Geografia
Ciekawostki o Babiogórskim Parku Narodowym
Park chroniący Królową Beskidów
Babia Góra fascynuje już od ponad dwustu lat badaczy i ciekawych jej tajemnic. Zdobyła ogromną popularność wśród przyrodników, przewodników i turystów.
Jej przyrodnicza wartość doceniona jest także w skali międzynarodowej. Jest obszarem, który został objęty potrójna ochroną - uznany za park narodowy, włączony do sieci Natura 2000, a także jako jeden z pierwszych obszarów na świecie zyskał status rezerwatu biosfery.
1
Babiogórski Park Narodowy położony jest w południowej części kraju, w województwie małopolskim, na granicy ze Słowacją. Został utworzony w 1954 roku na terenie ówczesnego województwa krakowskiego.
2
Celem utworzenia parku była ochrona przyrody obszaru Babiej Góry. Po raz pierwszy obszar ten został objęty ochroną prawną w 1933 roku. Wówczas uchwałą walnego Zgromadzenia Polskiej Akademii Umiejętności utworzono Rezerwat na Babiej Górze obejmujący 650 ha.
Babiogórski Park Narodowy utworzono 30 października 1954 roku na obszarze 1637 ha. Rezerwat ścisły obejmował 1049,89ha, a rezerwat częściowy 624,89 ha.
Od 1977 roku park uznany jest przez UNESCO za jeden ze światowych rezerwatów biosfery i włączony do realizacji programu MaB (Międzynarodowy Program "Człowiek i Biosfera").
3
Przez dwadzieścia lat starano się o powiększenie powierzchni parku. Udało się to w 1997 roku, rozporządzeniem Rady Ministrów powiększono obszar parku do 3391,55 ha. Utworzono też otulinę o powierzchni 8437 ha.
Ochroną ścisłą objęta jest powierzchnia 1062 ha (31%), w tym 943 ha lasu. Ochroną czynną objęto 2082, 37 ha, a krajobrazową 184,99 ha.
4
Park obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry, łącznie z najwyższym szczytem Beskidu Żywieckiego - Diablakiem. Obejmuje też fragment stoków Pasma Policy, położonych nieopodal przełęczy Krowiarki. Park leżu przy granicy ze Słowacją. Po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy "Horna Orava".
5
Babia Góra jest masywem górskim w Paśmie Babiogórskim należącym do Beskidu Żywieckiego w Beskidach Zachodnich. Najwyższy szczyt masywu, Diablak (1725 m n.p.m.) zwany jest też po prostu Babią Górą. W masywie Babiej Góry wyróżniono wiele wierzchołków, aby sprecyzować, o który dokładnie z nich chodzi, dla najwyższego używa się odrębnej nazwy Diablak.
Diablak jest najwyższym szczytem Beskidów Zachodnich i poza Tatrami najwyższym szczytem w Polsce, drugim co do wybitności (określa, na ile szczyt wyróżnia się ze swojego otoczenia), po Śnieżce. Zaliczany jest do Korony Gór Polskich.
6
Pochodzenie nazwy "Diablak" tłumaczy legenda o diable i zbójniku. Według niej, kiedyś na szczycie Babiej Góry diabeł budował zamek dla zbójnika, który podpisał cyrograf. Jednak gdy zapiał kur, niemal już ukończony zamek zawalił się, grzebiąc w ruinach zbójnika.
Podobno podczas burzy można usłyszeć spod głazów brzęk jego ciupagi. Dlatego też w ludowym przekazie szczyt nosi nazwę Diablak, Diabli Zamek lub Diable Zamczysko.
Na dawnych niemieckich mapach szczyt ten opisany był jako Teufelspitze, czyli Góra Diabła. Kiedyś nazywano go też Diablim Zamkiem lub Wielką Babią Górą.
7
Nazwa "Babia Góra" też posiada swoje legendy. Jedna z nich mówi, że jest to kupa kamieni wysypanych przed chałupą przez babę olbrzymkę. Według innej jest to kochanka zbójnika, która skamieniała z żalu widząc, jak niosą jej zabitego ukochanego.
Jeszcze inna mówi o istnieniu pod góra jaskiń, w których zbójnicy trzymali swoje branki.
8
Wysokość i wybitność Babiej Góry sprawiła, że w XIX wieku nadano jej nazwę Królowa Beskidów. Z powodu panującej tam kapryśnej pogody nazywa się ją też Matką Niepogód lub Kapryśnicą, a ostatnio mieszkańcy Orawy nazywają ją także Orawską Świętą Górą.
9
Osobliwością Babiogórskiego Parku Narodowego są lasy. Zachowały się tutaj drzewostany o charakterze pierwotnym, zarówno w reglu dolnym, jak i górnym. Można tu spotkać buki, których wiek określa się na około 350 lat. Ich wysokość sięga 35-40 m.
10
W roślinności Parku występuje wyraźna piętrowość. Regiel dolny (do 1150 m) tworzą lasy jodłowo-bukowe, z udziałem świerka i jaworu. W reglu górnym (do 1390 m) dominuje świerk z domieszką jarzębiny. W piętrze kosodrzewiny (do 1650 m), powyżej górnej granicy lasu, obok zwartych zarośli kosodrzewiny występuje jarzębina, wierzba śląska, porzeczka skalna, jałowiec halny i karłowate formy świerka.
W piętrze alpejskim rosną jedynie niskie murawy oraz mchy i porosty.
11
Podstawowym gatunkiem lasotwórczym w Parku jest świerk, który zajmuje 67% powierzchni leśnej. Buk pokrywa 8% powierzchni, a jodła 5%.
12
Flora Parku Babiogórskiego liczy około 700 gatunków - pod względem florystycznym jest to jeden z najbardziej interesujących masywów górskich. Występuje tam około 200 gatunków mchów, liczne porosty, glony, wątrobowce i 640 gatunków grzybów. W Parku rośnie 75 gatunków roślin górskich.
Ciekawymi gatunkami endemicznymi są: rogownica alpejska oraz osiągający 2 metry wysokości okrzyn jeleni, który przez długi czas można było znaleźć jedynie na Babiej Górze, obecnie znane jest jego drugie stanowisko na stokach Malinowskiej Skały w Beskidzie Śląskim. Stad zapewne też decyzja dyrekcji Parku, aby stał się on symbolem Parku i figurował w jego logo.
13
Równie bogata jest fauna Parku, choć nie występują w nim zwierzęta alpejskie. Występuje tam 38 gatunków ssaków. W lasach spotykane są typowe zwierzęta leśne, a także lisy, rysie, wilki i niedźwiedzie brunatne. W granicach BgPN można spotkać także łosia.
Babiogórski Park Narodowy jest jedynym miejscem występowania żołędnicy europejskiej, gryzonia z rodziny popielicowatych.
Występujące tam wiewiórki pospolite, które zamieszkują korony drzew i krzewów, często maja formę melanistyczną (brunatne lub czarne ubarwienie).
Dość liczne są ptaki - 115 gatunków. Są wśród nich: sikorki, drozdy, myszołowy, czasem orzeł przedni.
Bezkręgowce występują w Parku w 2450 gatunkach, niektóre występują tylko w rejonie parku (niektóre gatunki mszyc i chrząszczy).
14
Park posiada niewątpliwe walory krajobrazowe. Istnieją opinie, że z Diablaka rozpościera się jeden z najrozleglejszych i najpiękniejszych widoków w Polsce, co można stwierdzić wybierając się do schroniska PTTK na Markowych Szczawinach.
15
Region Babiej Góry charakteryzuje się swoją specyficzną kulturą. Miejscowa ludność zachowała i kultywuje liczne tradycje. W bezpośrednim sąsiedztwie Parku zachowały się tradycyjne formy architektoniczne, a także przedmioty codziennego użytku.
W 1995 roku gminy po polskiej i słowackiej stronie Babiej Góry utworzyły Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich, którego celem jest zachowanie ludowej kultury, folkloru i tradycji tego obszaru i mieszkających tu Babiogórców (Górali Babiogórskich), a także rozwoju turystyki pod Babią Górą.
16
Siedziba Babiogórskiego Parku Narodowego mieści się w Zawoi, najdłuższej wsi w Polsce. Powstał tam specjalny Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego prezentujący walory babiogórskiej przyrody.
Rocznie Park odwiedza ponad 100 tys. turystów.
