Najstarszy znany z imienia poeta uważany za ojca poezji epickiej. Żaden grecki poeta nie przsewyższył go sławą. Na jego cześć wznoszono świątynie a w Olimpii i Delfach wystawiono mu pomniki. Przypisywano mu boskie pochodzenie. Uchodzi za twórcę Iliady i Odysei. Przypisywane mu dzieła są głownym źródłem mitologii greckiej oraz najważniejszymi, obok Biblii, utworami starożytności.
Brak jest dokładniejszych wiadomości o pochodzeniu poety, o jego rodzinie oraz życiu. Nawet starożytni nie znali jego losów, mimo że już wtedy uchodził za wybitnego twórcę i autorytet.
Miejsc urodzenia Homera poszukiwano ustalając, w ktorych miejscowościach działały szkoły lub zrzeszenia rapsodów (wędrownych śpiewaków), nazywających się „homerydami”, czyli potomkami Homera. W walce o ten honorowy zaszczyt rywalizowały ze sobą miasta: Smyrna, Chios, Kolofon, Itaka, Pylos, Argos i Ateny. Prawdopodobne jest, że poeta urodził się w Smyrnie, ostatecznie jednak przyjmuje się, że pochodził z Chios znajdującego się w Jonii, bowiem badania wykazały, że podstawą języka, ktory użyty został do napisania przez niego eposów, był dialekt joński. Na jońskie pochodzenie Homera wskazują także świadectwa najbardzie znanego historyka starożytenj Grecji - Herodota.
Uważano, że pierwotnie Homer nazywał się Melesigenes i był synem boga smyrneńskiej rzeki Meles i nimfy Kreteis (twierdzili tak przede wszystkim mieszkańcy Smyrny). Przekonanie to potwierdza wysoką pozycję Homera w świecie greckim, gdyż tylko wybitnym ludziom przypisywano boskie albo półboskie pochodzenie.
W niektórych dialektach antycznej greki imię Homer oznaczało ślepca (“nie widzący”). Możliwe jest, że w niektórych rejonach starożytnej Grecji odbywało się rytualnie oślepianie osoby przeznaczonej do „zawodu” pieśniarza, ponieważ uważano, że oślepienie aktywizowało jej pamięć.
W antycznych dialektach imię Homer oznaczało także “zakładnika”, “człowieka towarzyszącego”, “zmuszonego do podążania”.
Swoje epickie wiersze przekazywał ustnie, recytując je tym, ktorzy chcieli go słuchać. W wierszach opiewał czyny bohaterów, herosów i bogów. Jest prawdopodobne, że należał do bractwa aojdów – poetów pieśniarzy, którzy przy dźwiękach formingi lub kitary opiewali czyny herosów. Jego publiczność stanowili zarówno mieszkańcy miasteczek zgromadzeni na placach, jak i bogata szlachta podczas wystawnych uczt w pałacach.
Według przekazów, te dwa wielkie dzieła Homera były przekazywane ustnie aż do czasów Pizystrata (tyran Aten w latach 561-527 p.n.e.). Dzięki jego staraniom, około 520 roku p.n.e. eposy zostały podobno zebrane i spisane - Pizystrat polecił, aby każdy rapsod (wędrowny śpiewak) przybywający do Aten wyrecytował pisarzom całość tego, co zna z Homera. Syn Pizystrata - Hipparch, polecił by eposy odczytywano co roku z okazji Panatenajów (święto upamiętniające narodziny bogini Ateny).
Przedstawione zostały w niej epizody końcowej fazy starcia Greków i Trojan - Homer przedstawił jedynie ostatnie 51 dni walki. Tytuł utworu pochodzi od wyrażenia “he Ilias poiesis” – pieśń o Ilionie (Troi). Przyjmuje się, że Iliada jest starsza od Odysei.
Odyseja zaczyna sie po zakończeniui wojny trojańskiej. Epos przedstawia losy króla Itaki Odyseusza, który wraca z wojny trojańskiej do swojej rodzinnej ziemi i ukochanej żony Penelopy. Podczas podróży Odyseusz spotyka herosów, potwory i bogów. Podobnie jak Iliada, Odyseja przedstawia tylko wycinek z wieloletniej tułaczki Odyseusza. Przekazywana była heksametrem. Składa się z 24 pieśni.
Dzięki tym dwóm dziełom Homer uważany jest za jeden z filarów współczesnej literatury zachodniej, stanowiąc zarówno źródło inspiracji, jak i wiedzy o starożytności.
Grecka tradycja widziała w nim autora tzw. hymnów homeryckich (te wiersze liczą od kilku linii do setek i są skomponowane z tym samym dialektem, co Iliada i Odyseja) i poematów heroikomicznych: Batrachomyomachia (‘Wojna żabiomysia’), Margites (“Głuptak”) z którego zachowało się tylko kilka wersów, Kerkopes (“Kerkopowie”) oraz Epikichlides (“Chichotki”). Od czasów Herodota (historyk grecki zwany ojcem historii, żyjący w latach 484 - 426 p.n.e. ) zaczęło utrwalać się przekonanie, że Homer jest autorem jedynie Iliady i Odysei.
W VIII wieku p.n.e. wprowadzono do Grecji pismo alfabetyczne. Coraz bardziej powszechne stawało się odchodzenie od recytacji w kierunku poezji utrwalanej na piśmie. Przypuszcza się, że Homer oraz krąg jego uczniów i pomocników mógł należeć do pionierów spisywania przekazywanych wczesniej ustnie pieśni poetyckich.. Pismo uożliwiło stworzenie dużych form literackich. Iliada liczy ponad 15.000 a Odyseja ponad 12.000 wersów.
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech religii greskiej był kult bohaterów (herosów), którzy stali się niemal istotami boskimi. Wierzono, że dzięki niezwykłym czynom dokonanym za życia, heros został obdarzony mocą roztaczania patronatu i obrony społeczności żywych. Słowo heros oznaczało zmarłego, czczonego i otaczanego kultem w swoim grobie lub w specjalnej świątyni. Od czasów Ptolemeusza IV Filopatora (IV władca Egiptu z dynastii Ptolomeuszy, panował w latach 221-204 p.n.e), Homer czczony był w Aleksandrii. Istnieją dowody, że w końcu III wieku p.n.e. w Aleksandrii istniało poświęcone mu sanktuarium, w którym znajdował się wspaniały posąg siedzącego poety. Poświęcone mu świątynie wzniesiono na wyspach Ios i Chios, a w Olimpii i Delfach postawiono jego posągi.
Na skutek braku wiarygodnych informacji o życiu Homera niektórzy badacze wysuwali hipotezę, że Homer nigdy nie istniał. W III wieku p.n.e. aleksandryjscy krytycy - tzw. chorizontes („rozdzielacze”) uważali, że oba eposy stworzone zostały przez dwóch różnych autorów. Pojawiły się również sugestie, że niektóre części eposów zostały dopisane w późniejszym okresie. Spór odrodził się w czasach nowożytnych pod koniec XVII wieku (problem ten zaczęto nazywać “kwestią homerycką”). Powstało wówczas kilka koncepcji dotyczących faktycznego autorstwa “Iliady” i “Odysei”. Niemiecki filolog Friedrich August Wolf głosił koncepcję, że obie wybitne epopeje stworzone zostały poprzez kompilację ludowych pieśni, utworów wielu wędrownych pieśniarzy, zebranych w większe całości po latach funkcjonowania w tradycji ustnej. Kolejna koncepcja - “teoria pieśni” - zakładała, że “Iliada” powstała z połączenia za czasów Pizystrata osiemnastu pieśni różnych autorów. Jej rozwinięciem było przypisanie Homerowi twórcze połączenie tych pierwotnych dzieł. Trzecie koncepcja - “teoria kompilacji” - powstała pod wpływem poprzednich teorii i zakładała, że Homer zebrał i wykorzystał do napisania swoich poematów istniejące wcześniej utwory poezji ustnej, które połączył spójną fabułą.
Współczesne analizy wskazują, że oba dzieła - “Iliada” i Odyseja” są wynikiem długiego rozwoju greckiej poezji epickiej, która przez lata przekazywana była ustnie. Powstały w ten sposób dorobek w postaci pieśni bohaterskich i techniki poetyckiej, został wykorzystany przez jednego albo kilku poetów, którzy stworzyli wielką i dopracowaną kompozycję.
Podróż Odyseusa stała się motywem stanowiącym literackie wyzwanie dla wielu pokoleń pisarzy i stała się zainspiracją wielu innych wysoko cenionych dzieł. Należą do nich: “Ulisses” Jamesa Joycea, “Don Kichot” Miguela de Cervantesa, “Jądro ciemności” Josepha Conrada, “Czarnoksiężnuk z krainy Oz” L. Franka Bauma, b“Inferno” Dantego Alighieri, “Kandyd” Woltera, “Dzienniki gwiazdowe” Stanisłwa Lema.
Rzymski epos napisany został heksametrem w I wieku p.n.e. W dwunastu księgach liczących 9892 wiersze opisuje dzieje Trojańczyka Eneasza - legendarnego protoplsty Rzymian.
Reżyserem filmu był Wolfgang Petersen. Główne role zagrali: Brad Pitt, Orlando Bloom, Diane Kruger, Peter O’Toole, Eric Bana, Sean Bean.