Ciekawostki o Irlandii

Zajmuje większą część wyspy o tej samej nazwie.

Leży na wyspie Irlandia, trzeciej pod względem wielkości wyspie w Europie. Jej powierzchnia wynosi 84 406 km2, większa od niej jest Islandia oraz Wielka Brytania (wyspa na północy Oceanu Atlantyckiego, położona na północny zachód od kontynentalnej Europy). Pod względem polityczny wyspa podzielona jest na dwie części: Irlandię i Irlandię Północną, która jest częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Na wschodzie i południowym wschodzie oddzielają ją od Wielkiej Brytanii Morze Irlandzkie, Kanał Świętego Jerzego i Kanał Północny.
Linia brzegowa Irlandii jest bardzo urozmaicona, jej długość wynosi 1448 km.

Dublin jest stolicą i największym miastem Irlandii, położonym w prowincji Leinster. Miasto leży nad Morzem Irlandzkim, u ujścia rzeki Liffey do Zatoki Dublińskiej. Rzeka dzieli miasto na dwie części: Northside i Southside - nowocześniejszą i bardziej zamożną.
Dublin jest głównym ośrodkiem administracyjnym, kulturalnym, ekonomicznym i przemysłowym kraju. Miasto posiada port morski oraz port lotniczy.
W 2010 roku historyczne centrum Dublina zostało wpisane na irlandzką listę informacyjną UNESCO.
Angielska nazwa miasta Dublin pochodzi od irlandzkiej nazwy Dubh Linn, co oznacza "czarny staw", natomiast współczesna irlandzka nazwa miasta to Baile Atha Cliath, oznaczająca "miasto brodu z trzcinowymi płotami".

System prawny Irlandii oparty jest na prawie precedensowym i ustawodawstwie uchwalanym przez parlament zgodnie z konstytucja przyjętą w 1937 roku.
Prezydent wybierany jest w wyborach bezpośrednich na 7- letnią kadencję
Irlandzki parlament stanowią dwie izby: Dail Eireann - izba niższa i Seanad Eireann - izba wyższa

Od końca XVI wieku wyspa Irlandia tradycyjnie dzielona była na 4 historyczne prowincje, a te z kolei dzielono na 32 hrabstwa. Dwa historyczne hrabstwa: Desmond i Coleraine obecnie już nie istnieją, a inne zmieniły nazwę bądź granice. Po podziale Irlandii w 1921 roku nowo powstałe państwo irlandzkie (Saorstat Eireann) objęło 26 hrabstw, a pozostałych sześć znalazło się w granicach Irlandii Północnej.

Pozostałością po tych ludach są neolityczne grobowce, wciąż widoczne w irlandzkim krajobrazie, jak np. Newgrange - jeden z największych grobów korytarzowych wzniesionych przez człowieka około 3200 lat p.n.e. (o 600 lat starszy niż Wielka Piramida w Gizie), należący do kompleksu zwanego Pałacem nad Boyne. Jest to najbardziej znane ze wszystkich irlandzkich prehistorycznych miejsc.

Nie ma archeologicznego potwierdzenia wielkiego najazdu Celtów na Irlandię. Mogły to być najazdy niewielkich grup lub długotrwałe pokojowe napływy i oddziaływania kulturowe Celtów, które doprowadziły do asymilacji miejscowej ludności i wytworzenie się społeczeństwa sceltyzowanego w sensie dzielenia wspólnej kultury i języka celtyckiego.Podzielili oni Irlandię na cztery prowincje: Leinster, Munster, Ulster i Connacht. Przed ich przybyciem podstawowymi jednostkami irlandzkiego społeczeństwa byli Tuatha, czyli małe królestwa. Całe terytorium było rządzone przez monarchę zwanego Wielkim Królem.

Święto to znane jest też jako "ognie Belenosa" albo Cethsamhain - "przeciw Samhain" - wyznaczające koniec sezonu żniw i początek zimy lub "ciemniejszej pory roku" (tradycyjnie obchodzone jest od 31 października do 1 listopada, ponieważ celtycki dzień rozpoczynał się i kończył o zachodzie słońca).
Betane przypadało w nocy z 30 kwietnia na 1 maja. Wygaszano wówczas w domach paleniska i rozpalano je ponownie od nowego ognia wzniecanego przez druidów (starożytni kapłani celtyccy). Ważną postacią celtyckiego rytuału Beltane poświęconego urodzajności było uroczyste palenie wielkiej kukły zwanej wicker man (wiklinowiec).
Obecnie święto obchodzone jest jako Beltane Fire Festival.

Według tradycji zasadniczą rolę w chrystianizacji kraju odegrał św. Patryk, biskup i apostoł Irlandii, święty Kościoła katolickiego, starokatolickiego, anglikańskiego i prawosławnego, misjonarz i organizator życia religijnego w Irlandii.

Gdy miała 16 lat uprowadzono go i sprzedano w niewolę do Irlandii, gdzie pracował jako pasterz. Przebywając tam sześć lat zajmował się sprawami wiary. Udało mu się zbiec do Galii (obecnie tereny Francji, Belgii, Szwajcarii, pn-zach Włoch), gdzie przyjął święcenia kapłańskie. We śnie usłyszał wezwanie, aby wrócić do Irlandii i tam głosić wiarę w Chrystusa. Do Irlandii powrócił jako biskup misyjny w 432 roku.
Praca św. Patryka doprowadziła do ewangelizacji północnej, środkowej i zachodniej części wyspy.
Udało mu się dokonać ważnych nawróceń w rodzinach królewskich, a poprzez szkoły klasztorne wprowadził słowo pisane (po łacinie).
Po śmierci św. Patryka irlandzka elita była już piśmienna i zdolna do zapisania swojej historii na piśmie. Irlandia stała się prawie wyłącznie chrześcijańska, stała się też centrum nauki i kultury, ale większość tego dziedzictwa została zniszczona podczas najazdów Wikingów w IX i X w.

Według legendy przywracał wzrok ślepcom, ożywiał zmarłych i uwolnił Irlandię od plagi węży. 
Założył wiele kościołów, m.in. w 444 r. katedrę i klasztor w Armagh.
Pod koniec życia (zmarł prawdopodobnie w 461 r.) dokonał chrztu kraju.

Zazwyczaj jego atrybutem jest trzymany w dłoni shamrock - liść koniczyny białej (symbol Irlandii) pochodzący ze staroceltyckiego triskelionu (znak złożony z trzech jednakowych elementów).
Jak głosi legenda, św. Patryk miał trójlistną koniczynę wykorzystać do objaśniania dogmatu Trójcy Świętej podczas swej misji ewangelizacyjnej w Irlandii.
Kościół katolicki wspomina św. Patryka 17 marca.

Jest to miejsce pielgrzymkowe związane z kultem patrona Irlandii. Według wierzeń święty spędził na niej 40 dni w 441 r. modląc się i powstrzymując od jedzenia w czasie wielkiego postu. Przy tej okazji przepędził ponoć wszystkie węże z wyspy, a także za pomocą dzwonu św. Brygidy - złe duchy przybierające postać ptaków, oraz pokonał starego boga Lugha.
Corocznie pielgrzymkę odbywa tu około 60 tys. osób

Szczególnie ucierpiały plądrowane klasztory. Z czasem na wybrzeżach i w dolinach rzek najeźdźcy zakładali umocnione osady, które przekształciły się w portowe miasta handlowe i lokalne królestwa Skandynawów, jak np. Dublin. Napływ ludności germańskiej był tak znaczny, że z czasem powstała nowa kultura i język.

Większość władców irlandzkich złożyło hołd Henrykowi II, ale podbój ten miał charakter połowiczny, Anglicy nigdy nie zdołali opanować całej wyspy. Narastał opór rodzimych przywódców irlandzkich wobec angielskiej władzy. Część przybyszów uległa celtyzacji, choć Anglicy starali się utrzymać odrębność kolonistów. Około 1400 roku teren angielskiej kolonii w Irlandii ograniczył się do niewielkiego obszaru wokół Dublina (tzw. Palisada).

Henryk VIII narzucił Kościołowi Irlandii zwierzchnictwo króla (w miejsce papieskiego), a w 1541 roku przyjął tytuł króla Irlandii. Rozbudowano administrację na wzór angielski, upowszechniono angielskie prawa, łamiąc bunty lokalne i wielkich rodów. Opór przeciwko polityce angielskiej zaczął pokrywać się z podziałem religijnym wyspy. Anglikanizm stał się wyznaniem jedynie nowych kolonistów angielskich i warstwy rządzącej, natomiast ludność irlandzka i większość ludności angloirlandzkiej (tzw. Staroanglicy) pozostała przy katolicyzmie.

W tym czasie miały miejsce różne powstania i wojny przeciwko dominacji, jak irlandzka wojna dziewięcioletnia w 1594 roku, bitwa nad rzeką Boyne w 1690 roku, rewolucja irlandzka w 1798 roku. Anglicy natomiast cały czas umacniali tam swoją pozycję; w 1605 roku rozpoczęły się wysiedlenia zwane plantacją Ulsteru (wysiedlanie irlandzkich katolików), a w 1800 roku na podstawie aktu połączono Irlandię z Anglią w jedno państwo, tworząc Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Było to za panowania królowej Wiktorii, której w związku z tą sytuacją nadano przydomek "Królowa Głodu". 
Populacja Irlandii zmniejszyła się wówczas o 20%, doszło też do masowej emigracji - Irlandię opuściło około 2 mln osób.

W 1916 roku wybuchło powstanie wielkanocne, później w 1921 doszło do podpisania Traktatu angielsko-irlandzkiego i powołania pierwszego irlandzkiego rządu, a wreszcie do irlandzkiej wojny domowej. W 1937 roku weszła w życie Konstytucja Irlandii, na mocy której utworzono państwo Irlandię - konstytucja ta obowiązuje do dzisiaj.

Irlandia Północna stanowi część Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zajmuje północno-wschodnią część wyspy Irlandii, a jej stolicą i największym miastem jest Belfast.
Konflikty w Irlandii Północnej trwały od średniowiecza, kiedy cała Irlandia znalazła się pod panowaniem Królestwa Anglii. Już w XVII w. rozpoczęto zasiedlanie Irlandii przez ludność angielską i szkocką poprzez usuwanie Irlandczyków. Powodowało to wrogość między Anglikami i Irlandczykami spotęgowaną różnicami religijnymi - Irlandczycy byli katolikami, a Anglicy protestantami. Gdy w 1921 roku doszło do utworzenia niepodległej Irlandii, w granicach Wielkiej Brytanii pozostała Irlandia Północna, którą w większości zamieszkiwali protestanci pochodzenia angielskiego.

Pod koniec lat 60. XX w. wybuchł krwawy konflikt w Irlandii Północnej pomiędzy republikanami dążącymi do zjednoczenia wyspy a unionistami. Dopiero w 1998 roku zawarto porozumienie zwane wielkopiątkowym, za które dwaj jego współtwórcy - John Hume i David Trimble otrzymali pokojową nagrodę Nobla.

Największą wspólnotą religijną jest Irlandzki Kościół rzymskokatolicki - 3,73 mln wiernych.
W 2016 roku 78,3% populacji zadeklarowało katolicyzm, ale liczba bezwzględna katolików, mimo spadku w porównaniu z danymi z 2002 roku, wzrosła dzięki napływowi imigrantów z Polski i Litwy.
Równie dużą grupę stanowią osoby określające się jako "bez religii" - ponad 10%.

Kościół katolicki w Irlandii cieszył się powszechnym autorytetem i bardzo dużym wpływem na politykę, media i szkolnictwo. Rozwody, kontakty homoseksualne, aborcja, antykoncepcja i edukacja seksualna były tam prawnie zakazane.
Dynamiczny rozwój gospodarczy kraju, podniesienie się standardu życia mieszkańców, rozwój technologii informacyjnej przyczyniły się do zmiany światopoglądu ludzi. Także ujawnione skandale prawne, finansowe i przestępstwa seksualne popełniane przez duchownych spowodowały, że autorytet Kościoła został mocno naderwany i Irlandczycy na niespotykaną dotychczas skalę zaczęli odwracać się od Kościoła. Ponad 2/3 Irlandczyków uważa , że Kościół zawiódł i utracił autorytet moralny.
W ciągu ostatnich kilkunastu lat zamknięto tam prawie wszystkie seminaria duchowne, zostało tylko jedno w Maynooth.
W 2007 roku śluby zakonne złożyły tylko dwie kobiety.

Najdłuższą rzeką Irlandii jest Shannon (336 km), inne większe rzeki to: Slaney, Liffey, Boyne, Nore, Barrow, Suir, Clare, Moy i in. Ujścia rzek mają charakter estuariów czy fiordów powstałych w wyniku działalności lądolodu.
Największym jeziorem Irlandii jest Lough Corrib znajdujące się na zachodzie kraju.

Założony w 1932 roku, w 1981 uznano go za rezerwat biosfery UNESCO. Zajmuje ponad 10 tys. ha, w tym obszar jezior Killarney. Najwyżej położone partie są trudno dostępne, stanowią ostoję jelenia europejskiego. Najciekawszym zbiorowiskiem roślinnym jest czysty gatunkowo las cisowy, jeden z trzech w Europie.
Znajduje się tam najwyższy szczyt w kraju - Carrauntoohil o wysokości 1041 m n.p.m., a także liczne mokradła, zalewy, jeziora, łąki i lasy.
Na terenie parku można podziwiać klimatyczny zamek Ross, wieloletnią siedzibę klanu O'Donoghue - ostatnią twierdzę w Irlandii, która stawiała jeszcze opór Oliverowi Cromwellowi podczas jego krwawej kampanii w XVII w.

Do najpiękniejszych należą: Rock off Cashel, zamek Malahide, Ross, Dunseverick.
Jeden z zamków - zamek Ward pod Belfastem, wcielił się w rolę rodowej siedziby Starków, potężną twierdzę Winterfell, w ekranizacji "Pieśni Lodu i Ognia" George'a R.R. Martina - "Gra o Tron". W książce Martina , na południe od Muru rozciągają się włości Starków - dawnych Królów Północy. Scenom kręconym w ojczyźnie Starków plenerów użyczyła Irlandia Północna. Zamek Ward został zbudowany w XVIII w., charakteryzuje się misternym eklektycznym wykończeniem.

Jest to oryginalna formacja skalna składająca się z 37 tys. ciasno ułożonych kolumn bazaltowych, które uformowały się podczas erupcji wulkanicznej 50-60 mln lat temu. Najwyższe z kolumn mają około 12 metrów wysokości. Średnia szerokość bazaltów wynosi około 46 cm, wysokość od 1 do 2 metrów. W najszerszym miejscu grobla osiąga szerokość 180 metrów, a w morze wchodzi na odległość 150 metrów.

Chciał on przejść do Szkocji suchą stopą i tam pokonać swojego odpowiednika. Gdy przeszedł i zobaczył jak wielki jest jego przeciwnik, uciekł w panice i z pomocą swojej żony przebrał się za dziecko. Gdy szkocki olbrzym przybył do Irlandii i zobaczył dziecko, przeraził się - jeśli tak duże jest dziecko, to jak olbrzymi musi być dorosły? Uciekając do Szkocji porąbał groblę, aby Irlandczyk nie mógł za nim wrócić.

Klif, zbudowany z wapieni i piaskowców, ma około 14 km długości; w najwyższym miejscu osiąga wysokość 214 m. Klify są zachodnią częścią płaskowyżu Burren, na ich szczycie wznosi się XIX-wieczna kamienna wieża - O'Brien's Tower, zbudowana jako atrakcja turystyczna i punkt obserwacyjny.

Jest to ciemne piwo górnej fermentacji typu stout. Piwo warzone jest w założonym przez Arthura Guinnessa browarze St. James's Gate Brewery w Dublinie. W 1833 roku firma była największym irlandzkim browarem, a pół wieku później produkowała milion beczek piwa rocznie. Symbolem Guinnessa jest złota harfa, będąca herbem Irlandii.
Słynna Księga rekordów Guinnessa powstała w 1955 roku z inicjatywy Hugh Beavera, ówczesnego dyrektora generalnego browaru St. James's Gate.
Na terenie browaru działa Guinness Storehouse - turystyczna atrakcja, którą od 2000 roku odwiedziło ponad 9 mln gości.
 Wyniki badań sugerują, że Guinness może mieć działanie zbliżone do aspiryny i zapobiegać powstawaniu zakrzepów krwi, prowadzących do zawału serca.

Irish stew, czyli gulasz irlandzki zawiera baraninę lub jagnięcinę, kaszę jęczmienną oraz duszone warzywa - pory, ziemniaki, cebulę i marchew.

Jej pierwowzór nadal istnieje i pochodzi z około 1300 roku naszej ery.

Ma to związek z celtyckim świętem Imbolc. Święto to miało oznaczać oczyszczanie przez "ogień i wodę", a poświęcone było irlandzkiej bogini wiosny, poezji, lecznictwa i rzemiosła, Brigid. Najwcześniejsze wzmianki o Imbolcu w literaturze irlandzkiej pochodzą z X w.
Obecnie święto to obchodzone jest jako Dzień Świętej Brygidy.

Świat magii w Irlandii jest żywy i otacza się go dużym szacunkiem. Zdarza się, że przed podjęciem ważnej decyzji zasięga się opinii wróżek.

Jest także zdobywcą Oscara w roku 1938 za "najlepszy scenariusz adaptowany" do filmu "Pigmalion", co czyni go pierwszą osobą w historii uhonorowaną Oscarem i Nagrodą Nobla ( drugą został Bob Dylan w 2016 roku).

Według spisu ludności w 2011 roku zdeklarowana liczba Polaków przebywających na wyspie wynosiła 122 585 (wzrost o 93,7% w stosunku do roku 2006), a w 2016 została na tym samym poziomie.
Polonia w Irlandii charakteryzuje się wysokim współczynnikiem przedsiębiorczości.

Wyspa szczycąca się trzema plażami, siedmioma domami i dziką zielenią została kupiona za ponad 6,3 mln dolarów przez anonimowego nabywcę, który nie pofatygował się , aby obejrzeć ją przed zakupem. Większość negocjacji odbywała się przez WhatsApp, a potencjalny kupiec obejrzał nowy nabytek jedynie przez internetowe połączenie wideo z powodu pandemii COVID-19.

Święto obchodzone jest 17 marca. Jest to dzień wolny od pracy w Irlandii, Irlandii Północnej, Nowej Fundlandii i Labradorze oraz na Montserrat - wyspie w archipelagu Małych Antyli.
Najważniejszą tradycją obchodów Dnia Świętego Patryka jest noszenie ubrań w kolorze zielonym. Zielony to narodowy kolor Irlandii, nawiązujący do trawiastego krajobrazu wyspy i symbolizujący koniczynę przypisywaną tradycyjnie świętemu Patrykowi.
Irlandczycy w wielu miastach organizują festyny i uliczne pochody, w których dominuje zieleń.
Inna tradycją związaną z obchodami tego święta jest tradycja picia whiskey - obowiązkową szklankę whiskey zwie się "dzbanem Patryka". Za tą tradycją stoi legenda, według której św. Patryk nastraszył pewną karczmarkę, która nie dolewała pełnej miarki trunku, że przez to pojawią się w jej karczmie potwory. Wystraszona kobieta od tego czasu zawsze napełniała szklankę do pełna.