Państwa
Ciekawostki o Austrii
Śródlądowy kraj w Alpach Wschodnich
Austria jest niewielkim państwem leżącym w Europie Środkowej. Jest krajem górzystym, w którym dwie trzecie powierzchni zajmują Alpy. Z powodu swojej górzystości jest jednym z najrzadziej zaludnionych krajów Europy Środkowej i Zachodniej - ponad dwukrotnie mniej w stosunku do sąsiedniej Szwajcarii. Mimo swojego położenia w Alpach, Austria zawsze była krajem, przez który przebiegały szlaki komunikacyjne i handlowe. A Dunaj od wieków łączył Europę Środkową z Półwyspem Bałkańskim, a także wschód z zachodem.
1
Austria jest śródlądowym krajem Europy Środkowej. Graniczy z ośmioma krajami:
- Niemcami - na północnym zachodzie
- Czechami - na północy
- Słowacją - na północnym wschodzie
- Węgrami - na wschodzie
- Słowenią i Włochami - na południu
- Szwajcarią i Liechtensteinem - na zachodzie
Całkowita długość granic wynosi 2832 km.
2
Jest demokratycznym państwem federalnym - republiką prezydencką. Jest federacją dziewięciu krajów związkowych, z których jednym jest Wiedeń - stolica państwa.
Kraje związkowe federacji (Bundeslandy, z których każdy ma własny rząd) to:
- Burgenland ze stolicą w Eisenstadt
- Dolna Austria ze stolica w St. Pölten
- Górna Austria ze stolicą w Linzu
- Karyntia ze stolicą w Klagenfurcie
- Ziemia Salzburska ze stolicą w Salzburgu
- Styria ze stolicą w Grazu
- Tyrol ze stolicą w Innsbrucku
- Vorarlberg ze stolicą w Bregencji
- Wiedeń
3
Austria jest parlamentarną demokracją przedstawicielską (demokracja pośrednia) z bezpośrednio wybieranym prezydentem federalnym jako głową państwa i kanclerzem, jako szefem rządu federalnego. Głównymi obszarami miejskimi kraju są: Wiedeń, Graz, Linz, Salzburg i Innsbruck.
4
Powierzchnia kraju wynosi 83 879 km2. Szacunkowa populacja Austrii według danych z 2020 roku wynosi 8 935 112 osób, a gęstość zaludnienia 106 osób/km2.
5
Językiem urzędowym w Austrii jest język niemiecki. Jest to austriacki niemiecki, krajowa odmiana języka niemieckiego, który jest językiem ojczystym dla 88,6% mieszkańców. Głównie na południu kraju żyje sześć uznanych przez Austrię mniejszości narodowych, są to Chorwaci, Słowacy, Słoweńcy, Czesi, Węgrzy i Romowie. W związku z tym istnieją tam regionalne języki urzędowe mniejszości: chorwacki (burgenlandzki-chorwacki, którym posługuje się około 19, 5 tys. mieszkańców Burgenlandu), słoweński i węgierski.
6
Około 74% Austriaków jest wyznania rzymsko-katolickiego. Około 5% stanowili protestanci, pozostali są innego wyznania. Dane te pochodzą ze spisu z 2001 roku, gdyż w ostatnim spisie z 2011 roku przynależność religijna nie mogła być rejestrowana z powodu ograniczeń prawnych.
7
Stolicą, a zarazem największym miastem Austrii jest Wiedeń. Położony jest w północno-wschodniej części kraju nad Dunajem. Jest miastem statutarnym (jego administracja zorganizowana jest według lokalnego prawa zawartego w statucie miejskim), tworzącym jednocześnie odrębny kraj związkowy. Wiedeń jest ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym, handlowo-usługowym, akademickim, turystycznym i kulturalnym o znaczeniu międzynarodowym.
Miasto zostało założone około 500 p.n.e. jako osada celtycka. Prawa miejskie uzyskał w 1221 roku stając się jednym z największych i najważniejszych miast Świętego Cesarstwa Rzymskiego, później stolicą Cesarstwa Austrii, Austro-Węgier, a w 1918 roku stał się stolicą Republiki Austrii.
Wiedeń, obok Innsbrucka i Salzburga jest najczęściej odwiedzanym przez turystów miastem.
8
Niemiecka nazwa Austrii, Österreich, wywodzi się od starowysokoniemieckiego Ostarrichi, co oznaczało "krainę wschodnią" i po raz pierwszy pojawiło się w dokumencie z 996 roku. Słowo to jest prawdopodobnie tłumaczeniem średniowiecznej łaciny Marchia orientalis na lokalny (bawarski) dialekt. Austria była prefekturą Bawarii utworzoną w 976 roku. Słowo "Austria" jest łacinizacją niemieckiej nazwy i zostało po raz pierwszy zapisane w XII w. W tym czasie dorzecze Dunaju w Austrii (Austria Górna i Dolna) było najdalej na wschód wysuniętym obszarem Bawarii.
9
Austria początkowo była obszarem granicznym (Marchią) księstwa plemiennego Bawarii. W X w. władzę w margrabstwie sprawował ród Babenbergów ( ród margrabiów i książąt pochodzenia frankońsko-bawarskiego, który rządził Austrią od 976 do 1246 r.). Babenbergowie początkowo swoją rezydencję posiadali w Pöchlarn, a następnie w Melk. Za ich rządów kraj się kolonizował, powstawały klasztory i opactwa (np. Klosterneuburg). W pierwszej połowie XII w. Henryk Jasomirgott nadał Austrii rangę księstwa (w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego), a Wiedniowi - swojej siedziby, miasta - rezydencji. Po wygaśnięciu dynastii Babenbergów władzę w Austrii przejęła dynastia Habsburgów.
10
Pod panowaniem Habsburgów Austria powiększyła swoją potęgę, by w 1452 r. za panowania Fryderyka III stać się cesarstwem. Dzięki sprawnej polityce matrymonialnej Habsburgowie zapewnili sobie rządy we Francji, zdobyli tron w Hiszpanii i w związku z tym, panowanie nad zamorskimi koloniami.
11
Centrum monarchii znajdowało się wówczas w Hofburgu - pałacu w Wiedniu. Dziś znajdują się tam przeróżne muzea, m.in. Schatzkammer - skarbiec, czy Muzeum Sisi.
12
W XVI w. wielkim wyzwaniem dla cesarstwa było imperium osmańskie. W 1529 roku Turcy oblegali bezskutecznie Wiedeń, wycofali się ale przez kolejne 150 lat zagrażali mu. W 1683 roku Turcy ponownie zaatakowali Wiedeń, jednak w wyniku odsieczy wiedeńskiej Jana III Sobieskiego zostali odparci i przegnani aż za Belgrad.
13
Uwolnione od tureckiego zagrożenia cesarstwo przeżywało rozkwit, zwłaszcza kultury i sztuki. W okresie baroku powstały tam wspaniałe budowle, jak Zamek Schönbrunn (dziś na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO) lub katedra w Salzburgu. Słynni architekci: Johann Fischer von Erlach, Lukas von Hildebrandt, Jakob Prandtauer, a także Daniel Gran, Paul Troger i Franz Anton Maulbertsc, stworzyli wówczas swoje najwspanialsze dzieła. Panowanie cesarzowej Marii Teresy i jej syna Józefa II, który był liberalnym, oświeconym monarchą, to okres daleko idących reform prawie w każdej dziedzinie życia państwowego i społecznego.
14
Wiek XVIII zaowocował ogromnymi zmianami w obyczajowości i estetyce Austrii, co obecnie skutkuje rzeszami turystów chcących oglądać efekty tych zmian. Rewolucja Francuska z 1789 roku i jej następstwa były szokiem dla ówczesnych europejskich rodów szlacheckich. Inaczej na wydarzenia francuskie zareagowała administracja państwowa Austrii, cesarz Franciszek I i kanclerz Metternich - inaczej niż w innych państwach, nastąpiło tam ograniczenie praw mieszczańskich, wprowadzono też cenzurę. Mieszczanie zaczęli wycofywać się z życia publicznego i zamykali się w swoich domach. Tak zrodził się nowy styl - biedermajer - styl w sztuce, literaturze, muzyce, a przede wszystkim w architekturze wnętrz. Centrum życia kulturalnego skupiało się wtedy w domowych salonach, kwitły różne gałęzie sztuki, a sławę zaczęli zyskiwać tacy malarze jak Ferdinand Georg Waldmüller i Friedrich Gauermann, kompozytorzy, np. Franciszek Schubert i pisarze – Adalbert Stifter, Ferdinand Raimund i Franz Grillparzer.
15
W 1848 roku mieszczaństwo obaliło cesarza Franciszka I, a władzę objął Franciszek Józef I - zarówno on jak i jego żona Elżbieta, znana jako Sisi, stanowią symbol cesarstwa austriackiego. Wiedeń cały czas rozkwitał w tamtym okresie, powstawały nowe, wspaniałe budowle i w końcu stał się jedną z najważniejszych i największych europejskich stolic. Stał się też centrum kultury, w którym tworzył król walca, Johann Strauss, a Zygmunt Freud utworzył nową gałąź nauki - psychoanalizę.
Na przełomie wieków powstało tam wiele dzieł w stylu secesyjnym. Tworzyli tam malarze: Gustav Klimt i Egon Schiele, architekci - Otto Wagner i Adolf Loos.
16
W XX wieku w Austrii nastąpił okres wielkich niepokojów politycznych, a także zmian, które zaowocowały silną i stabilną pozycją kraju w Europie i na świecie. W 1914 roku w Sarajewie doszło do udanego zamachu na następcę tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Wydarzenie to stało się jednym z punktów zapalnych I wojny światowej.
W 1916 roku umarł cesarz Franciszek Józef, a koniec wojny stał się końcem monarchii - Austria stała się republiką.
17
12 marca 1938 roku do Austrii wkroczyły niemieckie wojska i nastąpiło wcielenie jej, jako Wschodniej Marchii, do Wielkiej Rzeszy Niemieckiej. Po zakończeniu II wojny światowej Austria na powrót stała się republiką, będącą jednak pod kontrolą aliantów: Wielkiej Brytanii, Francji, USA i Związku Radzieckiego.
18
Podpisane 15 maja 1955 roku porozumienie międzynarodowe między Austrią i aliantami, a także ogłoszenie wieczystej neutralności dało Austrii niepodległość. Austria leżąca między państwami oddzielonymi "żelazną kurtyną" stała się wrotami łączącymi wschód z zachodem. Stała się miejscem, do którego przybywali uchodźcy polityczni po powstaniu na Węgrzech w 1956 roku, a także po "praskiej wiośnie" w 1968 roku.
19
Stała się główną siedzibą międzynarodowych organizacji, jak ONZ, OPEC, a także gospodarzem wielu konferencji i szczytów. Żelazna kurtyna znikła na przełomie 1989/90 r., a w 1995 r. Austria przystąpiła do Unii Europejskiej. W 2002 r. przystąpiła do strefy euro.
20
Austria nie posiada dostępu do morza, leży w południowej części Europy Środkowej. Można ją podzielić na trzy regiony geograficzne; największym z nich, zajmującym 62% powierzchni kraju są Alpy. Na wschodzie, częściowo w granicach Austrii leży Kotlina Panońska, a na północy znajduje się pasmo górskie - Szumawa.
21
Alpy dzielą się na trzy główne łańcuchy górskie Austrii: Północne Alpy Wapienne, Centralne Alpy Wschodnie i Południowe Alpy Wapienne. Najwyższym szczytem Austrii jest Großglockner 3798 m n.p.m.
Austriackie Alpy są najwyższe na zachodzie kraju, a im dalej na wschód, tym są niższe.
22
Wysokość Alp i ich powierzchnia względem terytorium Austrii powoduje, że duża część kraju nie nadaje się do zamieszkania. Tereny zamieszkane, tereny rolnicze i komunikacyjne zajmują tam około 40% (35 tys. km2) powierzchni kraju. Większość skupisk ludzkich leży w dolinie Dunaju oraz na nizinach i wyżynach na północ, wschód i południe od Alp - mieszka tam około 2/3 populacji Austrii.
23
Najbardziej górzystym krajem związkowym Austrii jest Tyrol. W Tyrolu tylko niecałe 3% ziemi nadaje się pod uprawę. Jest to też teren najrzadziej zaludniony - tereny zamieszkane stanowią tam 15% powierzchni.
24
W austriackich Alpach znajdują się cztery przełęcze, które mają kluczowe znaczenie komunikacyjne. Są to : przełęcz Semmering, przełęcz Pyrhn oraz przełęcz Tauern. Drogi prowadzące przez te przełęcze są najważniejszymi liniami komunikacyjnymi. Przełęcz Pyrhn często używana jest przez turystów jadących na wakacje nad Morze Śródziemne. Najważniejszą przełęczą jest przełęcz Brenner leżąca na granicy austriacko - włoskiej. Leży ona na wysokości 1370 m i jest jedną z najniższych przełęczy alpejskich. Droga prowadzi przez dolinę Innu (prawy dopływ Dunaju) i stanowi najdogodniejsze połączenie krajów na północ od Alp z południem Europy.
25
Ciekawostką klimatyczną Austrii jest występowanie fenu - ciepłego i suchego wiatru znad Sahary. Potrafi on, przesuwając się na północ, podnieść temperaturę nawet o 20 °C w krótkim czasie.
Pojawienie się fenu w zimie może spowodować destabilizację pokrywy śnieżnej i w efekcie schodzenie lawin.
26
Niemal całe terytorium Austrii należy do zlewiska Morza Czarnego i jest odwadniane przez Dunaj, główną rzekę kraju. Największe rzeki Austrii mają swoje źródła poza granicami kraju. Dunaj ma swoje źródła w pobliżu Donaueschingen, w południowo-zachodnich Niemczech. Zanim ujdzie do Morza Czarnego przepływa przez Austrię. Jest to jedyna duża rzeka europejska, która płynie z zachodu na wschód. Znaczenie Dunaju jako szlaku komunikacyjnego zawsze było bardzo duże, a zwiekszyło się jeszcze po wybudowaniu w 1992 roku kanału Ren-Men-Dunaj. Kanał ten łączy Morze Czarne z Morzem Północnym.
27
Austria posiada liczne jeziora. Te większe mają pochodzenie lodowcowe i znajdują się przy granicach państwa.
Największym jest Jezioro Bodeńskie o powierzchni 539 km2, które znajduje się też częściowo w obrębie Szwajcarii i Niemiec. Drugim co do wielkości jest jest Jezioro Nezyderskie o powierzchni 152 km2, które znajduje się w obrębie Austrii i Węgier.
W głębi kraju występują dwa pojezierza, jedno w krainie Salzkammergut, gdzie największym jeziorem jest Atter o powierzchni 46 km2. Drugie pojezierze leży w Karyntii, gdzie największym jeziorem jest Wörther o powierzchni 19 km2. Pojezierza te stanowią ważny region turystyczny kraju.
W górach występują liczne lodowce o długości nawet do 10 km.
28
Tereny leśne w Austrii zajmują 39% powierzchni. Fauna Austrii jest charakterystyczna dla kontynentu europejskiego obszaru klimatu umiarkowanego. Z dużych ssaków w lasach Austrii żyją jelenie, sarny i dziki, a także bardzo małe populacje niedźwiedzi brunatnych. Wysoko ponad obszarami lasów żyją kozice i świstaki.
29
Ważną gałęzią gospodarki Austrii jest turystyka. W 2015 roku kraj ten odwiedziło 26,719 mln turystów, generując przychody na poziomie 18,303 mld dolarów.
30
Austria konsekwentnie plasuje się w pierwszej dwudziestce najbogatszych krajów świata pod względem PKB na mieszkańca. Kraj ten osiągnął wysoki standard życia i w 2018 roku zajął 20. miejsce na świecie pod względem wskaźnika rozwoju społecznego.
Wiedeń plasuje się w światowej czołówce pod względem wskaźników jakości życia.
31
W Austrii urodził się Adolf Hitler. Urodził się 20 kwietnia 1889 roku w Braunau am Inn (wówczas część Austro-Węgier) i wychowywał się w pobliżu Linz. W 1913 roku przeniósł się do Niemiec.
