Miasta

Ciekawostki o Kielcach

Znaleźliśmy 32 ciekawostki na temat Kielc

Miasto w Górach Świętokrzyskich

Kielce maja ponad 900-letnią historię, jednak dokładna data ich powstania nie została ustalona. Miasto było niegdyś ważnym ośrodkiem wydobycia wapienia, a jego okolice słyną z bogactw naturalnych, takich jak miedź, ołów, żelazo, które przez wieki były eksploatowane. Kielce i ich okolice znane są też z zabytkowej architektury, terenów zielonych i terenów rekreacyjnych, takich jak Świętokrzyski Park Narodowy.
Kielce
1
Kielce to miasto w południowo-wschodniej Polsce liczące 192 498 mieszkańców.
Jego powierzchnia wynosi 109,65 km2.
2
Jest to miasto na prawach powiatu, od 1999 roku stolica województwa świętokrzyskiego.
Wcześniej Kielce były stolicą województwa kieleckiego (1919-1939, 1945-1998).
3
Miasto położone jest w Górach Świętokrzyskich, nad rzeką Silnicą.
Silnica ma charakter rzeki górskiej, jej długość wynosi 17,4 km, uchodzi do Bobrzy, której jest lewostronnym dopływem.

Długość rzeki na terenie miasta to 17 km. Na jej biegu w Kielcach znajduje się sztuczny zbiornik wodny o powierzchni około 9 ha, zwany Zalewem Kieleckim.

Z nazwą rzeki wiąże się legenda, według której książę Mieszko, syn Bolesława Śmiałego, w czasie polowania w tutejszych lasach, strudzony napił się wody ze źródła i odzyskał siły - stąd nazwa Silnica.
4
Historycznie i kulturowo Kielce leżą w północnej Małopolsce, w ziemi sandomierskiej.
Miasto leżące w Górach Świętokrzyskich charakteryzuje się znaczną różnicą poziomów - od 260 do 408 m n.p.m.
W jego obrębie znajdują się dwa pasma Gór Świętokrzyskich:
  • Kadzielniańskie, w południowo-zachodniej części miasta, zbudowane z wapieni oraz piaskowców dewońskich 
  • Dymińskie - na południowym- wschodzie Kielc, należące do Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego, zbudowane ze skał kambryjskich
5
Najwyższym wzniesieniem w granicach administracyjnych miasta Kielce jest Telegraf - szczyt Gór Świętokrzyskich o wysokości 408 m n.p.m., należący do Pasma Dymińskiego.
Na szczycie Telegrafu umieszczony jest, należący do Polskich Sieci Nadawczych, maszt radiowy o wysokości 60 m.

Na zboczu góry znajduje się, zaliczana do trudnych, 500-metrowa trasa zjazdowa z różnicą poziomów 100 metrów. Wyposażona jest w wyciąg orczykowy.

U podnóża góry znajduje się cmentarz jeńców radzieckich - miejsce spoczynku 11,2 tys. jeńców, którzy zginęli w istniejącym nieopodal obozie niemieckim w latach 1941-1944.

Na północnym zboczu Telegrafu w okresie międzywojennym i do lat 50. XX wieku działały kamieniołomy wydobywające piaskowiec przeznaczony głównie na kostkę brukową.
6
Z nazwą miasta Kielce związanych jest wiele legend, ale najbardziej prawdopodobne jest pochodzenie nazwy miasta od staropolskiego słowa "kielce".
Staropolski rzeczownik "kielce" (liczba mnoga od "kielec") oznacza "kiełki roślin" i odnosi się do bagnistego terenu, na którym kiełkowały sadzonki niskopiennej wierzbiny.

Istnieje legenda o Mieszku, synu Bolesława Szczodrego, który przed 900 laty polował w świętokrzyskich lasach pełnych zwierzyny. Gdy po długim polowaniu zmęczony usnął na polanie, przyśniło mu się, że został napadnięty przez zbójców, którzy chcieli go otruć.

Nagle objawił mu się św. Wojciech, który uniósł swój pastorał i nakreślił nim kręty szlak, który przemienił się w strumień wody. Mieszko napił się tej wody i odzyskał siły. 

Oddalając się od polany, zauważył ogromne białe kły. Stwierdził, że właśnie w tym miejscu wybuduje gród z kościołem. Tak się też stało, w sercu puszczy zbudowano osadę, a na polanie postawiono kościół pw. św. Wojciecha. Strumień wody nazwano Silnicą, a osadę Kiełce - na pamiątkę znalezionych kłów.
7
Pierwsze wzmianki o Kielcach pochodzą z 1081 roku.
Wcześniej istniała tam osada, w której myśliwi i bartnicy z Puszczy Świętokrzyskiej wymieniali mięso, skóry i miód na ziarno i inne produkty rolnicze pochodzące z obszarów nadnidziańskich - krainy pól.
8
Pradawnych czasów sięgają też tradycje przemysłowe regionu.
Należały do nich: wydobycie rud, wytop metali i ich obróbka.

W latach 1081-1101 istniał prawdopodobnie w Kielcach gród z siedzibą kasztelana, który ze względu na wartość obronną i tradycje górniczo-hutnicze odgrywał ważną rolę w organizowaniu się państwa polskiego.

W tych latach wzniesiono też modrzewiowy kościół św. Wojciecha. Według podań ludowych, św. Wojciech głosił w nim kazania.
9
Na przełomie XI i XII wieku właścicielami osady i otaczających ją dóbr, z nadania książęcego Władysława Hermana, stali się biskupi krakowscy.
Z przekazaniem osady w ręce biskupów wiąże się ufundowanie przez Bolesława Krzywoustego w latach 1135-1137 opactwa benedyktynów na Świętym Krzyżu. Miało to wspierać kieleckich duchownych w misji chrystianizacyjnej.

W 1171 roku biskup Gedko herbu Gryf ufundował na Wzgórzu Zamkowym kolegiatę pw. NMP. Biskup Wincenty Kadłubek przeniósł do kolegiaty parafię św. Wojciecha, a następnie dekretem ustanowił w niej prebendę kanoniczną (uposażenie duchownych niepołączone z obowiązkami duszpasterskimi) w postaci okolicznych wsi. Przy kolegiacie powstała szkoła parafialna, wśród absolwentów której znalazł się dominikanin Wincenty z Kielc, autor "Żywota świętego Stanisława".

Od tej pory w Kielcach odbywały się targi, odpusty i jarmarki.
10
W 1260 roku nastąpiła lokacja Kielc na prawie polskim.
W 1227 roku papież Grzegorz IX zezwolił na lokację miasta na prawie niemieckim.

W 1364 roku nadano Kielcom, które zamieszkiwał wówczas około 300 osób, prawa magdeburskie.

W 1496 roku kardynał Fryderyk Jagiellończyk nadał miastu herb - złote litery CK w koronie na czerwonym tle, będące skrótem od łacińskiego Civitas Kielcensis.
11
Wzmożony rozkwit Kielc, związany z eksploatacją rud ołowiu, miedzi i żelaza, nastąpił w XV i XVI wieku.
W okolicach zaczęły tworzyć się zręby przemysłu zbrojeniowego, w mieście powstały cechy szewców, ślusarzy, bednarzy i krawców.

Wyodrębniło się też centrum Kielc w postaci Rynku i odchodzących od niego ulic: dzisiejszej Bodzentyńskiej i Piotrkowskiej. W połowie XVI wieku na Rynku wybudowano piętrowy, murowany ratusz, a na terenie obecnego pl. Moniuszki, kościół św. Leonarda.
12
W kolejnych stuleciach nastąpił gwałtowny rozwój górnictwa rudy żelaza i metali kolorowych.
Do miasta zaczęli napływać wysoko wykwalifikowani specjaliści z kraju i zagranicy, głównie Włosi, ale też Węgrzy, Słowacy, Niemcy. Wybudowano liczne huty i manufaktury.

Nieopodal kolegiaty ufundowano dzwonnicę z wielkim dzwonem, na miejscu dworu wybudowano nowy pałac w stylu renesansowym. Miasto wzbogaciło się też o dwie świątynie (kościół św. Trójcy i klasztor bernardyński na wzgórzu Karczówka), oraz szpital. Rozbudowywano też katedrę. Populacja Kielc wynosiła już około 1250 osób.

 W 1661 roku w Kielcach przebywał król Jan Kazimierz wraz ze swoim dworem.
13
W 1579 roku biskup Piotr Myszkowski zezwolił kielczanom na swobodny wyrób piwa i wódki.
Zapewnił im też wyłączność na produkcję w całym kluczu dóbr biskupich. Kardynał Radziwiłł nadał miast przywilej pobierania brukowego i opłaty za przepędzanie ulicami miasta zwierząt i bydła. Zniesiono też zakaz wyrębu drzew w okolicznych lasach należących do biskupów.

Nad zakładaniem nowych obiektów przemysłowych czuwał kielecki żupnik (urzędnik zarządzający rejonem górniczym w imieniu właściciela). Olbornik i ważnik zajmowali się ściąganiem opłat.
14
W czasie potopu szwedzkiego miasto doszczętnie spłonęło.
W 1702 roku Kielce zajął król szwedzki, Karol XII, kwaterując w pałacu biskupim.
15
Działania wojenne trwały w Kielcach do 1711 roku.
Ze zniszczeń wojennych ocalały jedynie: pałac, katedra i klasztor na wzgórzu Karczówka.

Wybudowano seminarium duchowne, szkołę średnią, która w 1735 roku została przyjęta pod patronat Akademii Krakowskiej. Wybudowano też teatr, browar, szpital sióstr miłosierdzia przy kościele św. Leonarda oraz istniejące do dziś kamienice z podcieniami na Rynku.

Działalność rozpoczęła kopalnia wapienia na Kadzielni (wzgórze w południowo-zachodniej części Kielc) oraz dwie cegielnie.

Obok pałacu biskupów wzniesiono stajnie, wozownie i rajszul (szkołę jazdy konnej) z wielką ujeżdżalnią na parterze.

Powstała też pierwsza bezprocentowa kasa pożyczkowa "Mons Pietatis", pożyczająca pieniądze na zakup wołów osobom posiadającym poręczenie od wójta i plebana.
16
W 1761 roku na mocy biskupiego dekretu z miasta usunięto wszystkich Żydów.
Bisku Kajetan Ignacy Sołtyk zabronił wznoszenia w śródmieściu Kielc budowli drewnianych, oferując pomoc wszystkim tym, którzy zdecydują się na dom murowany.
17
W roku 1787 miała miejsce ostatnia wizyta królewska w Kielcach.
Stanisław August Poniatowski podążając do swoich dóbr w Niewachlowie i Miedzianej Górze odwiedził kościół na Karczówce.
18
W 1789 roku Sejm Czteroletni uchwalił ustawę, na mocy której dobra biskupów krakowskich zostały przejęte przez administrację królewską.
Biskup otrzymał w ramach odszkodowania roczną pensję w wysokości 100 tys. złotych polskich.

Rozwój przemysłu przetwórczego miedzi w tym rejonie znacznie podniósł rangę Kielc, dlatego przeniesiono tam miejsce obrad sejmików szlacheckich ziemi sandomierskiej.
19
Podczas insurekcji kościuszkowskiej w Kielcach obozował od 7 do 8 czerwca 1794 roku podążający do Warszawy naczelnik Tadeusz Kościuszko - zajął kwaterę w domu zwanym "Wójtostwo" położonym na Rynku.
W kieleckim szpitalu zmarł wówczas ranny w bitwie pod Szczekocinami Bartosz Głowacki. Jego grób znajduje się na cmentarzu katedralnym.

Kościuszko z obozu "przy Kielcach" wydał deklarację wojny przeciwko Rosji i Prusom datowaną na 10 czerwca 1794 roku, w której ogłosił "wolność i ogólne powstanie Polaków".
20
Po III rozbiorze Polski Kielce zostały włączone do zaboru austriackiego.
W mieście wprowadzono język niemiecki jako język urzędowy i rozpoczęto nabór rekrutów do armii austriackiej.

W 1800 roku wielki pożar strawił niemal wszystkie domy mieszkalne w centrum miasta, w tym ratusz.

W 1809 roku do Kielc wkroczył 3. Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego i ogłoszone zostało przejęcie kraju przez władze polskie.

W wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego w 1815 roku, ziemia kielecka przypadła rosyjskiemu zaborcy.
21
W 1816 roku Kielce stały się siedzibą władz województwa krakowskiego oraz Dyrekcji Głównej Górniczej dozorującej rozwój przemysłu w Staropolskim Zagłębiu Przemysłowym.
Dzięki staraniom Stanisława Staszica w 1816 roku w pałacu biskupów utworzono pierwszą wyższą uczelnię techniczną w Polsce - Szkołę Akademiczno-Górniczą. Wykształciła ona ponad 40 inżynierów. Po śmierci Staszica w 1826 roku szkoła została przeniesiona do Warszawy i stała się Politechniką Warszawską.

Obok męskiej szkoły średniej, nazwanej później szkołą wyższą realną i gimnazjum filologicznym, utworzono prywatne szkoły żeńskie. Powstała drukarnia i księgarnia.

Sporządzono nowy plan zabudowy miasta, który przewidywał poprawę warunków sanitarnych, czystości i estetyki, bowiem w latach 1836-1855 kilkukrotnie wybuchały tam epidemie tyfusu, ospy i zimnicy.
22
W 1834 roku oddano do użytku szosę biegnącą przez centrum miasta, łączącą bezpośrednio Kielce z Warszawą i Krakowem.
Powstała Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica, utworzono park miejski, zniwelowano znajdujące się w centrum miasta wąwozy i pagórki, a także wyregulowano rzeki i cieki wodne.
23
Rozwój Kielc został zahamowany na skutek powstania listopadowego.
Po zajęciu miasta przez Rosjan rozpoczęły się represje i prześladowania. Car zdecydował o zamknięciu w 1840 roku gimnazjum, w odwecie za próbę ucieczki do Galicjii dwóch uczniów. Naukę wznowiono po czterech latach, ale absolwenci nie mieli prawa do kontynuowania edukacji na uniwersytecie.

W 1844 roku ksiądz Piotr Ściegienny zorganizował spisek przeciw Rosjanom. Aresztowano go w Kielcach w czasie finałowych przygotowań do powstania. Został zesłany na Sybir.

Kielce zostały zdegradowane do roli miasta powiatowego, nie inwestowano w rozwój przemysłu, populacja miasta systematycznie malała.

W mieście stacjonowało wojsko rosyjskie w liczbie 2 tys. żołnierzy i oficerów.
24
W 1846 roku osiadł w Kielcach naczelnik powiatu kieleckiego, kolekcjoner, miłośnik zabytków i sztuki - Tomasz Zieliński (pałac jego imienia znajduje się w centrum Kielc).
W swoim domu przy ulicy Zamkowej zgromadził on bogatą bibliotekę oraz zbiory ponad 400 obrazów pędzla m.in. . Dürera, Albano, Rembrandta, Dolabelli, Kostrzewskiego i Pilattiego. Biblioteka zawierała m.in. Psałterz Gomułki z r. 1560, Postyllę Białobrzeskiego, Biblię Wujka, herbarze, dawne przywileje. Był także mecenasem dla wielu artystów.
25
W 1863 roku Kielce wzięły udział w powstaniu styczniowym.
W odwecie za niesubordynację władze carskie zamknęły wszystkie polskie szkoły i przekształciły Kielce w wojskowe miasto garnizonowe. Język polski został zakazany. Dzięki tym działaniom wielu uczniów gimnazjum wzięło udział w rewolucji 1905 roku.
26
Po wybuchu I wojny światowej Kielce były pierwszym polskim miastem wyzwolonym spod panowania rosyjskiego przez Legiony Polskie pod wodzą Józefa Piłsudskiego.
Gdy Polska odzyskała po 123 latach niepodległość, Kielce stały się stolicą województwa kieleckiego. Stały się jednym z głównych węzłów Centralnego Okręgu Przemysłowego.

W mieście mieściło się kilka dużych fabryk, m.in. fabryka amunicji "Granat" i zakład spożywczy "Społem".
27
W czasie II wojny światowej główna część obrońców Westerplatte oraz brygada pancerna gen. Maczka pochodziła z Kielc lub pobliskich miejscowości.
W 1944 roku w czasie Powstania Warszawskiego i po nim, Niemcy deportowali do Kielc tysiące warszawiaków z obozu Dulag 121 w Pruszkowie. W listopadzie 1944 roku w Kielcach przebywało 9 tys. Polaków wysiedlonych z Warszawy.
28
Przed wybuchem II wojny światowej Kielce posiadały znaczną populację żydowską.
Mieszkało tam wówczas około 18 000 Żydów, a do 1940 roku ich ilość zwiększyła się do 25 400 (byli przewożeni tam przez Niemców). W 1941 roku utworzono getto kieleckie. W sierpniu 1942 roku zostało ono zlikwidowane w ciągu zaledwie pięciu dni.

Ponad 20 tys. Żydów wywieziono do Treblinki, gdzie zginęli w komorach gazowych. W maju 1943 roku niemiecka policja zamordowała na żydowskim cmentarzu 45 żydowskich dzieci, które przeżyły likwidację getta.
29
4 lipca 1946 roku około 200 Żydów ocalałych z Holokaustu, zgromadzonych w ośrodku dla uchodźców Związku Syjonistycznego przy ulicy Planty 7 stało się celem pogromu kieleckiego.
W pogromie zginęło czterdziestu Żydów.
30
Kielce to jedno z chłodniejszych miast w Polsce.
W otoczeniu Gór Świętokrzyskich letnie temperatury nocne są nieco niższe, a burze nieco częstsze i bardziej dotkliwe niż w okolicznych rejonach Polski.
31
Kielce są centrum kulturalnym regionu.
Odbywa się w nich większość koncertów i imprez kulturalnych. Cyklicznie odbywa się tam Harcerski Festiwal Kultury Młodzieży Szkolnej "Kielce", Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Sakralnej "Anima Mundi", "Hasarapasa" - festiwal muzyki i sztuki alternatywnej, festiwal muzyki jazzowej "Memorial to Miles" i in.

Działający w mieście Teatr Lalki i Aktora "Kubuś" utworzony w 1955 roku posiada jedną z najnowocześniejszych widowni w Polsce.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Kielcach im. Witolda Gombrowicza posiada cenny zbiór starodruków oraz liczący niemal 550 tys. tomów księgozbiór.
32
W Kielcach znajduje się Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego.
Mieści się ono w budynku dawnego gimnazjum, w którym nauki pobierali m.in. Stefan Żeromski, Bolesław Prus, Józef Kenig, Adolf Dygasiński, Gustaw Herling-Grudziński, Wiesław Jażdżyński i Józef Ozga-Michalski.

Kielce posiadają też Muzeum Laurensa Hammonda, w którym zgromadzona jest unikalna w Europie kolekcja organów Hammonda.

Skarbiec Katedralny zawiera cenne dzieła sztuki sakralnej, m.in. rękopisy z XIV-XVI wieku, naczynia i szaty liturgiczne, inkunabuły oraz starodruki.

Kielce posiadają Muzeum Zabawek i Zabawy, które jest jedną z najsłynniejszych atrakcji tego miasta i najbardziej znanym muzeum tego typu w Polsce.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

21 ciekawostek o Palermo
21 ciekawostek o Palermo
Miasto założone przez Fenicjan
Palermo to miasto założone przez Fenicjan ponad 2700 lat temu. Położone w kotlinie, którą Arabowie w IX wieku nazwali Conca d'Oro, otoczone jest pasme ...
24 ciekawostki o Bremie
24 ciekawostki o Bremie
Miasto tolerancji i szans
Brema - miasto nad Wezerą, leżące w niewielkiej odległości od jej ujścia do Morza Północnego. Jego wizytówką i dumą są wyznawane od stuleci wartości: ...
22 ciekawostki o Filadelfii
22 ciekawostki o Filadelfii
Pierwsza stolica Stanów Zjednoczonych
Filadelfia, nazywana często "Miastem Braterskiej Miłości", jest jednym z najważniejszych i historycznie bogatych miast w Stanach Zjednoczonych. Miasto ...
27 ciekawostek o Białymstoku
27 ciekawostek o Białymstoku
Stolica województwa podlaskiego
Białystok to największe miasto w północno-wschodniej Polsce. Wyrosło i uzyskało prawa miejskie w 1692 roku. Tradycyjnie było jednym z wiodących ośrodk ...
20 ciekawostek o Kazimierzu Dolnym
20 ciekawostek o Kazimierzu Dolnym
Prawdziwa perła
Kazimierz Dolny jest jednym z najbardziej urokliwych miast o charakterze turystyczno-wypoczynkowym w Polsce. Jest znany zarówno w kraju jak i za grani ...
24 ciekawostki o Poczdamie
24 ciekawostki o Poczdamie
Rezydencja królów pruskich
Poczdam jest stolicą Brandenburgii. Ze względu na swoją historyczną przeszłość jest miastem międzynarodowym, czego odzwierciedleniem jest także różnor ...
22 ciekawostki o Zakopanem
22 ciekawostki o Zakopanem
Zakopane jest najpopularniejszym miejscem na mapie Podhala
Swoją popularność i turystyczny charakter zyskało pod koniec XIX wieku, gdy zachwycili się nim polscy malarze i pisarze. Duży wkład w obecny charakter ...
37 ciekawostek o Los Angeles
37 ciekawostek o Los Angeles
Jedno z najbardziej wpływowych miast świata
Los Angeles, największe miasto Kalifornii i drugie co do wielkości miasto Stanów Zjednoczonych powstało w 1781 roku, kiedy to grupa osadników założyła ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy