Geografia

Ciekawostki o Puszczy Białowieskiej

Znaleźliśmy 47 ciekawostek na temat Puszczy Białowieskiej

Największy i najbardziej znany w Europie obszar leśny z naturalnym drzewostanem

Puszcza Białowieska stanowi unikalny na skalę europejską kompleks leśny, będący lasem pierwotnym, o niezmienionym ekosystemie, w który nie ingerował człowiek. Bogactwo flory i fauny dało podstawę do utworzenia na jej terenie 20 rezerwatów, z najcenniejszym Białowieskim Parkiem Narodowym, którego sercem jest przylegający do granicy z Białorusią fragment ponad 500-letniego lasu - Rezerwat Ścisły. Puszcza Białowieska jest jedynym miejscem w Europie, gdzie przetrwał pełny zestaw ssaków kopytnych - wraz z żubrem i łosiem -, a także ssaki drapieżne - z wilkiem i rysiem. Jest to także miejsce imponujących drzew - dębów, świerków, jesionów, lip oraz bardzo bogatej historii.
Puszcza Białowieska
1
Puszcza Białowieska jest leśnym kompleksem o powierzchni około 1500 km2, zlokalizowanym na pograniczu Polski i Białorusi.
Polska część puszczy zajmuje nieco ponad 42% ogólnej powierzchni. Około 17% tej powierzchni zajmuje Białowieski Park Narodowy, a nad pozostałą częścią opiekę sprawują Lasy Państwowe.
2
Puszcza Białowieska jest ostatnią pozostałością na Niżu Środkowoeuropejskim lasu pierwotnego.
Jest reliktem, w którym spory udział mają ponad stuletnie drzewostany naturalnego pochodzenia, gdzie nie jest dopuszczalna żadna ingerencja człowieka - nie prowadzi się tam wycinki, zalesiania i sprzątania powalonych drzew.
3
Około 11 tys. lat temu obszary Puszczy Białowieskiej wyglądały jak dzisiejsze tereny przejściowe pomiędzy tundrą a tajgą.
Porastała ją wówczas roślinność zimnolubna: wierzba zielna, brzoza karłowata, dębik ośmiopłatkowy, bylice, trawy, mchy i porosty, a wśród zwierząt występowały mamuty włochate, nosorożce włochate, piżmowoły, niedźwiedzie jaskiniowe, jelenie olbrzymie.
4
W końcu epoki lodowcowej zniknęli olbrzymi roślino- i mięsożercy i niedługo potem pojawiły się gatunki roślin, które mogły się przystosować do nowych wymagających warunków.
Były to głównie drzewa iglaste: świerki, sosny, limby, jodły syberyjskie, modrzewie. Pojawiły się także drzewa liściaste - najczęściej drobnolistne: brzozy, osiki, olsze, jarzęby. W ciągu następnych tysiącleci zaczęły pojawiać się inne gatunki drzew, jak wiązy, dęby, jesiony, graby, lipy. I to właśnie te gatunki są dziś charakterystyczne dla Puszczy Białowieskiej i to one kształtują jej wygląd. Puszcza cały czas ulega przeobrażeniom, w zależności od warunków klimatycznych i hydrologicznych - powoli zanikaja lasy o charakterze syberyjskim na korzyść środkowoeuropejskich.
5
Około 8-10 tys. lat temu na terenach dzisiejszej Puszczy Białowieskiej pojawiły się niewielkie, wędrowne, łowieckie plemiona.
Przemieszczały się one głównie w dolinach niedawno powstałych rzek: Narwi i Narewki. Najstarsze ślady obecności człowieka osiadłego, uprawiającego rolę w puszczy i jej okolicach pochodzą sprzed około 4500 lat. Świadczą o tym odnalezione proste narzędzia z krzemienia, resztki naczyń, a także dwie osady pochodzące z neolitu, odkryte w 1923 roku w pobliżu wsi Rudnia i pomiędzy miejscowościami Krynica i Kupicze.
6
Na przełomie starej i nowej ery, na terenie puszczy istniały osady, w których ujawniono wpływy różnych kultur: ceramiki kreskowanej, przeworskiej i wielbarskiej.
Jedna z takich osad pochodząca z przełomu I wieku p.n.e. i I wieku n.e. została znaleziona na polanie łowieckiej "Berezowo" w Nadleśnictwie Białowieża. Odkryto tam też pozostałości dymarek do wytopu żelaza z rudy darniowej zwanej rudawcem ( wytrącenia uwodnionych tlenków żelaza, które wraz z domieszką koloidalnej krzemionki, frakcji ilastej czy fosforanów, spajają okruchy mineralne i szczątki organiczne, tworząc w profilu glebowym różnej wielkości czarnobrunatne bryły lub warstwy). Rudawiec, jako ruda żelaza wykorzystywany był do wytopu tego metalu od czasów prehistorycznych do XX w. (w Polsce do 1964 roku). Złoża rudy darniowej posiadają zdolność odnawiania się w ciągu kilku lat. Inne pozostałości po ówczesnych mieszkańcach to zabytki żelazne i ceramiczne, kości bydła domowego i jeleni. Ludność ta, oprócz łowiectwa i hodowli zajmowała się pozyskiwaniem rudy żelaza i wypalaniem węgla drzewnego służącego im do wytopu żelaza.
7
Po okresie starożytnym nastąpiła przerwa w osadnictwie na terenie puszczy, co pozwoliło na odrodzenie się uszczuplonej przez działalność człowieka powierzchni lasów.
Z tego okresu pochodzą dwa puszczańskie cmentarzyska pozostawione przez przedstawicieli kultury wielbarskiej (kultura epoki żelaza rozwijająca się między I a V w. na terenach obecnej północnej i wschodniej Polski i zachodniej Ukrainy). Pierwszy z nich to grób szkieletowy dziecka znaleziony w żwirowni na uroczysku "Hajduk", drugi zaś, to cmentarzysko ciałopalne z III-V w., znalezione na terenie uroczyska "Wielka Kletna" w Białowieskim Parku Narodowym.
8
O Neurach, plemionach żyjących w dolinach rzek Narwi, Leśnej i Narewki, pisał już historyk i pisarz rzymski Pliniusz Starszy (23-79) oraz historyk rzymski Tacyt (55-120).
Na terenie puszczy znaleziono też grodzisko oraz ślady pól uprawnych, datowane na okres wpływów rzymskich.
9
Do XIII wieku Puszcza Białowieska nie była wyodrębnionym kompleksem leśnym, łączyła się z puszczami okolic Grodna i Polesia.
Docierało tam osadnictwo z Litwy, Mazowsza i prawdopodobnie Jaćwingowie (wymarły w XVI w. lud bałtycki, blisko spokrewniony z Prusami i Litwinami, zamieszkujący Jaćwież), o czym mogą świadczyć zachowane do dziś niektóre bałtyckie nazwy miejscowe.
10
W XV wieku dokonano podziału puszcz, przydzielając je do dworów książęcych.
Obecna Puszcza Białowieska została rozdzielona między dwory w Bielsku, Kamieńcu i Wołkowysku i stąd pojawiły się nazwy: Puszcza Bielska, Kamieniecka i Wołkowyska. Północny fragment Puszczy Kamienieckiej zaczęto nazywać Puszczą Białowieską od nazwy dworu Białowieży.
11
Wskutek rozwoju osadnictwa nastąpiła zagłada mniejszych puszcz.
I tak zniknęła Puszcza Bielska, której jedyną pozostałością jest obecna, mała Puszcza Ladzka, Puszcza Wołkowyska rozpadła się na mniejsze jednostki, m.in. na Puszczę Świsłocką, Mścigobowską i Jałowską. W wyniku osadnictwa Puszcza Jałowska przestała istnieć, a prywatną puszczę Świsłocką, należącą do rodziny Tyszkiewiczów ze Świsłoczy (miasto w obwodzie grodzieńskim na Białorusi), przyłączono w 1832 do Puszczy Białowieskiej.
12
Obecna Puszcza Białowieska składa się z ocalałych fragmentów dawnych puszcz: Białowieskiej, Ladzkiej i Świsłockiej.
Początkowo Puszcza Białowieska należała do województwa trockiego. W 1513 roku znalazła się w granicach nowo utworzonego województwa podlaskiego, z którego w 1566 roku wydzielono województwo brzeskolitewskie, obejmujące tereny puszczy. Gdy po unii lubelskiej w 1569 roku województwo podlaskie przyłączono do Korony, granica między Polską a Wielkim Księstwem Litewskim biegła zachodnim skrajem Puszczy Białowieskiej.
13
Już na początku XV w. w Puszczy Białowieskiej istniał królewski dwór myśliwski, a puszcza była miejscem polowań króla Władysława Jagiełły.
Dwa z nich zostały opisane w "Kronikach Sławnego Królestwa Polskiego" Jana Długosza. Pierwsze z nich miało miejsce w grudniu 1409 roku, kiedy to król przybył do Białowieży z Brześcia, po naradzie wojennej z wielkim księciem Witoldem, podkanclerzem koronnym Mikołajem Trąbą i chanem tatarskiej Złotej Ordy Tochtamyszem. Łowy trwały osiem dni, a ich celem było zgromadzenie zapasów żywności na potrzeby planowanej wojny z Krzyżakami. Pozyskaną dziczyznę solono w beczkach i spławiano do Płocka. Prawdopodobnie wyłapywano też wówczas tarpany (wymarły gatunek dzikiego konia zamieszkującego obszary leśne Europy), służące później jako konie bojowe w wojskach litewskich.
14
Drugim udokumentowanym polowaniem Jagiełły w Puszczy Białowieskiej były łowy w styczniu 1426 roku, kiedy król wraz z królową Zofią ukrywali się w puszczy przed epidemią dżumy.
Według Długosza, podczas tego pobytu siedemdziesięcioletni król złamał nogę w trakcie polowania na niedźwiedzia.
15
Nie wszyscy w jednakowy sposób mogli korzystać z zasobów puszczy, polowań czy osiedlania się w niej.
Dla miejscowej ludności, polowanie i osiedlanie się w puszczy było zabronione (mówi się o pierwszych próbach ochrony przyrody tego miejsca, choć myślano bardziej o zabezpieczeniu zwierzyny do polowań dla możnych). Pozyskiwanie drewna opałowego czy owoców runa leśnego było ograniczone i odpłatne. Szlachta i duchowieństwo, aby korzystać z dóbr puszczy, musieli zdobyć specjalny przywilej zwany prawem wchodów. Od XV w. istniała specjalna służba leśna zwana osoką, która strzegła lasów i kontrolowała wchody.
16
Nowy dwór myśliwski powstał w Puszczy Białowieskiej za czasów Zygmunta Starego.
Król przebywał w nim w drodze na koronację z Wilna do Krakowa w grudniu 1506 roku. W 1538 roku Zygmunt Stary wydał specjalne prawo dotyczące organizacji polowań królewskich i zabraniające wszelkich innych łowów w Puszczy Białowieskiej. Wchodząc do puszczy nie wolno było mieć psa ani broni. Za zabicie grubej zwierzyny groziła kara śmierci.
17
Puszczę Białowieską odwiedzał też królewicz Zygmunt August, przyjeżdzając z Wilna w styczniu 1546 roku.
W białowieskim dworze prowadził on ożywioną działalność kancelaryjną, ale też polował przez kilka dni. Polował w otoczonych ostępach zwanych kletnami i jako pierwszy z polskich władców używał do polowań broni palnej. Po zakończonych łowach nakazał wysłać na Wawel w prezencie dla rodziców - króla Zygmunta Starego i królowej Bony - trzydzieści pięć beczek solonej dziczyzny.
18
W puszczy przebywał też dwukrotnie król Stefan Batory, a źródła historyczne podają, że po uzyskaniu specjalnego, jednorazowego zezwolenia polował tam też hetman Jan Zamoyski.
W czasach panowania króla Zygmunta III Wazy w roku 1589, rozdzielono dobra królewskie od dóbr publicznych. Puszcza Białowieska została zaliczona do tzw. królewskich dóbr stołowych (były to dobra przeznaczone wyłącznie na zaspokojenie potrzeb króla i skarbu nadwornego).
19
Za czasów Jana Kazimierza, z powodu toczących się wojen, nastąpiło osłabienie ochrony puszczy.
Nasiliło się kłusownictwo, a w 1663 roku doszło do starcia grupy kłusowników i służb leśnych, w wyniku czego zginął jeden ze strażników. Okoliczne wsie wyludniły się na skutek najazdu wojsk i epidemii dżumy, pola uprawne zaczęły porastać lasem. Istniejący w Białowieży dwór myśliwski Wazów uległ zniszczeniu.
20
Gdy na tronie Polski zasiadł król Jan III Sobieski, leżące na terenie puszczy grunty należące do króla, przekazano w dzierżawę młynarzom z Białowieży, co miało zapobiec ich zarastaniu.
Rozpoczęto też przemysłowe wykorzystanie zasobów puszczy. W 1675 roku Jan Sobieski podpisał kontrakt z sędzią Piotrem Przebędowskim zezwalając mu na wyrąb sosen, dębów i jesionów oraz produkcję smoły drzewnej i potażu (rozpuszczalna w wodzie część popiołu pochodzącego ze spalania węgla drzewnego, zawierająca związki potasu), z wyłączeniem z użytkowania najlepiej zachowanych ostępów zwierząt. Zezwolono też na pozyskiwanie ptactwa, drobnej zwierzyny i sześciu jeleni rocznie. Podobny kontrakt zawarł też z Bartłomiejem Sardim, a Radziwiłłom oraz podstolemu brzeskiemu Stanisławowi Tyszkowskiemu nadał nowe wchody rębne.
21
Do ochrony puszczy i tradycji wielkich królewskich polowań powrócono za czasów saskich.
W 1701 roku August II Mocny objął puszczę ponowną ochroną, wyłączając ją całkowicie z użytkowania gospodarczego oraz czynił starania w celu unieważnienia przywilejów wchodowych, w szczególności tych, które umożliwiały wycinkę drzew. Zakazano wypasu bydła w puszczy, tworzenia nowych kolonii, palenia ognia i ścinania żywych drzew. Zwiększono kompetencje służb pilnujących lasów i walczących z kłusownikami oraz odbudowano dwór myśliwski w Jamnie.
22
Za czasów Augusta II Mocnego pojawiły się pierwsze próby przeznaczania części łąk puszczańskich na produkcję paszy zimowej dla żubrów.
Legenda głosi, że August II Mocny chadzał w pojedynkę na niedźwiedzia i w 1705 roku omal nie zginął podczas takiej przechadzki.
23
August III Sas przyjeżdżał do Puszczy Białowieskiej na łowy wraz z dużą świtą i zagranicznymi gośćmi.
Rozbudował dwór myśliwski na terenie dzisiejszego Parku Pałacowego i założony przez Stefana Batorego zwierzyniec. Kontynuował też politykę ochrony puszczy, utworzył pięć nowych wsi osockich i sprowadził do nich strzelców. Próbowano też dokonać reintrodukcji żubrów w Saksonii, na bazie osobników z Puszczy Białowieskiej.
24
Za czasów Stanisława Poniatowskiego, administratorem Puszczy Białowieskiej był Antoni Tyzenhauz, jeden z najbardziej wpływowych polityków w Wielkim Księstwie Litewskim - jako przyjaciel Stanisława Augusta Poniatowskiego, zarządzał jego królewskimi majątkami na Litwie.
Tyzenhauz znacznie rozwinął przemysł puszczański i zwiększył ilość spławianych towarów, m.in. wybudował kanał łączący Narew i Narewkę. Ścinano wówczas w puszczy drzewa, które spławiano do Gdańska, produkowano węgiel drzewny, potaż, dźiegieć i smołę. Zmniejszono ilość wsi osockich, a ich mieszkańców kierowano do prac leśnych, przywrócono pańszczyznę w należących do króla dobrach. Z powodu nierentowności niektórych przedsięwzięć, Tyzenhauz stracił posadę zarządcy dóbr królewskich w 1780 roku.
25
Na przyjazd do Puszczy Białowieskiej króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1784 roku wyremontowano dwór myśliwski i dobudowano dwie oficyny.
Poza orszakiem królewskim, do Białowieży przybyli liczni goście, w tym siostra króla Izabela Branicka, książę Stanisław Poniatowski i arcybiskup Giovanni Archetti. Wielkie łowy odbyły się 31 sierpnia i 1 września  1784 roku. Padły wtedy cztery żubry, dwa niedźwiedzie i jeden łoś. Było to ostatnie królewskie polowanie w Puszczy Białowieskiej.
26
Po rozbiorach Polski, cesarzowa Katarzyna II i jej następca Paweł I Romanow zaczęli rozdawać dobra Puszczy Białowieskiej dygnitarzom, którzy prowadzili w puszczy gospodarkę rabunkową.
Ale już kolejni carowie, uświadomiwszy sobie skalę zniszczenia puszczy paroletnim okresem rabowania jej, w 1802 roku zaczęli odnawiać służbę osoczniczą. W 1820 roku wprowadzono zakaz polowania na żubry i wstrzymano wyręby.
27
W 1811 roku znaczną część puszczy zniszczył szalejący przez cztery miesiące pożar.
Dodatkowo puszczę zniszczył przemarsz wojsk napoleońskich, podczas którego rozgrabiono dwory królów polskich.
28
Niemalże cała służba leśna (jej oddziały liczyły ponad 500 osób) włączyła się do walk powstania listopadowego (1830-1831).
W powstaniu styczniowym (1863-1864), w Puszczy Białowieskiej działał oddział Walerego Wróblewskiego (po stoczonej pod Żarkowszczyzną potyczce, schronił się ze swoim oddziałem w Puszczy Białowieskiej).
29
W połowie XIX w. w puszczy wprowadzono nowoczesną gospodarkę leśną, wznowiono wyręby.
Las podzielono na kwadratowe oddziały leśne o długości jednej wiorsty (1066,8 m), rozdzielone później przecinkami. W 1860 roku zorganizowano w puszczy pierwsze wielkie polowanie carskie, a w 1888 roku puszcza przeszła z zarządu państwowego pod zarząd dóbr carskich.
30
W 1894 roku car Aleksander III wybudował w Białowieży pałac oraz linię kolejową z Hajnówki.
Sprowadzono też z Syberii, Kaukazu i Europy ogromne ilości zwierzyny: łosi, danieli i jeleni, co okazało się bardzo niekorzystne dla puszczy, przyniosło zmiany zauważalne przez leśników do dziś. Ostatnie carskie łowy odbyły się w Puszczy Białowieskiej w 1912 roku.
31
Zarówno w czasie I, jak i II wojny światowej Puszcza ucierpiała z powodu grabieży drewna i kłusownictwa.
Niemiecka armia gen. Maxa von Gallwitza wkroczyła do Białowieży i do puszczy w 1915 roku i okupowała ten teren do 1918 roku, rabując na masową skalę dobra puszczy (wycięto 5 mln m3 drewna z szacowanej zasobności puszczy -32 mln m3). Aby ułatwić wywóz drewna, Niemcy zbudowali ponad 300 km torów kolejki leśnej, zbudowali wielkie tartaki w Hajnówce, Białowieży i Gródku. Mocno przetrzebiono również zwierzynę puszczańską.
32
Po wycofaniu się z puszczy niemieckich oddziałów, w lasach pozostało wielu żołnierzy maruderów, niepodlegających żadnej władzy.
Polowali bez umiaru, grabili wszystko co było możliwe - fabryki i tartaki, których wyposażenie sprzedawali żydowskim kupcom z Białegostoku. Sytuację wykorzystywali też miejscowi, którzy na przełomie 1918 i 1919 dniem i nocą zabijali zwierzynę leśną. W ciągu kilku miesięcy żubry i łosie zostały całkowicie wytępione - ostatni żubr padł w kwietniu 1919 roku (przed wojną było ich ponad 700). W puszczy przeżyły jedynie nieliczne jelenie. W lutym 1919 roku Puszczę Białowieską zajęły wojska polskie.
33
Porządkowanie puszczy trwało trzy lata.
Początkowo administracja puszczy zawarła w 1924 roku dziesięcioletni kontrakt z angielska firmą "Century" na eksploatację drewna, ale ich bezlitosna wycinka drewna zmusiła Polaków do zerwania kontraktu już po pięciu latach.
34
W 1929 roku rozpoczęto na nowo hodowlę żubrów.
Okazy zwierząt zakupiono w ogrodach zoologicznych w Niemczech i Szwecji, a także przywieziono z Pszczyny, rozpoczynając proces restytucji żubra. W 1939 roku w Puszczy Białowieskiej było 16 żubrów i wszystkie przetrwały II wojnę światową. Przeprowadzono też intensywną meliorację puszczy i reintrodukowano niedźwiedzia.
35
Zarówno I, jak i II wojna światowa przyniosły Puszczy ogromne straty.
Władza radziecka wywiozła na wschód polską ludność zastępując ją niedoświadczonymi pracownikami leśnymi. Z kolei Niemcy, po 1941 roku chcieli wysiedlić całą ludność puszczy z obawy przed partyzantką. Dokonano pacyfikacji wsi puszczańskich, wysiedlono 7036 osób, a 601 zamordowano. Palono wsie i rabowano dobytek (inwentarz, plony), wycinano sady i zasypywano studnie. W lasach działały oddziały partyzanckie (wśród nich wyróżniała się grupa Nikora), a Niemcy powołali w Białowieży specjalny oddział do zwalczania partyzantów.
36
W 1944 roku Puszczę Białowieską zajęła Armia Czerwona.
Wycofujący się Niemcy zdążyli jeszcze wysadzić pałac w Białowieży. Po wojnie Stalin planował zagarnąć całą puszczę, ostatecznie, po rozmowie z delegaturą PKWN, podjął decyzję o pozostawieniu Polsce części Puszczy Białowieskiej. Według anegdoty, do takiej decyzji przekonali go komuniści polscy, mówiąc "Ale gdzie my będziemy teraz polować?" Od wiosny 1945 roku w Puszczy Białowieskiej operowała 5 Wileńska Brygada AK prowadząc działania przeciwko Armii Czerwonej, NKWD i MO.
37
Po wojnie, radziecka administracja wschodniej części puszczy doprowadziła do wybicia reintrodukowanego w międzywojniu niedźwiedzia.
Władze sowieckie ograniczyły wyręb i szybko objęły niemal cały swój fragment puszczy ochroną w ramach parku narodowego. Natomiast w polskiej części eksploatacja na większości terenu była bardzo intensywna. Na początku 1980 roku na granicy ustawiono płot z drutu kolczastego powiązany z systemem alarmowym, uniemożliwiający swobodną migrację zwierząt.
38
W ostatnich latach wokół Puszczy Białowieskiej wystąpił konflikt pomiędzy Ministerstwem Środowiska a ekologami.
Rozpoczęto intensywną wycinkę drzew, która według Ministerstwa miała służyć powstrzymaniu kornika drukarza, a według ekologów miała charakter komercyjny. Sprawę rozstrzygnął Europejski Trybunał Sprawiedliwości, który nakazał przerwanie wycinki drzew.
39
W Puszczy Białowieskiej występuje ponad 1020 gatunków roślin naczyniowych, co stanowi w przybliżeniu połowę flory Polski niżowej.
Rosną tam też m.in. 54 gatunki wątrobowców oraz ponad 200 gatunków mchów. Część z nich to relikty puszczańskie, których występowanie uzależnione jest od specyficznych warunków panujących w lasach naturalnych. Wśród najliczniej reprezentowanych w Puszczy roślin naczyniowych znajdują się: astrowate, trawy, turzycowate, różowate, bobowate, goździkowate, trędownikowate, jasnotowate, kapustowate. Jest tam też 19 gatunków paproci, 7 gatunków skrzypów, 6 gatunków widłaków, 400 gatunków porostów.
40
W Puszczy Białowieskiej występuje 26 gatunków drzew, w tym 21 liściastych i 5 iglastych.
Wiele z nich w Puszczy przybiera niespotykane w innym środowisku wymiary i pokrój, jak np. dęby szypułkowe, które obok żubra są wizytówką Puszczy i stanowią sztandarowy składnik białowieskich drzewostanów. Wiele z nich osiągnęło wymiary pomnikowe (obecnie rośnie około 2600-3100 dębów o obwodzie >400 cm na wys.130 cm). Jednym z nich jest "Dąb Maciek" - najbardziej okazały dąb Puszczy, którego obwód przekracza znacznie 7 m.
41
Puszcza Białowieska ze względu na zachowanie naturalnych, nieprzekształconych przez gospodarkę leśną drzewostanów obfitujących w martwe drewno w różnym stopniu rozkładu, uznawana jest za jedną z najważniejszych ostoi grzybów w Europie.
Występuje tu wiele ginących reliktów puszczańskich, a także duża grupa gatunków borealno-górskich i borealnych, często związanych z obecnością na tym terenie świerka. Szacuje się, że rośnie tam około 4000 gatunków grzybów, w tym 1500-2000 gatunków grzybów wielkoowocnikowych.
42
Fauna Puszczy Białowieskiej należy do najliczniejszej i najbardziej zróżnicowanej w kraju w stosunku do zajmowanej powierzchni.
Występują tu rzadko spotykane gdzie indziej gatunki reliktowe. Stwierdzono dotychczas obecność 11 864 gatunków, a szacuje się, że całość fauny Puszczy przekracza 21 tys. gatunków. Ponad 95% gatunków występujących tu to bezkręgowce. Stwierdzono występowanie 59 gatunków ssaków, około 260 gatunków ptaków, w tym 240 gniazdujących, 7 gatunków gadów, 12 płazów, 29 ryb, 20 pijawek, 9482 owadów i 331 pająków.
43
Wizytówką Puszczy Białowieskiej jest żubr (Bison bonasus), którego stada są tutaj największą dziko żyjącą populacją na świecie.
Wśród ssaków kopytnych, poza żubrem, występują tam jelenie, sarny, dziki oraz nieliczne obecnie łosie. Występują tam też duże drapieżniki, jak ryś euroazjatycki oraz wilk szary. Najliczniejszym, ale też najmniejszym drapieżnikiem Puszczy jest łasica pospolita. Puszczę zamieszkuje 13 gatunków nietoperzy. Jeszcze pod koniec XIX wieku w Puszczy żył niedźwiedź brunatny i żbik europejski, a także norka europejska, której białowieska populacja była jedną z ostatnich na terenie Polski. Żyły także tarpany i prawdopodobnie rosomak tundrowy, soból tajgowy i polatucha syberyjska.
44
Puszcza Białowieska jest terenem chronionym właściwie już od XV wieku.
Początkowo, podejmowane w tym kierunku działania nie były podyktowane względami przyrodniczymi. Puszcza stanowiła tereny łowieckie książąt litewskich i królów Polski, więc decydowały tu względy praktyczne i wizerunkowe. Starano się chronić zasoby grubej zwierzyny, a przede wszystkim żubra. Stosowano różne sposoby ochrony zasobów puszczańskich. Organizowano tzw. "ostępy zwierzynne" zarezerwowane dla polowań monarchów oraz "przechody zwierzynne", łączące ostępy, które stanowiły odpowiedniki dzisiejszych korytarzy ekologicznych. Organizowano służbę leśną - osokę, a także strażników i strzelców. Dostęp do puszczy był ściśle regulowany. Mieszkańcy osad zlokalizowanych przy puszczy mogli za coroczną opłatę pobierać z lasów martwe drewno na opał, zbierać owoce, grzyby i wypasać bydło. Istniało tzw. "prawo wchodowe" - przywileje nadawane przez króla - dla wybranej szlachty, duchowieństwa czy miejscowości. Uprawniały one do korzystania z konkretnego fragmentu puszczy, najczęściej przez koszenie łąk, zakładanie barci, czy łowienie ryb w rzekach. Nadawano też "wchody wrębne", które uprawniały do wyrębu niektórych drzew.
45
W XX wieku zaczęto stosować kompleksową ochronę walorów przyrodniczych Puszczy Białowieskiej.
W 1932 roku na części Puszczy utworzono Białowieski Park Narodowy, który był drugim po Pienińskim (utworzonym dwa miesiące wcześniej) Parkiem Narodowym w naszym kraju i jednym z pierwszych w Europie. Z czasem powołano też inne formy ochrony przyrody.
46
W 1986 roku Puszcza Białowieska została uznana za Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 860 km2.
Ponad połowę puszczy objęto różnymi formami ochrony. Powstało 20 rezerwatów przyrody, dwie ostoje zwierząt chronionych, 93 strefy ochronne gniazd bociana czarnego i orlika krzykliwego, puchacza, włochatki i sóweczki. Do krajowego rejestru programu zabezpieczenia puli genowej wpisano 401 drzew, a ponad 1000 uznano za pomniki przyrody (m.in. Dąb Maciek, Dąb Wielki Mamamuszi, Dąb Król Nieznanowa, Dąb Imperator Północy, Dąb Imperator Południa, Dąb Kongresowy, Dąb Beczka, Dąb Car, Dąb Jagiełły, Dąb Agnieszki - najwyższy znany dąb szypułkowy w Europie).
47
W 1977 roku UNESCO uznało Białowieski Park Narodowy za jeden ze światowych Rezerwatów Biosfery, a w 2005 roku obszar Rezerwatu Biosfery rozszerzono na cały obszar polskiej części Puszczy Białowieskiej.
W 1979 roku Białowieski Park Narodowy został wpisany na listę światowego dziedzictwa ludzkości UNESCO, a w 1992 roku status ten rozszerzono na przylegający doń od wschodu fragment białoruskiego parku narodowego "Bieławieżskaja Puszcza". W 2003 roku powstał rezerwat Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej, obejmujący obszar lasu o powierzchni 85,8 km2. Rezerwat ma na celu zachowanie lasów naturalnych i zbliżonych do naturalnych, typowych dla Puszczy Białowieskiej łęgów, olsów oraz siedlisk leśnych z dominacją starych drzewostanów z dużym udziałem olszy, dębu, jesionu. Wdrażany jest także projekt "Kraina Żubra".
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

16 ciekawostek o Białowieskim Parku Narodowym
16 ciekawostek o Białowieskim Parku Narodowym
Jeden z pierwszych parków narodowych w Europie
Białowieski Park Narodowy zlokalizowany na terenie rozległego lasu będącego Puszczą Białowieską, tworzy oazę dzikiej przyrody niemalże w środku kontyn ...
30 ciekawostek o żubrach
30 ciekawostek o żubrach
Jeden z gatunków zwierząt, który został prawie całkowicie wytępiony przez człowieka
Żubr jest największym ssakiem lądowym żyjącym w Europie. W prehistorii ich obszar występowania sięgał od zachodniego wybrzeża Hiszpanii poprzez Anglię ...
17 ciekawostek o Amazonii
17 ciekawostek o Amazonii
Najbardziej bioróżnorodny obszar na Ziemi
Amazonia to obszar znajdujący się w Ameryce Południowej, w większości pokryty tropikalnym lasem deszczowym. Jest najbogatszym gatunkowo rejonem na Zie ...
20 ciekawostek o tropikalnych lasach równikowych
20 ciekawostek o tropikalnych lasach równikowych
Obszar o największej bioróżnorodności organizmów lądowych
Tropikalne lasy deszczowe istnieją na Ziemi od setek milionów lat, a większość z nich porasta obecnie fragmenty mezozoicznego superkontynentu Gondwany ...
Pando - największy i najstarszy organizm na świecie
Pando - największy i najstarszy organizm na świecie
Las genetycznie identycznych drzew
Rosnący prawdopodobnie od końca ostatniego zlodowacenia las znajduje się w amerykańskim stanie Utah. Wygląda jak zwyczajny las, ale rosnące w nim drze ...
18 ciekawostek o Parku Mużakowskim
18 ciekawostek o Parku Mużakowskim
Malownicza wizja księcia Hermanna von Pückler-Muskau
Kompleks parkowy rowijał się od roku 1815 aż do początków XX wieku. Na jego terenie prowadzono zarówno prace budowlane jak i ogrodnicze na wielką skal ...
34 ciekawostki o Wilanowie
34 ciekawostki o Wilanowie
Rezydencja króla Jana III Sobieskiego
Wilanów to jedna z najstarszych osad w okolicach Warszawy, należąca kiedyś do zakonu benedyktynów z Płocka. Na przestrzeni dziejów Milanów, bo tak brz ...
25 ciekawostek o Zielonej Górze
25 ciekawostek o Zielonej Górze
Polska stolica wina
Zielona Góra to miasto w zachodniej Polsce, stolica województwa lubuskiego. Położona w malowniczym regionie, stanowi  niezwykłe połączenie historii, k ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy