Państwa
Ciekawostki o Kubie
"Kuba wyspa jak wulkan gorąca"
Nazywana jest El Caiman lub El Cocodrilo, co w języku hiszpańskim oznacza "aligator" - Kuba, kraj położony na Morzu Karaibskim. Ze względu na swój kształt, nazywana jest też długą zieloną jaszczurką. Kolonialna architektura, fabryki cygar, stare piękne samochody, rum - to wszystko składa się na atmosferę Kuby. A na dodatek jeszcze 200 zatok i 250 plaż, to sprawia, że wyspa stanowi gigantyczną bazę turystyczną i raj dla miłośników słońca. Ludzie tam są pogodni, otwarci na relacje z bliskimi i nigdzie się nie spieszą.
1
Republika Kuby jest państwem wyspiarskim w Ameryce Północnej, położonym na wyspie Kuba, w archipelagu Wielkich Antyli. Wielkie Antyle są częścią większego łańcucha wysp na Morzu Karaibskim określanych jako Antyle. W skład archipelagu wchodzą: Kuba, Haiti, Jamajka i Portoryko oraz szereg mniejszych wysp leżących u ich wybrzeży.
2
Jest największym pod względem powierzchni krajem na Karaibach - regionu składającego się z Morza Karaibskiego, tamtejszych wysp oraz otaczających je wybrzeży. Region ten położony jest na południowy wschód od Zatoki Meksykańskiej i kontynentalnej Ameryki Północnej, na wschód od Ameryki Centralnej i na północ od Ameryki Południowej.
3
Powierzchnia wyspy wynosi 110 860 km2, a zamieszkuje ją 11 032 343 osób. Wyspa pod względem powierzchni zajmuje 16 miejsce w świecie.
4
Wyspa położona jest równoleżnikowo i oddzielona jest od Florydy - Cieśniną Florydzką, od Haiti - Cieśniną Wiatrów, od Jamajki - Rowem Kajmańskim, a od Jukatanu - Cieśniną Jukatańską. Długość wyspy to około 1200 km, a szerokość - 50-200 km.
5
Stolicą Kuby jest Hawana. Jest stolicą i jednocześnie największym miastem oraz portem na wyspie i w całych Karaibach. Leży nad Zatoką Meksykańską. Jest starym miastem, założonym w 1515 roku przez hiszpańskiego konkwistadora Diego Velazqueza de Cuellar, początkowo na południowym wybrzeżu wyspy, a w 1519 przeniesionym na obecne miejsce (niektóre źródła podają rok 1519 za moment zalożenia miasta). Jest głównym ośrodkiem przemysłowym kraju, z przemysłem tytoniowym, petrochemicznym, włókienniczym i elektromaszynowym. Jest węzłem komunikacji lądowej, morskiej i lotniczej - posiada międzynarodowe lotnisko im. Jose Marti.
6
Hawana była ulubionym miejscem Ernesta Hemingwaya, który spędził tu 20 lat swojego życia. W mieście znajduja się liczne zabytki architektury kolonialnej i z tego powodu stare miasto La Habana Vieja zostało w 1982 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
7
W lipcu 2015 roku uruchomiono w Hawanie pierwszą w kraju strefę dostępu do internetu, z której mogą korzystać Kubańczycy. Wcześniej internet dostępny był jedynie w strefach zamieszkania zagranicznych turystów.
8
Wyspa została odkryta w 1492 roku przez Krzysztofa Kolumba. Jest największą wyspą leżącą na Karaibach, cechującą się urozmaiconą linią brzegową, której długość wynosi 3735 km. Znajduje się tam sieć zatok i półwyspów, oraz setki niewielkich wysepek przybrzeżnych. Największymi zatokami Kuby są: Batabano, Ana Maria i słynna Zatoka Świń, która znana jest głównie z incydentu zbrojnego w kwietniu 1961 roku (m.in. w rezultacie tego konfliktu, Stany Zjednoczone zerwały stosunki dyplomatyczne z Kubą). Kubę otaczają głębiny morskie sięgające 7000 m.
9
Największą wyspą należącą do Kuby jest Isla de la Juventud (Isla de Pinos). Jest to nizinna wyspa w zatoce Batabano. Jest drugą co do wielkości kubańską wyspą, a szóstą w archipelagu Antyli.
10
Krajobraz Kuby jest dosyć urozmaicony, większa część kraju jest nizinna (70%). Największe skupiska gór znajdują się we wschodniej części kraju i tam wznoszą się najwyższe szczyty Kuby. Na wschodzie są to góry Sierra Maestra z najwyższym szczytem kraju - Pico Turquino (1974 m. n.p.m.). Większość kubańskich gór to góry niskie - najniższym łańcuchem górskim jest Kordyliera Guaniguanico, składającym się z dwóch pasm: Sierra del Rosario i Sierra de los Organos, które słynie z mogotów - ostańców krasowych, wapiennych skał o stromych ścianach.
11
Klimat Kuby jest gorący i wilgotny, łagodzony przez północno-wschodni pasat. Większość kraju znajduje się w strefie klimatu podrównikowego wilgotnego, gdzie występuje jedna porą deszczowa, trwająca od maja do listopada. Na zachodnich krańcach występuje klimat zwrotnikowy z wyraźnie zaznaczoną porą suchą. Kuba leży na trasie cyklonów tropikalnych, które występują późnym latem i jesienią.
12
Siecz rzeczna Kuby jest dobrze rozwinięta - płynie tam ponad 200 rzek. Najdłuższą jest Rio Cauto o długości 340 km, uchodząca do Morza Karaibskiego. Najwięcej rzek znajduje się we wschodniej części kraju. Z 340 km Rio Cauto, tylko 80 km dolnego biegu jest żeglowne. Istnieje tam niewielka liczba małych jezior, a zbiorniki leżące w pobliżu wybrzeża są słone. Największe jeziora to Leche i Ariguanabo.
13
Kuba posiada charakterystyczne gleby, należące do karaibskiej krainy glebowej. Znaczna część kraju pokryta jest czerwonymi glebami feralitowymi (charakterystyczne dla klimatu tropikalnego równikowego i podrównikowego, mogą być czerwone, czerwonożółte i żółte), o wysokiej żyzności. Miejscami występują ferrytowe gleby sawannowe, a w dorzeczach ciemne aluwialne.
14
Obszary leśne na Kubie zajmują niecałą 1/4 powierzchni - tam gdzie rosły lasy tropikalne znajdują się pola uprawne i plantacje. Świat roślin jest bogaty gatunkowo, ale niezbyt liczny. Główną formacją roślinną wyspy jest sawanna i zarośla kserofityczne. Wiele gatunków roślin to endemity. Na wybrzeżu rosną lasy i zarośla namorzynowe.
15
Utworzono tam 65 obszarów ochrony przyrody, wśród nich są dwa parki narodowe wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury i przyrody UNESCO. Świat zwierząt, tak jak świat roślin na Kubie, bogaty jest w ilość gatunków, ale skromny liczebnie. Wystepuje tam blisko 7 tys. gatunków owadów i 4 tys. gatunków mięczaków. Żyje tam wiele gatunków jadowitych, niebezpiecznych dla człowieka, jak włochate pająki, czarne wdowy, skolopendry. Nie ma tam dużych ssaków, a na terenach bagiennych żyją krokodyle. Na sawannach natomiast legwany.
16
Kuba jest miejscem życia największej na świecie liczby gatunków ślimaków, wśród których znajduje sie ślimak uważany za najpiękniejszy na świecie - ślimak malowany. Jeden z nich, kubański ślimak lądowy - ślimak malowany (Polymita picta), szczyci się pięknymi barwami muszli. Występują one w szerokiej gamie kolorystycznej i wyglądają tak, jakby wyszły spod pędzla malarza. Od lat poszukują ich kolekcjonerzy z całego świata, a lokalni handlarze odławiają ślimaki z ich naturalnego siedliska i sprzedają ich muszle. Kupują je nie tylko turyści odwiedzający Kubę, są wysyłane w paczkach do Stanów Zjednoczonych i Europy. Od ponad dziesięciu lat wyławianie ślimaków z gatunku Polymita jest nielegalne. Są gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem. Stan taki spowodowany jest nie tylko procederem handlarzy muszlami, ale także zajmowaniem ich siedlisk np. przez plantacje kawy, czy zmieniający się klimat.
17
Na Kubie żyje także najmniejszy na kuli ziemskiej ptak - koliberek hawański (Mellisuga helenae). Jest to gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje on endemicznie na Kubie i na Isla de la Juventud. Długość ciała tego kolibra wynosi około 6,3 cm, z czego 1,2 cm przypada na dziób, a 1,5 cm na ogon. Skrzydło mierzy 2,9 cm, a masa ciała wynosi 1,6-1,9 g. Jaskrawe, opalizujące kolory piór sprawiają, że ptak wygląda jak mały klejnot. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje koliberka hawańskiego za gatunek bliski zagrożenia. Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest niszczenie i przekształcanie jego siedlisk.
18
Przed dotarciem na Kubę Krzysztofa Kolumba w 1492 roku, wyspę zamieszkiwały autochtoniczne ludy Karaibów, Tainów i Sibonejów. Na początku XVI wieku (1511-1514), Kuba została opanowana przez Hiszpanię i stała się bazą dla hiszpańskiej konkwisty (hiszpańskie i portugalskie wyprawy zbrojne w celu podbicia nowo odkrytych terytoriów) w Nowym Świecie.
19
Władze kolonialne, wprowadzając system encomienda (niewolnicze gospodarowanie i kontrola nad ludnością indiańską) spowodowały zagładę miejscowej ludności. W pierwszej połowie XVI wieku zaczęto na Kubę sprowadzać niewolników murzyńskich, których wykorzystywano do pracy na plantacjach. Od 1797 roku wyspa stała się ważnym punktem handlu niewolnikami.
20
W pierwszej połowie XIX wieku Kuba była jednym z najbardziej rozwiniętych miejsc w Ameryce Łacińskiej (kraje Ameryki Południowej i Środkowej, w których mówi się językami romańskimi, tj. po hiszpańsku, portugalsku bądź francusku). Była też jedną z ostatnich kolonii hiszpańskich. Stała się głównym producentem cukru w regionie i od końca XVIII wieku utrzymywała bliskie relacje handlowe ze Stanami Zjednoczonymi - w XIX w. stała się obiektem ich ekpansjonizmu.
21
W XIX wieku w społeczeństwie kubańskim wykształciły sie trzy trendy: zwolennicy reform i rządów hiszpańskich - reformiści, zwolennicy włączenia Kuby do Stanów Zjednoczonych - aneksjoniści, oraz zwolennicy niepodległości - independenci. Szerokie poparcie zyskał obóz niepodległościowy, który dążył jednocześnie do zniesienia niewolnictwa i wprowadzenia demokracji. W 1868 roku wybuchło antykolonialne powstanie, które przerodziło się w trwającą dziesięć lat wojnę. W jej wyniku, Hiszpania przyznała Kubańczykom miejsce w hiszpańskim parlamencie.
22
W 1880 zostało zniesione na Kubie niewolnictwo. Gdy na wyspie wybuchło kolejne nieudane powstanie, Stany Zjednoczone wywołały wojnę z Hiszpanią i zbrojnie przejęły na wyspie kontrolę. Wojska amerykańskie okupowały Kubę do 1902 roku i wymusiły na rządzie tego kraju przyjęcie w konstytucji tzw. poprawki Platta, która zapewniała Amerykanom prawo ingerencji w wewnętrzne sprawy Kuby i założenia bazy morskiej w Guantanamo.
23
W 1906 roku doszło do drugiej interwencji wojsk amerykańskich na Kubie, w wyniku której trwała 2 i pół letnia okupacja wyspy. Po wycofaniu sie obcych wojsk władzę w kraju sprawowało wielu dyktatorów. W I wojnie światowej Kuba opowiedziała się po stronie aliantów. W latach 30. XX w. władzę przejął Fulgenico Batista, który w 1940 roku został prezydentem. Rządy dyktatora obaliła rewolucja kubańska, w wyniku której w 1959 roku władzę objęła zbrojna opozycja zgrupowana w Ruchu 26 Lipca i Armii Powstańczej.
24
W 1959 roku premierem Kuby został przywódca rewolucji Fidel Castro. Rząd zapoczątkował nacjonalizację gospodarki, zwłaszcza własności zagranicznej i reformę rolną. W proteście przeciw takim działaniom, rząd USA wprowadził w 1960 roku embargo handlowe (trwające do dziś), a rok później zerwał stosunki dyplomatyczne. W wyniu rewolucji około dwa miliony osób wyemigrowało z Kuby, udając się głównie do Stanów Zjednoczonych ( w 1961 roku emigranci zorganizowani w Central Intelligence Agency dokonali inwazji w Zatoce Świń). Castro po tych działaniach USA, nawiązał kontakt ze Związkiem Radzieckim. Powstała Komunistyczna Partia Kuby, która sprawuje rządy w kraju od 1965 roku.
25
W 2006 roku Kuba, Boliwia i Wenezuela utworzyły sojusz przeciw kapitalizmowi i imperializmowi, który nazwano "osią dobra przeciw osi zła". W tym samym roku Fidel Castro przekazał władzę swojemu młodszemu bratu, Raulowi Castro.
26
Fidel Castro - symbol Kuby - zmarł 26 listopada 2016 roku. Był najdłużej panującą głową państwa (52 lata i 62 dni) na świecie w czasach współczesnych, wśród przywódców nie będących koronowanymi głowami państw. Biorąc pod uwagę rody królewskie, wyprzedza go jedynie królowa Elżbieta II, która objeła tron w 1952 roku.
27
Fidel Castro zapisał się na łamach Księgi Rekordów Guinnessa. Rekord przyznano mu za najdłuższe przemówienie wygłoszone w ONZ. Trwało ono 4 godziny i 29 minut. Jednak najdłuższym jego przemówieniem było to, które wygłosił na Kubie - trwało 7 godzin.
28
Castro był osobą, która zasłynęła wieloma rekordami i zaskakującymi faktami związanymi z jego życiem i działalnością.
- W czasie swoje działalności politycznej przeżył 630 zamachów na swoje życie
- Uwielbiał cygara, ale przestał je palić ze względów zdrowotnych w roku 1985
- Posiadał dwie żony i jedenaścioro dzieci z siedmioma partnerkami
- Jego pierwsza żona wnosła o rozwód, gdy był on w więzieniu. Powodem były pomylone listy, które Castro wysłał jednoczesnie do żony i do kochanki
- Słynna był jego broda - nosił ją tylko dlatego, że szkoda mu był czasu na codzienne golenie
- W młodości grał w bejsbol na pozycji miotacza
29
Obywatele kubańscy do 2021 roku mogli prowadzić jednoosobowe działalności gospodarcze tylko w 127 branżach wymienionych w Narodowym Klasyfikatorze Aktywności Ekonomicznych. Obecnie lista ta została rozszerzona do 2100 branż, a jedynie 124 działaności zarezerwowane są dla sektora państwowego i spółdzielczego.
30
Kuba w większości zamieszkiwana jest przez Kubańczyków - wieloetniczny naród pochodzenia głównie europejskiego i afrykańskiego. Biali stanowią około 64% mieszkańców, Metysi (jedno z rodziców jest Indianinem, drugie białym) ponad 26%, a czarnoskórzy ponad 9%. Przed kolonizacją hiszpańską dominującą grupą ludności byli Sibonejowie - indiańskie plemię.
31
Dominującym na Kubie wyznaniem jest katolicyzm. Chrześcijan jest tam 57%, z czego 50,6% to katolicy, 6% protestanci, a 0,4% stanowią prawosławni. Afrochrześcijanie stanowią 17,2%. Kubę odwiedziło trzech papieży: Jan Paweł II w 1998 roku, Benedykt XVI w 2012 roku i Franciszek w 2015.
32
Na Kubie bardzo silnie widoczny jest synkretyzm religijny. Polega on na łączeniu różnych poglądów religijnych i filozoficznych, sprzyjajacych tolerancji religijnej i panteistycznemu (przenikanie ducha i materii) wyznawaniu różnych kultów, włącznie z najbardziej powszechnym kultem przodków. Przypuszcza się, że nawet 80% społeczeństwa, głównie katolicy, praktykuje obrzędy kultu Santeria. Kult ten wywodzi się z wierzeń tradycji afrykańskich niewolników, którzy byli zwykle przymusowo chrzczeni, zgodnie z wiarą chrześcijańską i zakazywano im dotychczasowej, plemiennej religii. Niewolnicy ukrywali swoje prawdziwe wyznanie za wizerunkami katolickich świętych, budując im ołtarze, które w rzeczywistości honorowały oriszę, czyli siły natury wyznawane w ich tradycji, będace bezpośrednią manifestacją najwyższego boga.
33
Kuba jest republiką socjalistyczną, w której kierowniczą rolę sprawuje Komunistyczna Partia Kuby. Władza wykonawcza należy do Zgromadzenia Narodowego Władzy Ludowej - jednoizbowego parlamentu. Organem kierownictwa państwowego jest Rada Państwa, a jej Przewodniczący jest głową państwa. Komunistyczna Partia Kuby istnieje od 1925 roku.
34
Kuba jest jednym z największych na świecie eksporterów cygar, które są czwartym towarem eksportowym tego kraju (główną pozycją eksportową Kuby jest nikiel, stanowiący 4% calkowitej światowej produkcji tego surowca). Zwyczaj palenia cygar rozprzestrzenił się po Europie z Hiszpanii, gdzie cygara z kubańskiego tytoniu były produkowane w Sewilli od 1717 roku. Szybko pojawiło się zapotrzebowanie na cygara wyższej jakości i "sewille", jak nazywano hiszpanskie cygara, zostały odsunięte na rzecz pochodzących z Kuby. Powszechnie uważa się, że to załoga Krzysztofa Kolumba odkryła cygara podczas eksploracji wyspy. Dzięki dekretowi króla Hiszpanii Ferdynanda VII, w 1821 roku Kuba otrzymała zezwolenie na samodzielną produkcję cygar i tak narodziły się "havany" i zaczęła tworzyć się legenda kubańskiego cygara, która trwa do dzisiaj. W uznaniu za ten gest, Kubańczycy dostarczali co rok na dwór króla Hiszpanii skrzynkę swoich najlepszych cygar - "Trynidad".
35
Sekretem wyjatkowości kubańskich cygar są przede wszystkim idealne warunki na uprawę tytoniu: wilgotnośc powietrza siegająca 70% i odpowiednio wysoka temperatura. Znaczenie ma też czerwona feralitowa żyzna gleba, w którą Kuba obfituje. Nie bez znaczenia jest też profesjonalizm plantatorów, ich wiedza na temat uprawy, suszenia i fermentacji liści, często przekazywana z pokolenia na pokolenie.
36
Kiedyś sądzono, że cygara skręcane są na udach pięknych Kubanek - być może kiedyś tak było, dziś wytwarzane są w fabrykach przez trocedores, czyli wykwalifikowanych pracowników fabryki cygar. Trocedor całkowicie ręcznie wyrabia cygara. Począwszy od ułożenia wkładki (tripa) z całych liści tytoniowych, poprzez zwinięcie w zawijacz (capote) i założenie liścia okrywowego (capa).
37
Na Kubie, na każdym kroku rozbrzmiewa rytm salsy, której muzyka i grupy salsowe ukształtowały się ostatecznie w latach 70. XX wieku. Jest to bardzo popularne na świecie połączenie rytmów karaibskich, afrokubańskich i jazzu. Słowo salsa w języku hiszpańskim oznacz wyjatkowo pikantny sos i taki jest ten taniec - dynamiczny i pikantny. Równie popularna jest na Kubie rumba, która zrodziła się wśród pierwszych niewolników afrykańskich, przywiezionych na wyspę około 400 lat temu.
38
Narodowym trunkiem Kubańczyków jest rum. Dawniej był to trunek rabusiów, piratów, szmuglerów oraz handlarzy niewolników i przez stulecia stanowił znaczacy towar będący przedmiotem przemytu. Do Europy rum został przywieziony prawdopodobnie przez Arabów. W Hiszpanii Maurowie posiadali ogromne plantacjie trzciny cukrowej, a Krzysztof Kolumb podczas swojej drugiej wyprawy zabrał jej sadzonki na Kubę, gdzie bardzo dobrze się przyjęły w tamtejszym klimacie. Do produkcji rumu przyczynili się niewolnicy pracujący na plantacjach, którzy odkryli, że melasa , uboczny produkt rafinacji cukru, może być fermentowana do postaci alkoholu.
39
Gwałtowny rozwój produkcji rumu na Kubie nastąpił po 1800 roku, kiedy z Europy sprowadzono miedziane alembiki - naczynia do destylacji, oraz kiedy odkryto, że leżakowanie rumu poprawia jego smak i aromat. W Muzeum i Fabryce Rumu (dawna fabryka Bocoy FCA De Ron Bocoy), założonej w 1878 roku można zobaczyć całą aparaturę używaną w historycznej produkcji rumu Legendario. Dwie najsłynniejsze marki kubańskiego rumu to Bacardi i Havana Club. Bacardi jest najstarszą marką, której właściciele po rewolucji i knfiskacie majątku wyemigrowali z wyspy.
40
Na skalę przemysłową rum na Kubie zaczęto produkować na początku XX wieku. Produkowano go masowo, a jego renoma stała się znana na cały świat. Gdy w Stanach Zjednoczonych wprowadzono w 1920 roku prohibicję, na Kubę masowo zaczęli przybywać Amerykanie, żeby móc napić się alkoholu.
41
W 1934 roku rodzinna kompania Jose Arechabala stworzyła markę Havana Club. Firma została znacjonalizowana przez rząd Fidela Castro i po latach rum przez nia produkowany został rozsławiony na cały świat. Dziś w każdym kubańskim domu znaleźć można butelkę Havana Club.
42
Na Kubie działa pięć uniwersytetów, a najważniejszą instytucją naukową jest założona w 1962 roku Kubańska Akademia Nauk w Hawanie. Nauka wszkołach obowiązkowa jest na Kubie dla każdego dziecka w wieku od 6 do 15 lat. Dzieci chodzą w mundurkach, których kolory są różne dla poszczególnych roczników. Kuba posiada jeden z najwyższych w świecie wskaźników alfabetyzacji - 99,8% Kubańczyków potrafi czytać i pisać.
43
Kuba jest państwem tolerancyjnym względem mniejszości seksualnych. Osoby LGBT mogą bez przeszkód pracować w wojsku, rząd finansuje operację korekty płci i planuje legalizację małżeństw homoseksualnych.
44
W południowo-wschodniej części wyspy, nad zatoką Guantanamo znajduje się baza wojsk Stanów Zjednoczonych - Naval Station Guantanamo Bay. Stacjonuje w niej 2,3 tys. żołnierzy amerykańskich. Stany Zjednoczone płacą Kubie 4085 dolarów miesięcznie za wynajem bazy, ale Kuba nigdy nie zrealizowała czeków.
45
Językiem urzędowym na Kubie jest język hiszpański. Różni się on jednak znacznie od kastylijskiego używanego w Hiszpanii i od innych dialektów południowoamerykańskich. Ze wszystkich nacji mówiących po hiszpańsku, Kubańczycy mówią najszybciej i najmniej wyraźnie, wtrącając wiele regionalizmów. Angielskim posługuje się sporo młodych Hawańczyków.
46
W Hawanie swój pomnik posiada John Lennon. Od 1964 do 1966 roku muzyka Beatlesow była na Kubie oficjalnie zabroniona. Do 1971 roku nie prezentowano jej w radio. Jednak, gdy Fidel Castro usłyszał wypowiedzi Lennona krytykujące zachodni establishment, stwierdził, że jest to prawdziwy rewolucjonista i zmienił o nim zdanie. W 2000 roku postawiono w Hawanie pomnik Lennonowi - dzieło Jose Villa w brązie. Usytuowany jest na skwerze, naprzeciw liczącego około 200 członków Havana's Beatles Soul Club.
47
Problem z pomnikiem był taki, że Lennonowi znikały okulary. W końcu rząd kubański zatrudnił strażnika, panią Aleedę Rodriguez Pedrasę, która przychodzi na skwer codziennie o 8 rano, zakłada Lennonowi okulary i pilnuje ich. Otrzymuje za to wynagrodzenie 245 kubańskich pesos miesięcznie, co na standardy kubańskie jest dość hojnym wynagrodzeniem. Mimo tego okulary już trzy razy znikały, ale władze odkupują każdą utraconą sztukę.
