Ciekawostki o Filadelfii

Jest szóstym co do wielkości miastem w Stanach Zjednoczonych i największym w stanie Pensylwania. Na wschodnim wybrzeżu Filadelfia jest drugim co do wielkości miastem po Nowym Jorku.

Miasto leży nad rzeką Delaware, w centrum obszaru metropolitalnego Delaware Valley. Jest to siódmy co do wielkości w kraju i jeden z największych na świecie regionów metropolitalnych, w którym mieszka ponad 6, 2 miliona mieszkańców.

Od 1854 roku Filadelfia jest też siedzibą hrabstwa Filadelfia, którego granice mieszczą się w granicach miasta.

Nazywana jest też The City of Brotherly Love (Miasto braterskiej miłości). Nazwa ta wywodzi się z greki, gdzie philos oznacza "przyjaciel, kochający", a adelphos  - "brat".

Utworzyli oni małą wioskę Shackamaxon. Większość Indian Delaware została wypchnięta ze swych terenów w XVIII wieku przez europejskich kolonistów, a także przez walki między plemionami. Europejczycy przybyli do Doliny Delaware na początku XVII wieku, a pierwsze osady zbudowali tam holenderscy koloniści (m.in. w 1623 roku Fort Nassau) i nazwali ten obszar Nową Holandią.

W 1638 roku pojawili się tam szwedzcy osadnicy, którzy pod wodzą zbuntowanego osadnika holenderskiego założyli nową kolonię Nowa Szwecja w Fort Christina. Toczyli oni między sobą walki, w których przewagę zdobyli Holendrzy. W 1664 roku kontrolę nad Nową Holandią przejęła flota angielska, a w 1682 roku prawa do tej kolonii uzyskał angielski kwakier William Penn i założył Filadelfię.

Mimo posiadanego edyktu, odkupił on ziemię od Indian Delaware, aby zapewnić pokój dla swojej kolonii. Lokalna legenda mówi, że Penn zawarł pakt o przyjaźni z wodzem Delawarów pod wiązem rosnącym w indiańskiej osadzie Shackamaxon (obecnie dzielnica Fishtown).

William Penn był członkiem kwakrów (chrześcijańska wspólnota religijna), doświadczył prześladowań religijnych, dlatego chciał, aby jego kolonia była miejscem tolerancji religijnej.

Zaplanował miasto nad rzeką Delaware, które miało był portem i siedzibą administracji. Chciał aby podobne było do małego angielskiego miasteczka otoczonego ogrodami i sadami. Mieszkańcy jednak mieli inną wizję swojego miasta. 

W 1701 roku William Penn wydał statut, który ustanawiał Filadelfię miastem. Początkowo biedna Filadelfia szybko stała się ważnym ośrodkiem handlowym. Czołowy obywatel miasta, Beniamin Franklin (jeden z późniejszych ojców założycieli Stanów Zjednoczonych) miał duży wkład w ulepszenie i unowocześnienie miasta. Ulepszył usługi i założył nowe, jedne z pierwszych w kraju, w tym straż pożarną, bibliotekę, szpital.

Powstały tam liczne towarzystwa filozoficzne będące ośrodkami życia intelektualnego miasta, m.in. Filadelfijskie Towarzystwo Promocji Rolnictwa (1785 ), Pensylwańskie Towarzystwo Zachęty Produkcji i Sztuk Użytkowych (1787), Akademia Nauk Przyrodniczych (1787 ) i Instytut Franklina (1824).

Stała się też drugim co do wielkości miastem w całym Imperium Brytyjskim po Londynie. Na skutek narastającej niechęci do brytyjskich praktyk kolonialnych pojawiły się idee niepodległościowe. Filadelfia stała się centrum amerykańskich rewolucjonistów i gospodarzem Pierwszego Kongresu Kontynentalnego.

Drugi Kongres Kontynentalny, który zjednoczył 13 kolonii, odbył się także w Filadelfii. Utworzył on nowy kraj o nazwie Zjednoczone Kolonie. W 1776 roku nazwa ta została przemianowana na Stany Zjednoczone Ameryki. 2 lipca 1776 roku Kongres ogłosił niepodległość od Wielkiej Brytanii i jednomyślnie zgodził się na Deklarację Niepodległości, którą podpisano dwa dni później, 4 lipca.

Dzień przyjęcia Deklaracji Niepodległości stał się podstawą corocznych obchodów przez Amerykanów. W 1938 roku obchody te zostały sformalizowane jako Dzień Niepodległości - jedno z dziesięciu wyznaczonych świąt federalnych w USA.

Dzwon został zamówiony w 1752 roku przez Zgromadzenie Prowincji Pensylwanii w londyńskiej firmie Lester and Pack i został odlany z napisem "Oznajmijcie WOLNOŚĆ po całej ziemi wszystkim jej mieszkańcom” (biblijne odniesienie z Księgi Kapłańskiej).

Dzwon przez lata wielokrotnie oznajmiał ważne wydarzenia publiczne i zagrożenia dla społeczeństwa. Po raz pierwszy została nazwany Dzwonem Wolności przez grupę działaczy próbującą znieść niewolnictwo. W latach 30. XIX wieku abolicjoniści przyjęli go jako symbol swojej walki o prawo do wolności.

Obecnie dzwon jest eksponatem muzealnym w Filadelfii. Znajduje się w budynku, który jest częścią Independence National Historical Park.

Budynek ten powstał w 1753 roku jako Siedziba Stanowa Pensylwanii. Był głównym miejscem posiedzeń Drugiego Kongresu Kontynentalnego od 1775 do 1781 roku i miejscem Konwencji Konstytucyjnej, podczas której 21 czerwca 1788 roku ratyfikowano Konstytucję Stanów Zjednoczonych ( uchwalona 17 września 1787, weszła w życie 4 marca 1789 roku) - najwyższy akt prawny obowiązujący w Stanach Zjednoczonych, podstawę systemu prawnego i ustroju politycznego. Konstytucja USA uznawana jest często za pierwszą ustawę zasadniczą świata (wcześniejsza od niej jest Konstytucja Korsyki z 1755 roku).

Ten historyczny budynek obywatelski w Filadelfii obecnie stanowi centralny element Narodowego Parku Historycznego Niepodległości.

W 1966 roku Independence Hall została wpisana do Krajowego Rejestru miejsc o znaczeniu historycznym, a w 1979 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Pełniła tę rolę przez większość okresu kolonialnego i wczesnego okresu postkolonialnego, w tym od 1790 do 1800, kiedy to Waszyngton był budowany i przygotowywany do przejęcia funkcji nowej stolicy kraju. Stolica została przeniesiona do Waszyngtonu po wybudowaniu Białego Domu i Kapitolu w 1800 roku.

W okresie od 1 sierpnia do 9 listopada zaraza zabiła tam co najmniej 4 do 5 tysięcy osób, co stanowiło około 10% ówczesnej populacji miasta. W tym czasie miasto opuściło 20 tys. ludzi, w tym urzędnicy Kongresu i władz wykonawczych rządu federalnego. Niektóre sąsiednie miasta nie wpuszczały uchodźców z Filadelfii, a główne miasta portowe, w tym Baltimore i Nowy Jork, objęły kwarantanną uchodźców i towary z Filadelfii.

Była też centrum finansowym i kulturalnym kraju, a projekty budowy nowych dróg, kanałów i kolei spowodowały, że Filadelfia stała się pierwszym dużym miastem przemysłowym Stanów Zjednoczonych. Wraz z obchodami stulecia Stanów Zjednoczonych w 1876 roku przemysł Filadelfii był uczczony podczas Wystawy Stulecia, pierwszych oficjalnych targów światowych w USA.

W 1816 roku wolna społeczność Czarnych mieszkańców miasta założyła Afrykański Kościół Metodystyczny Episkopalny, którego głównym przesłaniem było uniknięcie powszechnej w społeczeństwie dyskryminacji. Było to pierwsze niezależne wyznanie Czarnych w kraju i pierwszy Czarny Kościół Episkopalny.

Do miasta przybywali imigranci, głównie z Irlandii i Niemiec, którzy uciekali przed Wielkim Głodem w latach 40. XIX wieku. Założyli oni sieć kościołów i szkół katolickich i na dziesięciolecia zdominowali duchowieństwo katolickie.

W drugiej połowie XIX wieku i aż do XX wieku w mieście osiedlali się imigranci z Rosji, Europy Wschodniej, Włoch i Afroamerykanie z południowych Stanów Zjednoczonych.

Najwcześniejsze konstrukcje wznoszone były z drewnianych bali, ale budowle ceglane pojawiły się tam już w 1700 roku. W XVIII wieku w pejzażu miejskim dominowała architektura georgiańska (Independence Hall, Christ Church).

Za najwybitniejszego architekta Filadelfii drugiej połowy XIX wieku uważany jest Frank Furness.

Charakterystyczne dla Filadelfii były domy szeregowe (row houses), które pojawiły się na początku XIX wieku nie tylko w tym mieście, ale też w innych częściach Stanów Zjednoczonych, znane jako Philadelphia Rows.

Był to budynek PSFS (obecnie znany jako Loews Philadelphia Hotel) , zaprojektowany przez George'a Howe'a i Williama Lescaze'a.  Budynek był drugim wieżowcem w USA wyposażonym w klimatyzację. Zwieńczony czerwonym neonem z inicjałami PSFS widoczny jest z odległości 32 kilometrów i jest ikoną Filadelfii.

Wieżowiec o wysokości 167 m pozostawał najwyższym budynkiem w mieście aż do 1987 roku.

Mieszkał tam w latach 1838-1844 wraz ze swoją żoną Virginią Clemm Poe. Początkowo był redaktorem Burton’s Gentleman’s Magazine, następnie redaktorem naczelnym Graham’s Magazine . W ciągu tych lat Poe napisał m.in. Ligeja, Upadek domu Usherów, Podwójne morderstwo na Rue Morgue i Złoty Żuk .

W ciągu ośmiu lat swojej kadencji położył on podwaliny pod katolicki system szkół parafialnych, który istnieje do dziś w Stanach Zjednoczonych. Założył też wiele gazet i czasopism katolickich, opublikował dwa katechizmy i tłumaczenie Biblii na język niemiecki. Został kanonizowany przez papieża Pawła VI w 1977 roku jako pierwszy biskup amerykański.

Zoo w Filadelfii zlokalizowane jest na zachodnim brzegu rzeki Schuylkill. Zostało ono zatwierdzone 21 marca 1859 roku, jednak z powodu amerykańskiej wojny secesyjnej, otwarte dopiero 1 lipca 1874 roku. Jest to jeden z pierwszych ogrodów zoologicznych na świecie, który znany jest z hodowli zwierząt uznanych za trudne do rozmnażania w niewoli.

Obecnie zajmuje obszar 17 hektarów i jest domem dla ponad 1300 gatunków zwierząt, z których wiele jest zagrożonych wyginięciem lub rzadkich.

Jej historia sięga roku 1775, kiedy to Kongres Kontynentalny powołał pierwszego Poczmistrza Generalnego, Benjamina Franklina. To właśnie w Filadelfii zaczęła się zorganizowana i skoordynowana służba pocztowa dla całego kraju.

Poczta w USA odegrała kluczową rolę w komunikacji, rozwoju gospodarczym i powstaniu narodu. Dlatego Filadelfijska Poczta ma duże znaczenie jako pierwsza tego typu instytucja w historii Stanów Zjednoczonych.

Były to: Bank of North America założony w 1781 roku i Bank of Pennsylvania założony w 1782 roku, który znany był też jako Bank Wilsona, ponieważ jego założycielem był James Wilson, sygnatariusz Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

Pierwotnie giełda ta była miejscem, w którym handlowano głównie obligacjami. Później rozszerzyła swoją działalność na akcje i opcje. Giełda Filadelfijska jest jedną z najstarszych giełd papierów wartościowych na świecie. Odegrała ona kluczową rolę w rozwoju rynków finansowych w USA.

Znajduje się tam sześćdziesiąt siedem narodowych zabytków, w tym Independence Hall, a także więcej rzeźb i murali na świeżym powietrzu niż w jakimkolwiek innym mieście kraju.

Z Filadelfii pochodzi wielu wybitnych i wpływowych Amerykanów w dziedzinie nauki, sztuki, architektury, sportu, biznesu czy polityki.. Są wśród nich postaci historyczne, jak miedzy innymi Andrew Allen - były delegat do Kongresu Kontynentalnego, Edward Biddle - jeden z Ojców Założycieli, Francis Biddle - były prokurator generalny USA, główny sędzia procesu norymberskiego, William C. Bullitt Jr., który prowadził specjalną misję negocjacyjną z Władimirem Leninem, Grace Kelly - aktorka, była księżna Monako, Beniamin Franklin - Ojciec Założyciel, Simon Guggenheim, Benjamin Netanjahu i wielu innych.

Miasto posiada 45 teatrów, 32 muzea i 66 kin.

W 2016 roku miasto odwiedziło 42 miliony turystów krajowych, których pobyt wzbogacił kasę miasta o 6,8 miliarda dolarów.