Ciekawostki o cytronie

Rodzina ta obejmuje 161 rodzajów i 2085 gatunków rosnących w strefie tropikalnej i subtropikalnej, rzadziej umiarkowanej. Największe znaczenie ekonomiczne wśród rutowatych posiada rodzaj cytrus, którego wiele gatunków i odmian to ważne rośliny owocowe.

Zalicza się tu co najmniej 20-25 gatunków występujących w Azji południowej, wschodniej i południowo-wschodniej, w Australii i wyspach południowo-zachodniego Pacyfiku. Citrus medica jest tu gatunkiem typowym.

Owoce tych roślin nazywane cytrusami uważane są za jedne z najważniejszych owoców tropikalnych i subtropikalnych, uprawianych już 2200 lat p.n.e.

Jest on prawdopodobnie jednym z trzech gatunków rodzicielskich (obok pomarańczy olbrzymiej i mandarynki) większości form uprawnych cytrusów.

Został udomowiony niezależnie w Indiach i Chinach. W dokumentach sporządzonych w Chinach za panowania dynastii Chou, obszernie opisano okrągławe owoce o pomarańczowym kolorze.

Pierwsze informacje o jego uprawie pochodzą z Persji, z roku 330 p.n.e. Gdy Aleksander Macedoński przemierzał Persję wraz ze swoimi wojskami, gaje cytronowe były tam już powszechne - prawdopodobnie cytrony zaczęto tam uprawiać w V wieku p.n.e. Aleksander Wielki nazwał cytron cudownym drzewem ze złotymi jabłkami.

W I wieku kucharz rzymski i jednocześnie medyk, polecał cytron jako jadalny owoc, który najlepiej serwować z octem i sosem na bazie ryb. Według niego, cytron posiadał działanie antyseptyczne i był pomocny przy niestrawności oraz truciznach.

Nazywany był przez Żydów etrogiem i używany był przez nich podczas tygodniowego święta Sukkot (Święto Namiotów) jako jeden z czterech gatunków (lulaw - zamknięty liść palmy daktylowej, hadass - gałąź mirtu - aravah - liściasta gałąź wierzby i etrog).

W wielu stanowiskach archeologicznych z tamtej epoki można odnaleźć wizerunek etrogu (m.in. mozaiki w synagogach: Beth Alpha, Maon i Hamat Tiberias), przedstawiany obok innych ważnych symboli religijnych.

Księga Kapłańska wspomina cytron jako "owoc pięknego drzewa".

W 2012 roku odkryto w Izraelu pyłek cytronowy z II wieku p.n.e. w wykopaliskach na stanowisku Ramat Rachel.

W związku z diasporą, drzewa cytronu pojawiły się w Europie Południowej (Hiszpania, Grecja, Włochy), a także w Afryce Północnej i Azji Mniejszej.

Rozpowszechnienie informacji o uprawie cytronu przypisuje się rzymskiemu historykowi i pisarzowi, Pliniuszowi Starszemu, który opisał ten owoc (nazwał go nata Assyria malus) w swojej książce "Historia naturalna".

Ze średniowiecza pochodzi XII-wieczna encyklopedia rolnicza Ibn al'Awwama - Książka o rolnictwie - zawierająca artykuł o uprawie drzew cytronowych w Hiszpanii.

Drzewko posiada duże, lancetowatojajowate liście o drobno piłkowanych lub karbowanych brzegach, z wydatnymi żyłkami. Na pędach znajdują się grube, krótkie kolce. Nowe pędy maja charakterystyczny czerwono-fioletowy kolor.

Kwiaty cytronu są obupłciowe lub męskie. Mają czerwonawą, pięciopłatkową koronę, jeden słupek i liczne pręciki. Cytron w warunkach naturalnych zakwita przynajmniej dwa razy do roku. Wiosną i jesienią drzewa obsypują się intensywnie pachnącymi słodkawym zapachem kwiatami.

Owocem jest żółta, jajowata jagoda o długości 10-20 cm i wadze około 4-5 kg, posiadająca grubą, woskowatą i pomarszczoną skórkę. Miąższ cytronu jest żółty, podzielony na segmenty i kwaśny - nie nadaje się do spożycia.

Główną częścią owocu (do 70% masy) jest skórka i biały mezokarp (środkowa warstwa owocni).

• etrog - o wrzecionowatym kształcie owoców
• fingered - owoc o długich, palczastych wyrostkach (dlatego zwyczajowo odmiana nazywana jest "ręką Buddy"). Odmiana ta uprawiana jest głównie w Chinach i innych krajach wschodniej Azji. W buddyzmie składa się go w ofierze w buddyjskich świątyniach.

Do odmian kwaśnych należą: cytron florencki i diamante - z Włoch oraz cytron grecki cytron  Balady z Izraela.

Do odmian słodkich należą cytrony korsykańskie i marokańskie. Odmiany pozbawione miazgi to odmiany palcowe i cytron jemeński.

Istnieje wiele hybryd cytronowych, np. ponderosa lemon, lumia i robi el Arsa. Niektórzy twierdzą, że nawet cytron florencki nie jest czystym cytronem tylko hybrydą cytronu.

Głównym składnikiem owocu jest jego gruba biała skórka, która przylega do segmentów miąższu i nie da się od nich łatwo oddzielić. To właśnie skórka (im grubsza, tym lepsza) jest celem kulinarnym. Kroi się ją na kawałki i gotuje w syropie cukrowym. W takiej formie może być traktowana jako tzw. słodycze łyżkowe (słodkie przetwory podawane na łyżce, jako gest gościnności w Albanii, Grecji, Kosowie, na Cyprze, Bałkanach, części Bliskiego Wschodu i Rosji.

Można z niej przygotować również skórkę kandyzowaną, jako dodatek do ciast - i takie jest jej główne przeznaczenie. We Włoszech z owocu cytronu wytwarza się napój bezalkoholowy o nazwie Cedrata, a na Samoa z wyciśnietego soku robi się orzeźwiający napój o nazwie "vai tipolo".

W Korei popularną herbatę yuja-cha wytwarza się poprzez zmieszanie miąższu cytronowego ze skórką julienne, cukrem i miodem.

W Stanach Zjednoczonych cytron jest ważnym składnikiem świątecznych ciasteczek owocowych.

Olejek eteryczny z flavedo (najbardziej zewnętrzna, zabarwiona warstwa skórki) uważany był za antybiotyk.

Sok z cytronu ma wysoką zawartość witaminy C i błonnika pokarmowego, który można pozyskać z albedo cytronu.