Ludzie

Ciekawostki o Indianach

Znaleźliśmy 17 ciekawostek na temat Indian

Rdzenni Amerykanie

Indianie powszechnie kojarzą się z pióropuszami i tomahawkami, kowbojskimi filmami i książkami Karola Maya. Mało kto kojarzy, że ludzie ci na kontynenty amerykańskie przybyli z Azji, osiedlili się tam, zbudowali własne kultury i stali się rdzenną ludnością tych kontynentów. Do dziś możemy podziwiać wspaniałe architektoniczne pozostałości ich kultury prekolumbijskiej. Przybycie tam Europejczyków zmieniło sytuację Indian, którzy stopniowo stawali się mniejszościami etnicznymi. Zarzucane im okrucieństwo będące w jakimś stopniu elementem ich kultury, często było odpowiedzią na szykany i okrucieństwo białego człowieka, który przyszedł i odebrał im ziemię i kulturę.
Indianie
1
Indianie to niemal cała ( z wyjątkiem Inuitów i Aleutów) autochtoniczna ludność obu Ameryk.
Inuici są grupą rdzennych ludów obszarów arktycznych i subarktycznych Granlandii, Kanady, Alaski i Syberii.
Aleuci to ogólna nazwa nadana rdzennym mieszkańcom Archipelagu Aleutów (łańcuch małych wysp o pow. 37 800 km2 rozmieszczonych w północnej części Oceanu Spokojnego), półwyspu Alaska, a także Wysp Komandorskich (wyspy na Morzu Beringa).
2
Tubylcza ludność Ameryk obejmuje, zarówno dawniej, jak i dziś, setki ludów, plemion i grup etnicznych o bardzo różnym charakterze i stopniu rozwoju.
Tradycyjna antropologia tubylczą ludność obu Ameryk zalicza do rasy żółtej.
3
Nazwa "Indianie" została nadana tej ludności przez Krzysztofa Kolumba.
Kolumb przekonany był, że dopłynął do wschodnich wybrzeży Indii, a według ówczesnego nazewnictwa Indiami nazywano  całość południowego, południowo-wschodniego i wschodniego wybrzeża Azji aż po Chiny ("Kataj") i Japonię ("Cipangu").
4
Oprócz nazwy "Indianie", wobec ludności tubylczej stosowane są także inne określenia, zwłaszcza że określenie to uważane jest przez część Indian i badaczy kultury za pejoratywne.
W Kanadzie na przykład oficjalne o ludności tubylczej mówi się First Nations ("Pierwsze Narody"), w Stanach Zjednoczonych - Native Americans ("Tubylczy Amerykanie") lub First Americans ("Pierwsi Amerykanie"), w Ameryce Łacińskiej są to Indigenas (tubylcy). Istnieje też określenie Amerindians ("Amerinianie).
5
Nie istnieje i nigdy nie istniała ogólnoamerykańska kultura indiańska.
Poszczególne grupy nazywane przez Europejczyków ogólnie Indianami, w przeszłości nie miały świadomości wspólnoty rasowej, geograficznej czy kulturowej. Dopiero w czasach współczesnych, wśród większości indiańskich społeczności pojawiła się świadomość wspólnoty tubylczego pochodzenia, historycznych losów, podobieństwa obecnej sytuacji, problemów, dążeń. To dążenie do osiągnięcia ponadplemiennej jedności tubylczych ludów Ameryki Północnej (Panindianizm) obecnie realizowane jest poprzez tworzenie tubylczych samorządów, organizacji, ruchów społecznych, takich jak Krajowy Kongres Indian Amerykańskich, Ruch Indian Amerykańskich, Zapatyści, Cocaleros.
6
Przypuszcza się, że przodkowie Indian zaczęli przybywać do Ameryki podczas ostatniej epoki lodowcowej, 27-15 tysięcy lat temu.
Przybywali w kilku falach emigracyjnych z północno-wschodniej Azji pomostem lądowym (Beringia - pas lądu łączący Syberię z Północną Kanadą i Alaską) istniejącym w miejscu dzisiejszej Cieśniny Beringa (Cieśnina łączy Morze Czukockie z Morzem Beringa, czyli Ocean Arktyczny z Oceanem Spokojnym). Przemieszczali się przez cały obszar Ameryki Północnej, gdzie osiedlali się, ale też wędrowali dalej, przez Przesmyk Panamski do Ameryki Południowej. Osiedlali się tam najpierw w południowym Chile, o czym świadczą dowody archeologiczne ze stanowiska Monte Verde, a ich potomkowie stali się rdzenną populacją Ameryki Południowej.
7
Obecni Indianie są zróżnicowani antropologicznie.
Jest to wynikiem doboru naturalnego (adaptacja do warunków środowiska), a także możliwego asymilowania się jednostek, czy małych grup z Oceanii i Australii, a być może także z Europy. Współcześni Indianie Ameryki Północnej stanowią mieszankę etniczną, kulturową, językową i religijną z większym lub mniejszym wpływem elementów pochodzenia euro-amerykańskiego.
8
Przybyłe do Ameryki ludy, w kolejnych tysiącleciach rozwijały się w różnorodne kultury i społeczeństwa.
Wyodrębniały się z nich grupy zbieracko-łowieckie, które były rozproszone po całym terytorium, a także zorganizowane królestwa Mezoameryki i obszaru andyjskiego. Tworzyli oni monumentalną architekturę, zorganizowane na dużą skalę miasta, miasta-państwa, imperia. Niektórzy posiadali w różnym stopniu wiedzę z zakresu inżynierii, architektury, matematyki, astronomii, fizyki, medycyny, rolnictwa, nawadniania, geologii, górnictwa, metalurgii, rzeźby i złotnictwa.
9
Indianie wykazywali także znaczne zróżnicowanie językowe.
Na przełomie XV i XVI w., w okresie odkrycia i podboju Ameryki, liczbę języków ocenia się na 2 tys. Na całym obszarze Ameryki zamieszkiwało wówczas około 47 mln Indian w bardzo nierównomiernym rozmieszczeniu. Około 45 mln Indian zamieszkiwało wówczas Amerykę Środkową i Południową (ponad 2/3 tej liczby stanowili mieszkańcy Mezoameryki i środkowych Andów), a około 2 mln - obszar na północ od Meksyku. Obecnie w Ameryce łacińskiej żyje około 18,5 mln Indian i około 4 mln w Ameryce Północnej.
10
Hiszpańskie i portugalskie wyprawy zbrojne (konkwista), kolonializm, niewolnictwo, wojny, przymusowa chrystianizacja, europejskie choroby i osadnictwo doprowadziły do śmierci milionów Indian.
Kontakt z europejskimi chorobami, takimi jak ospa i odra, zabił od 50 do 67% rdzennej populacji Ameryki Północnej w ciągu pierwszych stu lat po przybyciu Europejczyków. Na wschodzie Stanów Zjednoczonych, na Karaibach czy Ziemi Ognistej niemalże w całości wytrzebiona została ludność indiańska. Stosowanie przymusowych migracji całych plemion, częściowy, a w przypadku mniejszych plemion, całkowity upadek ich kultur, języków i religii, bardzo zmieniły sytuację Indian.
11
Istnieją dwa kraje w Ameryce Południowej, w których rdzenni mieszkańcy stanowią największą grupę etniczną.
Są to: Peru, gdzie 45% to rdzenni mieszkańcy i Boliwia, gdzie 62% ludzi uważa się za część jakiejś rdzennej grupy.
12
Wiele krajów obu Ameryk nadal zamieszkiwanych jest przez ludy tubylcze.
Niektóre z nich mają znaczna populację: Kanada, Stany Zjednoczone, Meksyk, Ekwador, Gwatemala, Boliwia, Peru.
13
W obu Amerykach mówi się co najmniej tysiącem różnych rdzennych języków.
Niektórymi z nich, jak keczua, Aymara, Guarani, języki Majów, nahuatl posługuje się kilka milionów ludności tubylczej. Wielu Indian utrzymuje też w różnym stopniu aspekty rdzennych praktyk kulturowych, w tym religię, organizację społeczną. Z biegiem czasu kultury te ewoluowały w taki sposób, aby uwzględniając tradycję, dostosować się do współczesnych potrzeb. Niektóre ludy tubylcze nadal żyją we względnej izolacji od kultury zachodniej, kilka innych w zupełnej.
14
W ciągu tysięcy lat rdzenni mieszkańcy udomowili, rozmnażali i uprawiali wiele gatunków roślin.
Gatunki te stanowią obecnie od 50% do 60% wszystkich upraw na świecie. W niektórych przypadkach ludy tubylcze rozwinęły całkowicie nowe gatunki i szczepy poprzez sztuczną selekcję, jak w przypadku udomowienia i hodowli kukurydzy z dzikich traw teosinte w dolinach południowego Meksyku. Wyżyny Ameryki Południowej stały się ośrodkiem wczesnego rolnictwa. Ponad 99% wszystkich nowoczesnych ziemniaków uprawianych na całym świecie są potomkami Solanum tuberosum ssp.tuberosum, uprawianego już 10 tys lat temu w Chile.
15
Przeprowadzali oni celowe wypalanie roślinności, aby naśladować skutki naturalnych pożarów, które eliminowały poszycie leśne.
Ułatwiało to przemieszczanie się i ułatwiało wzrost ziół i roślin jagodowych, które były ważne jako składnik pokarmów, jak i leków. Wiele upraw po raz pierwszy udomowionych przez Indian jest obecnie produkowanych i wykorzystywanych na całym świecie, m.in.: kukurydza, która jest prawdopodobnie najważniejszą uprawą na świecie, maniok, chia, kabaczek, fasola, pomidory, ziemniaki, awokado, orzeszki ziemne, ziarno kakaowca, wanilia, truskawki, ananasy, papryka, tytoń, koka, żurawina, niektóre gatunki bawełny. Udomowili także niektóre zwierzęta, m.in.: indyki, lamy, alpaki, świnki morskie.
16
Do wielu osiągnięć i innowacji prekolumbijskich kultur amerykańskich należy rozwój pisma.
Niezależnie od rozwoju pisma w innych częściach świata, region Mezoameryki wytworzył kilka rdzennych systemów pisma począwszy od pierwszego tysiąclecia p.n.e. Być może najwcześniejszym znanym przykładem obszernego tekstu w Ameryce jest Cascajal Block wykonany z serpentynitu przez Olmeków (jedna z głównych cywilizacji Mezoameryki), zawierający znaki dotychczas nieznane, które mogą stanowić najwcześniejszy system pisma w Nowym Świecie. Majowie byli autorami pisma logosylabicznego, reprezentującego całkowicie język mówiony społeczności. System pisma Zapotec jest jednym z najwcześniejszych systemów pisma w obu Amerykach.
17
Zachowały się jednak nie tylko chwalebne zasługi tubylczej ludności amerykańskiej.
Europejscy pionierzy, którzy w XVII i XVIII w. zasiedlali Nowy Świat w swoich relacjach zwracali uwagę na  okrucieństwo tubylców, których rytuały i sposób bycia przerażały. Bali się ich, ale też nie rozumieli społeczności, dla której walka i cierpienie stanowiła istotny element ich światopoglądu i wierzeń.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

20 ciekawostek o Tatarach
20 ciekawostek o Tatarach
Posłańcy na koniach
Tatarzy kiedyś stanowili część Imperium mongolskiego i z tego powodu nazywano ich Mongołami. Rozprzestrzenili się na wiele krajów trafiając także do ...
26 ciekawostek o Romach
26 ciekawostek o Romach
Cyganie
Romowie to naród nieterytorialny, nie roszczący sobie prawa do żadnego terytorium. Pochodzą z terytorium Indii i obecnie, tworząc diasporę, zamieszkuj ...
22 ciekawostki o Aborygenach australijskich
22 ciekawostki o Aborygenach australijskich
"Ci, którzy byli tu od początku"
Są najstarszą na świecie grupą etniczną, najstarszą cywilizacją. We współczesnym świecie Aborygeni są postrzegani jako naturalna część krajobrazu Aust ...
17 ciekawostek o jaguarach
17 ciekawostek o jaguarach
Jaguary to największe drapieżne koty zachodniej półkuli
Wielkością ustępują jedynie lwom i tygrysom. Fizycznie najbardziej przypominają lamparty. Zamieszkują różnorodne siedliska, zarówno otwarte przestrzen ...
19 ciekawostek o norce amerykańskiej
19 ciekawostek o norce amerykańskiej
Futrzasty komandos
Norka amerykańska jest gatunkiem powszechnie występującym w Ameryce Północnej, gdzie żyje w stanie dzikim. Do Europy została introdukowana w latach 50 ...
45 ciekawostek o Kanadzie
45 ciekawostek o Kanadzie
Drugi co do wielkości kraj na świecie
Kanada, zwana często Krajem Klonowego Liścia, jest po Rosji drugim co do wielkości krajem świata. Według ustaleń World Happiness Report, specjalnego r ...
13 ciekawostek o wodospadzie Niagara
13 ciekawostek o wodospadzie Niagara
Leży na granicy dwóch państw, w pobliżu dwóch miast o tej samej nazwie i zasila dwie elektrownie
Niagara to wodospad leżący na rzece o tej samej nazwie. Znajduje się on na granicy Kanady i USA. Rocznie odwiedza go około 30 milionów turystów, na kt ...
15 ciekawostek o jeziorze Michigan
15 ciekawostek o jeziorze Michigan
Jezioro o rozmiarach 1/6 powierzchni Polski
Jest olbrzymim jeziorem polodowcowym znajdującym się w USA. Wchodzi w skład pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej. Powstało pod koniec ostatniej ep ...

Najnowsze tematy

12 ciekawostek o Święcie Dziękczynienia
12 ciekawostek o Święcie Dziękczynienia
Najbardziej wyczekiwane święto rodzinne w Stanach Zjednoczonych
Święto Dziękczynienia to tradycyjne amerykańskie święto obchodzone w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Jego korzenie sięgają 1621 roku, kiedy grupa an ...
19 ciekawostek o kaszalocie spermacetowym
19 ciekawostek o kaszalocie spermacetowym
Jedno z najważniejszych zwierząt dla morskich ekosystemów
W głębiach oceanów, tam gdzie światło słoneczne traci swe znaczenie, króluje jedne z najbardziej majestatycznych i enigmatycznych mieszkańców mórz - k ...
14 ciekawostek o chałwie
14 ciekawostek o chałwie
Jedna z najstarszych słodkości na świecie
Chałwa to popularny wyrób cukierniczy występujący w różnych kulturach, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej, Bałkanach i krajach basenu Mo ...
11 ciekawostek o siarce
11 ciekawostek o siarce
Złoto diabła
Siarka jest pierwiastkiem chemicznym stanowiącym jeden z zasadniczych elementów zasobów naturalnych, który odgrywa istotną rolę w różnych dziedzinach ...
15 ciekawostek o zimorodku zwyczajnym
15 ciekawostek o zimorodku zwyczajnym
Symbol szczęścia
Zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis) to ptak o niezwykłym wyglądzie, który przyciąga uwagę ornitologów i miłośników ptaków na całym świecie. Ten mały p ...
22 ciekawostki o Panamie
22 ciekawostki o Panamie
Państwo łączące Amerykę Północną z Ameryką Południową
Panama to kraj położony w samym sercu Ameryki Centralnej, łączący Amerykę Północną z Południową, a także kultury, historie i krajobrazy obu kontynentó ...
11 ciekawostek o Parku Narodowym Komodo
11 ciekawostek o Parku Narodowym Komodo
Jeden z nowych siedmiu cudów świata
Park Narodowy Komodo (Taman Nasional Komodo) to położony w Indonezji obszar chroniony. Jest jednym z pięćdziesięciu parków narodowych tego kraju, znaj ...
17 ciekawostek o hienie cętkowanej
17 ciekawostek o hienie cętkowanej
Śmiejąca się hiena
Hiena cętkowana jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zwierząt Afryki, znanym również jako hiena śmiejąca się. Jest największym żyjącym członkiem ...

Podobne tematy