóry oraz górnych kłów.

Najczęściej spotkać je można w oazach, jeziorach i rzekach Sudanu, Somalii, Kenii i Ugandy, a także Ghany, Gambii, Botswany, RPA, Zambii i Zimbabwe.
W czasie ostatniego zlodowacenia hipopotamy żyły także w Afryce Północnej, a nawet w Europie, gdyż są one przystosowane do życia w zimnym klimacie, byleby miały do dyspozycji niezamarzające zbiorniki wodne. Jednak zostały wytępione przez ludzi.

Zwierzęta zostały przywiezione do prywatnego zoo Escobara na ranczu Hacienda Napoles w latach 80. XX w. Początkowo stado stanowiły trzy samice i jeden samiec. Po śmierci Escobara w 1993 roku egzotyczne zwierzęta z tego prywatnego zoo zostały przeniesione w inne miejsce, a hipopotamy zostały. Trudno było znaleźć transport dla tych ogromnych zwierząt i od tamtej pory żyją sobie własnym życiem przez nikogo nie niepokojone.

Obecnie jest ich coraz więcej w dorzeczu rzeki Magdaleny, a mieszkańcy Medellin i okolic przyzwyczaili się już do ich sąsiedztwa - stały się one miejscową atrakcją turystyczną.
Władze nie uważają w tej chwili obecności hipopotamów za problem, ale w przyszłości, gdy ich populacja wzrośnie do 400-500 sztuk, mogą stanowić zagrożenie dla przetrwania dla innych zwierząt, które żerują w tych samych miejscach.

Od 2012 roku ich populacja wzrosła prawie dwukrotnie.

Według badań odchody hipopotamów (defekują do wody) zmieniają poziom tlenu w zbiornikach wodnych, co może negatywnie wpływać nie tylko na organizmy tam żyjące, ale też na ludzi.
Zwierzęta ponad to niszczą plony i bywają agresywne - 45-letni mężczyzna został poważnie ranny po ataku "kokainowego hipopotama".

Enrique Zerda Ordonez, biolog z Narodowego Uniwersytetu w Kolumbii, uważa, że kastracja tych zwierząt byłaby właściwym rozwiązaniem problemu, choć ze względu na ich rozmiary byłoby to niezmiernie trudne przedsięwzięcie.