Ciekawostki o Tatrzańskim Parku Narodowym

Rozporządzenie Rady Ministrów o jego utworzeniu zostało wydane 30 października 1954 roku.

Zajmuje powierzchnię 21 197 ha i należy do największych parków narodowych w Polsce.

W jego skład wchodzą niewielkie części Pogórza Bukowińskiego i Rowu Podtatrzańskiego, zarówno te przylegające do obszaru parku, jak i enklawy (Polana Rogoźniczańska, Wyskówki, Harenda, Bafiów Bór).

Sąsiadem TPN od północnej strony jest miasto Zakopane oraz gminy: Kościelisko, Poronin i Bukowina Tatrzańska.

W 1868 roku Wysoki Sejm Galicyjski uchwalił ustawę, która należała do pierwszych tego rodzaju norm w Europie. Ustawę uchwalono "względem zakazu łapania, wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwym Tatrom, świstaka i dzikich kóz". Do jej egzekwowania utworzono straż myśliwską, do której zatrudniono byłych kłusowników: Jędrzeja Walę i Macieja Sieczkę - porzuciwszy kłusownictwo stali się oni zagorzałymi strażnikami przyrody tatrzańskiej.

Z jego inicjatywy powstało Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich, którego zamierzeniem było utworzenie parku narodowego. Rozpoczęto zbiórkę pieniędzy na wykup Tatr z prywatnych rąk. Wykupiono około 1000 ha.

Wobec tego, w czerwcu 1939 roku powołano szczególną jednostkę organizacyjną Lasów Państwowych "Park Przyrody w Tatrach", w celu "utrzymania tatrzańskiej flory i fauny oraz ochrony innych form przyrody ze względów naukowych, estetycznych, historycznych, pamiątkowych".

Znacjonalizowano własność rodziny Uznańskich, do których należała ponad połowa polskich Tatr. W 1947 roku utworzono obszar chroniony o nazwie Tatrzański Park Narodowy, rok później w górnej części Doliny Kościeliskiej utworzono rezerwat ścisły o nazwie rezerwat przyrody Tomanowa-Smerczyny - wówczas największy na terenie polskich Tatr (ok. 800 ha).

Prezes Rady Ministrów wydał rozporządzenie o powołaniu TPN 30 października 1954 roku.

Wspólnota posiada własną administrację leśną, budynki, prowadzi wspólną gospodarkę leśną. Zyski czerpane są z wycinki lasów, wypasania polan, sprzedaży biletów wstępu na Siwej Polanie i w Dolinie Lejowej, a także z infrastruktury turystycznej. Wspólnota dąży do całkowitego wyłączenia swojej własności spod nadzoru TPN. Park jednak obawia się, że mogło by to doprowadzić do niekontrolowanego zabudowywania Tatr infrastrukturą turystyczną, narciarską, handlową, wytwórczą oraz wycinką lasów.

Obecnie około 70% powierzchni parku zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, pozostałe 30% zajmują murawy wysokogórskie, skały i wody. Ochroną ścisłą objęte jest prawie 11,5 tys. ha powierzchni, w tym całe piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny oraz częściowo lasy regla górnego i dolnego.

Pod względem budowy geologicznej,Tatry dzielą się na Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie (tylko na Słowacji). Zaliczane są one do gór orogenezy alpejskiej (ostatni okres globalnych fałdowań górotwórczych). Ich trzon stanowią skały krystaliczne z granitem, który miejscami pokryty jest dolomitem i wapieniem, z licznymi jaskiniami i innymi zjawiskami krasowymi.

Poszczególne piętra to:

• regiel dolny - piętro najniższe, które porastają lasy świerkowe, bukowe i jodłowe
• regiel górny - głównie bór świerkowy, rzadziej reliktowy bór limbowo-świerkowy
• piętro kosodrzewiny (1550-1800 m) - roślinność krzewiasta z przewagą kosodrzewiny
• piętro hal - murawy wysokogórskie z bogatą roślinnością alpejską (m.in. goryczki, goździk lodowcowy, sasanka alpejska)
• piętro turni - tu roślin jest niewiele, choć niektóre z nich są silnie przywiązane do tego piętra, np. goryczka przezroczysta czy jaskier lodnikowy.

Ponad 450 gatunków to rośliny górskie, a wśród nich 200 niespotykanych nigdzie indziej w Polsce. Unikatowość przyrodniczą Tatr podkreślają endemity i subendemity - poza tym miejscem nie występują nigdzie w świecie, lub pojawiają się sporadycznie. Do najbardziej znanych endemitów wśród tatrzańskiej flory i fauny należą: kozica tatrzańska i świstak tatrzański oraz rośliny: warzucha tatrzańska, wiechlina tatrzańska i granitowa, a także relikty epoki lodowcowej - dębik ośmiopłatkowy i wierzba żyłkowana. Do najbardziej charakterystycznych gatunków występujących w Tatrach należą także: niedźwiedź brunatny, ryś, orzeł przedni, szarotka alpejska, lilia złotogłów, ostróżka tatrzańska i limba. Wśród ptaków charakterystyczny jest też pomurnik, gniazdujący w wyższych partiach gór. Łatwo go rozpoznać po czerwonych skrzydłach i niezwykłych zdolnościach wspinaczkowych.

W Parku istnieje 275 km znakowanych szlaków turystycznych o różnych stopniach trudności. Niektóre szlaki wyposażone są w sztuczne ułatwienia w postaci łańcuchów, klamer czy drabinek. Szlaki prowadzą do 6 jaskiń udostępnionych dla turystów. Na obszarze TPN znajduje się 8 schronisk turystycznych, które czynne są przez cały rok. Znajduje się tam też kolej linowa z Kuźnic na Kasprowy Wierch oraz dwa wyciągi narciarskie na stokach Kasprowego.

Na terenie Parku znajduje się Centrum Edukacji Przyrodniczej, specjalizujące się w pracy z młodzieżą i dziećmi.

Wywodzi się to z nazewnictwa gwarowego i tak znakomicie się przyjęło i upowszechniło, że wszystkie jeziora tatrzańskie to "stawy".

Powierzchnia otuliny Parku wynosi 180, 95 ha.

W XXI wieku odwiedza go rocznie ponad 2,5 mln osób. Najbardziej obciążone ruchem turystycznym są Morskie Oko, Dolina Pięciu Stawów Polskich i Kasprowy Wierch, a także szlaki prowadzące na Giewont, Świnicę i Rysy.

Różnica wysokości między nimi wynosi 1730 m.

W latach 50. XX w. radzieccy naukowcy w największej tajemnicy poszukiwali uranu w Dolinie Białego.

Do lat 80. przestrzeń obok Wodogrzmotów Mickiewicza wykorzystywana była jako parking i przystanek autobusów kursujących do Morskiego Oka.

Obecny budynek schroniska w Dolinie Pięciu Stawów Polskich to piąty obiekt tego typu w historii doliny. Pierwsze większe chatki w Tatrach służące jako schroniska powstały na początku XIX w. z myślą o ludziach z tzw. wyższych sfer: księciach, biskupach i arystokratach.

Zwierzęta podchodzą do ludzi nawet na odległość metra, niezbyt chętnie usuwają się też ze szlaku przechodzącym turystom.

Zakopane nie posiadało żadnego połączenia kolejowego z innymi miastami Galicji. Podroż z Krakowa do Zakopanego zajmowała wtedy dwa dni, a odległość między miastami wynosiła 106 km. W XIX w. w góry dotrzeć można było jedynie furką konną. Te większe mogły pomieścić 4 osoby, mniejsze 2.