Ciekawostki o ryżu

Rodzina ta liczy około 11 tys. gatunków. Wiechlinowate stanowią główny komponent formacji trawiastych łąk i pastwisk, ale należą do niej również rośliny uprawne, w tym zboża.

Ryż spożywczy, który stanowi podstawę pożywienia dla niemalże połowy ludzi mieszkających na świecie, otrzymywany jest z ziarna ryżu siewnego (Oryza sativa).

Jest jednoroczną rośliną zbożową, o licznych i gęstych łodygach, osiągających 50-150 cm wysokości. Pędy rozgałęziają się już u nasady. Liście są szerokie na 1,5 cm i długie do 1 metra.

Kwiaty skupione są w wiechy o długości do 30 cm, kłoski są płaskie, 1-kwaitowe. Kwiaty są samopylne. Owocem jest ziarniak o wymiarach 8x4 cm. Kłos zawiera 30-100 ziaren.

Charakterystyczną cechą korzeni ryżu siewnego jest obecność w nich miękiszu powietrznego (aerenchyma), z dużymi przestworami międzykomórkowymi, wypełnionymi powietrzem. 

Aerenchyma występuje u roślin podwodnych (ryż uprawiany jest na terenach zalewanych przez wodę), zwiększając ich wyporność i ułatwiając unoszenie.

Ryż suchy, zwany "górskim" może być uprawiany bez nawadniania, ale daje mniejsze plony. Najczęściej uprawiany jest w północnych Chinach. Uprawia się go zwykle na wzniesieniach, ale wbrew nazwie, uprawia się go także na nizinach w Bengalu lub na Madagaskarze.

Ryż mokry - "padi" jest rośliną bagienną, która do rozwoju wymaga płytkiej wody. W Indiach i Chinach istnieje kilka tysięcy odmian tego ryżu. Większość z nich dostarcza ziaren, które po wysuszeniu gotowe są do bezpośredniego spożycia.

W wyniku konsensusu naukowego opartego na dowodach archeologicznych przyjmuje się, że ryż siewny został po raz pierwszy udomowiony w dorzeczu rzeki Jangcy w Chinach od 13 500 do 8 200 lat temu. Do Korei i Japonii trafił między 3500 a 1200 rokiem p.n.e.

Od tej pierwszej uprawy, migracja i handel rozprzestrzeniły ryż na cały świat. Początkowo do znacznej części wschodniej Azji, a następnie dalej za granicę, a ostatecznie do obu Ameryk w ramach wymiany kolumbijskiej.

Mniej znany ryż afrykański (Oryza glaberrima) został niezależnie udomowiony w Afryce od 3000 do 3500 lat temu.

Znany był w świecie klasycznym, importowany z Egiptu i być może zachodniej Azji. Znany był w Grecji, Maurowie sprowadzili azjatycki ryż na Półwysep Iberyjski w X wieku. Być może Maurowie przywieźli też ryż na Sycylię, gdzie jego uprawę rozpoczęto w IX wieku.

Po XV wieku ryż rozprzestrzenił się we Włoszech, a następnie we Francji i pozostałych europejskich krajach.

Rolnicy azjatyccy nadal stanowią 87% całkowitej światowej produkcji ryżu.

Jest źródłem węglowodanów, błonnika, białka, tłuszczów wielonienasyconych, a odmiany nieoczyszczone dodatkowo dostarczają magnezu, fosforu, żelaza, cynku, manganu, miedzi, selenu oraz witamin z grupy B.

Jest zbożem najłatwiej przyswajalnym przez organizm człowieka, należy do produktów lekkostrawnych. Korzystnie wpływa na trawienie, reguluje poziom cukru we krwi, obniża poziom cholesterolu, działa przeciwbiegunkowo i jest po prostu smaczny.