Ciekawostki o ryżu

Rodzina ta liczy około 11 tys. gatunków. Wiechlinowate stanowią główny komponent formacji trawiastych łąk i pastwisk, ale należą do niej również rośliny uprawne, w tym zboża.

Ryż spożywczy, który stanowi podstawę pożywienia dla niemalże połowy ludzi mieszkających na świecie, otrzymywany jest z ziarna ryżu siewnego (Oryza sativa).

Jest jednoroczną rośliną zbożową, o licznych i gęstych łodygach, osiągających 50-150 cm wysokości. Pędy rozgałęziają się już u nasady. Liście są szerokie na 1,5 cm i długie do 1 metra.

Kwiaty skupione są w wiechy o długości do 30 cm, kłoski są płaskie, 1-kwaitowe. Kwiaty są samopylne. Owocem jest ziarniak o wymiarach 8x4 cm. Kłos zawiera 30-100 ziaren.

Charakterystyczną cechą korzeni ryżu siewnego jest obecność w nich miękiszu powietrznego (aerenchyma), z dużymi przestworami międzykomórkowymi, wypełnionymi powietrzem. 

Aerenchyma występuje u roślin podwodnych (ryż uprawiany jest na terenach zalewanych przez wodę), zwiększając ich wyporność i ułatwiając unoszenie.

Ryż suchy, zwany "górskim" może być uprawiany bez nawadniania, ale daje mniejsze plony. Najczęściej uprawiany jest w północnych Chinach. Uprawia się go zwykle na wzniesieniach, ale wbrew nazwie, uprawia się go także na nizinach w Bengalu lub na Madagaskarze.

Ryż mokry - "padi" jest rośliną bagienną, która do rozwoju wymaga płytkiej wody. W Indiach i Chinach istnieje kilka tysięcy odmian tego ryżu. Większość z nich dostarcza ziaren, które po wysuszeniu gotowe są do bezpośredniego spożycia.

W wyniku konsensusu naukowego opartego na dowodach archeologicznych przyjmuje się, że ryż siewny został po raz pierwszy udomowiony w dorzeczu rzeki Jangcy w Chinach od 13 500 do 8 200 lat temu. Do Korei i Japonii trafił między 3500 a 1200 rokiem p.n.e.

Od tej pierwszej uprawy, migracja i handel rozprzestrzeniły ryż na cały świat. Początkowo do znacznej części wschodniej Azji, a następnie dalej za granicę, a ostatecznie do obu Ameryk w ramach wymiany kolumbijskiej.

Mniej znany ryż afrykański (Oryza glaberrima) został niezależnie udomowiony w Afryce od 3000 do 3500 lat temu.

Znany był w świecie klasycznym, importowany z Egiptu i być może zachodniej Azji. Znany był w Grecji, Maurowie sprowadzili azjatycki ryż na Półwysep Iberyjski w X wieku. Być może Maurowie przywieźli też ryż na Sycylię, gdzie jego uprawę rozpoczęto w IX wieku.

Po XV wieku ryż rozprzestrzenił się we Włoszech, a następnie we Francji i pozostałych europejskich krajach.

Rolnicy azjatyccy nadal stanowią 87% całkowitej światowej produkcji ryżu.

Jest źródłem węglowodanów, błonnika, białka, tłuszczów wielonienasyconych, a odmiany nieoczyszczone dodatkowo dostarczają magnezu, fosforu, żelaza, cynku, manganu, miedzi, selenu oraz witamin z grupy B.

Jest zbożem najłatwiej przyswajalnym przez organizm człowieka, należy do produktów lekkostrawnych. Korzystnie wpływa na trawienie, reguluje poziom cukru we krwi, obniża poziom cholesterolu, działa przeciwbiegunkowo i jest po prostu smaczny.

W 100 g ryżu białego znajduje się 365 kcal, brązowego - 370 kcal, parboiled - 374 kcal, a ryżu dzikiego - 357 kcal.

Podstawowa forma to ugotowany na sypko, ale tez można produkować z niego mleko ryzowe, płatki, olej, śmietanki, wegańskie desery, ocet, mąkę. Produkuje się z ryżu także napoje alkoholowe, jak sake, arak czy wina ryżowe.

Spożywać go zatem mogą osoby cierpiące na nietolerancję tych białek. Ryż ponad to nie zawiera żadnych alergenów.

Może być uprawiany na różnych glebach, ale najlepiej rośnie na glebach gliniastych, zatrzymujących wodę. Okres wegetacyjny ryżu trwa cały rok.

Z otrąb ryżowych ponad to produkuje się olej ryżowy.

Ryż żółty (mochi) jest wieloskładnikowym pokarmem składającym się z polisacharydów, lipidów, białka i wody. Ma niejednorodną strukturę żelu amylopektyny, ziaren skrobi i pęcherzyków powietrza. Nie zawiera on amylozy w swoim składzie, dzięki czemu ma konsystencje podobną do żelu.

W przeciwieństwie do innych odmian ryżu, ryż mochi mięknie i staje się lepki w zetknięciu z gorącą wodą, dzięki czemu robi się plastyczny i służy do produkcji deserów i słodyczy (ma lekko słodki smak).