Zamek Neuschwanstein to jedna z najbardziej rozpoznawalnych i malowniczych budowli w Niemczech. Znajduje się w Bawarii i został zbudowany w XIX wieku na polecenie króla Ludwika II Bawarskiego.
Zamek zyskał sławę dzięki swojej wyjątkowej architekturze, romantycznej historii i malowniczej lokalizacji na wzgórzu, skąd rozpościera się widok na okolice.
Neuschwanstein przyciąga co roku prawie 1,5 miliona turystów z całego świata i z pewnością jest jednym z najpiękniejszych zamków na świecie.
Znajduje się w południowej Bawarii, niedaleko miasta Füssen, w pobliżu granicy z Austrią. Zamek położony jest na terenie gminy Schwangau, niedaleko zamku Hohenschwangau, wzniesionego przez króla Maksymiliana II Bawarskiego.
Obok zamku Hohenswangau, zbudowanego na ruinach XII-wiecznej twierdzy Schwansten, istniały jeszcze dwa małe zamki: Vorderhohenschwangau, składający się z pałacu i twierdzy, i oddzielonej jedynie fosą ufortyfikowanej wieży mieszkalnej zwanej Hinterhohenschwangau.
W XIX wieku z tych bliźniaczych zamków pozostały tylko ruiny. Pozostałości Hinterhohenschwangau przekształcono w platformę widokową, zwaną Sylphenturm.
Hohenschwangau był oficjalnym ośrodkiem łowieckim i letniskowym Maksymiliana II, jego żony Marii Pruskiej i ich dwóch synów, Ludwika, przyszłego króla Bawarii, Ludwika II i Ottona, króla Bawarii Ottona I.
Król i królowa mieszkali w głównym budynku, a ich synowie w budynku obok. Nieopodal Hohenschwangau znajdowały się ruiny dwóch średniowiecznych zameczków, do których Ludwik, jako młody chłopak często odbywał wycieczki, a w 1859 roku naszkicował je w swoim pamiętniku.
Pierwszym jego przedsięwzięciem była budowa nowego zamku rycerskiego, w miejscu ruin Vorderhohschwangau, który później stał się pałacem Neuschwanstein.
Oprócz Neuschwanstein Ludwik II wybudował także zamek letni w stylu rokoko - Linderhof w południowo-zachodniej Bawarii (jeden z trzech zamków króla, w których władca mieszkał przez dłuższy czas) i neobarokowy pałac Herrenchiemsee, budowany na wzór paryskiego Wersalu (pałac położony na największej z wysp jeziora Chiemsee, wyspie Herrenchiemsee).
Pierwszą z nich odbył w maju 1867 roku w towarzystwie swojego brata Ottona. Zwiedzał wówczas odrestaurowany zamek warowny Wartburg pod Esenach w Turyngii. W lipcu tego samego roku przebywał we Francji, gdzie zobaczył zamek w Pierrefonds, odbudowany z ruin w formie historyzującego pałacu.
Oba zamki zrobiły na nim ogromne wrażenie, stając się romantycznym odniesieniem do średniowiecza.
Ludwik II był wielkim miłośnikiem muzyki tego kompozytora, zwłaszcza Tannhäuser i Lohengrin wywarły trwałe wrażenie na królu. Budowa zamku Neuschwanstein miała być hołdem dla muzyki i samego mistrza.
Zamek jako "świątynia przyjaźni" był poświęcony życiu i twórczości Wagnera, ale kompozytor nigdy tam nie zawitał, gdyż zmarł w 1883 roku.
Rok wcześniej ruiny średniowiecznych zameczków zostały zburzone (pozostałości starej twierdzy wysadzono). Kamień węgielny położono 5 września 1869 roku. W 1872 roku ukończono piwnice, a w 1876 roku powstało wszystko do pierwszego piętra.
Najpierw ukończono i w pełni umeblowano budynek bramny. Umożliwiło to Ludwikowi II zamieszkanie w nim i nadzorowanie trwających prac budowlanych.
Następnie został obmurowany różnymi rodzajami skał. Biały wapień użyty na fronty pochodził z pobliskiego kamieniołomu. Piaskowiec na portale i wykusze pochodził ze Schlaitdorfu w Wirtembergii, a marmur na okna, żebra łukowe, kolumny i kapitele sprowadzono z Untersbergu koło Salzburga.
Transport materiałów budowlanych odbywał się przy użyciu dźwigu parowego i rusztowań.
W 1880 roku na budowie pracowało około 200 rzemieślników, nie licząc dostawców i innych osób pośrednio zaangażowanych w budowę. Zdarzało się, że na placu budowy przebywało jednocześnie do 300 robotników dziennie, którzy pracowali również w nocy w świetle lamp oliwnych.
Do budowy zużyto ogromną ilość materiałów budowlanych: 465 ton marmuru salzburskiego, 1550 ton piaskowca, 400 000 cegieł i 2050 metrów sześciennych drewna na rusztowania.
W 1870 roku założono towarzystwo ubezpieczenia robotników, którzy opłacali niewielką składkę (część dopłacał król). Spadkobiercy ofiar budowlanych (w statystykach wymienia się około 30 osób) otrzymywali niewielką rentę.
W 1885 roku Ludwik II zaprosiła do zamku swoją matkę Marię Fryderykę Pruską z okazji jej sześćdziesiątych urodzin.
Kwota ta prawie dwukrotnie przewyższyła początkowy kosztorys wynoszący 3,2 mln marek. Król początkowo finansował budowę ze środków prywatnych, później, w miarę eskalacji projektów budowlanych, otwierał nowe linie kredytowe. Zadłużenie króla systematycznie rosło. Nawet gdy jego długi osiągnęły 14 milionów marek, Ludwik II nalegał na kontynuację swoich projektów architektonicznych, groził samobójstwem, jeśli wierzyciele zajmą jego pałace.
Król został ubezwłasnowolniony 9 czerwca 1886 roku, a następnie zmuszony do opuszczenia pałacu. 13 czerwca Ludwik II zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w płytkiej wodzie brzegowej jeziora Starnberg w pobliżu zamku Berg w Górnej Bawarii.
W zamku Neuschwanstein Ludwik II przebywał jedynie 172 dni.
W momencie śmierci Ludwika II jedynie około 1/3 zamku Neuschwanstein było ukończone. Prace budowlane zostały wstrzymane i część pomieszczeń pozostało niedokończonych. Obecnie te pomieszczenia, w tym część kaplicy, nadal pozostają nieumeblowane i nieskończone.
Pomieszczenia, które zostały ukończone przed śmiercią króla (14), zachowały swój pierwotny wygląd i są dostępne dla zwiedzających, którzy chętnie odwiedzają ten historyczny zamek.
Znajduje się tam 200 pomieszczeń, z których większość nie jest używana. W jednej z sal zamku znajduje się kolorowy witraż przedstawiający scenę z opery Tannhäuser Wagnera, która była jedną z ulubionych kompozycji króla.
W innej sali znajduje się masywny kryształowy żyrandol, który waży około 2,5 tony. W sypialni króla znajduje się imponujące łoże z baldachimem, wykonane z masywnego drewna i zdobione elementami ze złota i kryształów.
Inspirowana bizantyjskimi wzorami, ozdobiona złotem i marmurem. Jej konstrukcja nawiązuje do kaplic i kościołów królewskiego sycylijskiego okresu normańsko-szwabskiego w Palermo, związanych Domem Hohenstaufów. Projekt ten oddaje hołd niemieckim legendom o Lohengrinie, Rycerzu Łabędzi (tematy te podejmował w swych operach Wagner).
Stało się jednak inaczej, już sześć tygodni po śmierci króla książę-regent Luitpold Wittelsbach nakazał odpłatne otwarcie pałacu dla zwiedzających.
Zarządcy majątku króla Ludwika zdołali zrównoważyć długi budowlane do 1899 roku. I odtąd, aż do I wojny światowej Neuschwanstein stało się stabilnym i lukratywnym źródłem dochodów dla rodu Wittelsbachów. Prawdopodobnie wszystkie zamki Ludwika II były największym źródłem dochodów bawarskiej rodziny królewskiej w latach poprzedzających I wojnę.
Obecnie zarządzane są przez Bawarski Departament Pałacowy, oddział bawarskiego ministerstwa finansów.
Położony na uboczu i nie posiadający znaczenia strategicznego zamek, do 1944 roku służył jako magazyn nazistowskich grabieży - dzieł zagrabionych we Francji. Zarządzała nim organizacja podległa NSDAP - Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg.
Niemcy prowadzili fotograficzną dokumentację zrabowanych dzieł. Po II wojnie światowej odnaleziono w pałacu 39 albumów fotograficznych dokumentujących skalę grabieży. Są one obecnie przechowywane w Archiwum Narodowym Stanów Zjednoczonych.
Budynek wyposażony jest w liczne wieże, ozdobne wieżyczki, szczyty, balkony, pinakle (sterczyny) i rzeźby. Wzorowany był na stylu romańskim, dlatego większość otworów okiennych zaprojektowano jako bi- i triforia.
Usytuowany jest w taki sposób, aby mógł być widoczny ze wszystkich kierunków.
Posiadał między innymi dzwonek dla służby na baterie oraz linie telefoniczne. Na wyposażeniu kuchni znajdował się piec Rumforda, który swoim ciepłem obracał pieczone tam mięso i w ten sposób automatycznie dostosowywał prędkość obracania.
Gorące powietrze zostało wykorzystane w systemie centralnego ogrzewania grzejnikami murowanymi. Kolejnymi nowościami epoki były bieżąca ciepła woda i toalety z automatycznym spłukiwaniem.
Jej wymiary to 27 na 10 metrów. Pierwszy występ w Sali Śpiewaków odbył się w 1933 roku. Był to koncert upamiętniający 50. rocznicę śmierci Ryszarda Wagnera.
Czyni go to jednym z najpopularniejszych miejsc turystycznych Europy. W szczycie sezonu od czerwca do sierpnia zamek odwiedza dziennie nawet 6000 osób.
W 2008 roku łączna liczba odwiedzających Neuschwanstein przekroczyła 60 milionów. W 2004 roku przychody wyniosły 6,5 mln euro.
Jest najczęściej używanym motywem zamku w amerykańskiej reklamie. Już w 1954 roku amerykański magazyn "Life" umieścił zamek Neuschwanstein na pierwszej stronie w specjalnym wydaniu poświęconym niemieckiemu cudowi gospodarczemu.
Zamek zainspirował wielu artystów, m.in. Andy Warhola, który po wizycie w nim w 1971 roku stworzył jedną ze swych pop-artowych sekwencji, wykorzystując temat zamku.
Neuschwanstein było wzorem dla kilku budynków na całym świecie, zwłaszcza dla Zamku Śpiącej Królewny w Disneyland Resort w Anaheim w Kalifornii. Zamek Śpiącej Królewny w paryskim Disneylandzie również był na nim wzorowany.
Zamek jest jedną z głównych lokacji interaktywnej gry komputerowej Gabriel Knight: The Beast Within.
Skatalogowano je pod nazwą zamku.