Ludzie
Ciekawostki o Stefanie Wyszyńskim
Prymas Tysiąclecia
Stefan Wyszyński był polskim duchownym, prymasem, który ze względu na liczne zasługi, po śmierci nazywany został przez Polaków Prymasem Tysiąclecia. Był kapelanem w czasie Powstania Warszawskiego, oddanym sługą Kościoła katolickiego w okresie Polski Ludowej, który występował w obronie praw człowieka i narodu. Był osobistością i charyzmatycznym przywódcą Kościoła w XX wieku.
1
Urodził się 3 sierpnia 1901 roku w małej wsi Zuzela, znajdującej się na pograniczu Mazowsza i Podlasia, nad Bugiem. Pochodził z wielodzietnej rodziny rolników: Stanisława, który był organistą miejscowego kościoła, a także pisarzem parafialnym i Julianny z domu Karp. Był drugim z sześciorga dzieci Stanisława i Julianny. Miał jeszcze dwoje rodzeństwa przyrodniego, siostrę i brata z drugiego po śmierci pierwszej żony małżeństwa ojca.
2
Tego samego dnia w którym przyszedł na świat, został ochrzczony w parafii Przemienienia Pańskiego w Zuzeli. Chrztu dokonał proboszcz parafii, ksiądz Antoni Lipowski.
3
Rodzina Wyszyńskich była bardzo religijna i w takiej atmosferze wyrastał Stefan. Wyszyński wspominał okres swojego dzieciństwa opowiadając, że nad jego łóżkiem wisiały dwa obrazy: Matki Boskiej Częstochowskiej i Matki Boskiej Ostrobramskiej, którym często się przyglądał. Codzienna rodzinna praktyka wspólnego różańca powodowała u młodego Wyszyńskiego ból kolan, do modlitwy w tym okresie nie bardzo był skłonny.
4
Jako mały chłopiec nie był też specjalnie zainteresowany nauką, nie lubił zwłaszcza matematyki. Zamiast siedzieć w szkole, wolał bawić się z siostrami w domu. Często im dokuczał, kiedyś rozpruł i spalił w piecu ich szmaciane lalki. Gniew ojca łagodziły jednak siostry, które zawsze wstawiały się za bratem. W szkole też zdarzało mu się ciągnąć koleżanki za włosy, albo wylać atrament, gdy zapowiadała się klasówka.
5
W 1910 roku rodzina Wyszyńskich przeniosła się do Andrzejewa, gdzie Stefan uczęszczał do trzeciej klasy szkoły podstawowej. Polska wówczas była pod zaborami i edukacja Stefana odbywała się w języku rosyjskim. Z tej szkoły Wyszyński został wyrzucony, gdyż nie zgadzał się z metodą wychowawczą nauczyciela.
6
W wyniku powikłań po urodzeniu szóstego dziecka, zmarła matka Stefana, która przed śmiercią zasugerowała synowi, aby został kapłanem. Dalsza swoją edukację kontynuował najpierw w gimnazjum Górskiego w
Warszawie, a później, z powodu wybuchu I wojny światowej, w Prywatnej Siedmioklasowej Szkole Handlowej Męskiej w Łomży.
7
Niższe i Wyższe Seminarium Duchowne Wyszyński ukończył we Włocławku. Święcenia kapłańskie przyjął 3 sierpnia 1924 roku w kaplicy Matki Bożej we włocławskiej bazylice katedralnej z rąk biskupa Wojciecha Owczarka. Termin jego święceń został przesunięty z czerwca na sierpień, ponieważ Wyszyński zachorował. Źródła podają różne przyczyny niedyspozycji kardynała. Wspomina się o poważnej chorobie płuc, zapaleniu płuc bądź nawet gruźlicy. Wymagało to pobytu w szpitalu, a potem rekonwalescencji, którą Wyszyński odbył w Licheniu Starym.
8
Mszę prymicyjną odprawił 5 sierpnia 1924 roku w kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze. Następnie został wikariuszem we włocławskiej parafii katedralnej oraz redaktorem m.in. dziennika diecezjalnego "Słowo Kujawskie".
9
Dalszą edukację podjął Wyszyński na Wydziale Prawa Kanonicznego oraz Wydziale Prawa i Nauk Ekonomiczno-Społecznych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Studia zakończył w 1929 roku doktoratem z prawa kanonicznego, pisząc pracę doktorską na temat "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły".
10
W czasie studiów kardynał Wyszyński działał społecznie, m.in. w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie" oraz w "Bratniej Pomocy". Po studiach odbył szereg podróży po niektórych krajach europejskich: Austrii,
Włoszech,
Francji,
Belgii, Holandii i
Niemczech, w celu obserwacji katolickiej myśli społecznej.
11
W 1930 roku pojawiły się jego pierwsze publikacje poświęcone katolickiej nauce społecznej: "Dzieło kardynała Ferrari. Ideały i prace społeczno-apostolskie", "Główne typy Akcji Katolickiej zagranicą". Został przeniesiony do parafii Świętej Rodziny w Przedczu, gdzie był wikariuszem.
12
W latach 1931-1939 był profesorem prawa kanonicznego, socjologii i katolickiej nauki społecznej Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku. W 1932 roku pełnił obowiązki redaktora naczelnego miesięcznika włocławskiego "Ateneum Kapłańskie". Istnieją uzasadnione przypuszczenia, że miesięcznik ten publikował również teksty o charakterze antysemickim. Wyszyński pełnił też we włocławskiej kurii biskupiej funkcję promotora sprawiedliwości i obrońcy węzła małżeńskiego, a od 1938 roku był również sędzią Sądu Biskupiego.
13
Był pierwszym kapelanem i działaczem powołanego w 1937 roku Stronnictwa Pracy. Kierował Sodalicją Mariańską (katolickie stowarzyszenie świeckich), prowadził chrześcijański uniwersytet robotniczy i działalność społeczno-oświatową w chrześcijańskich związkach zawodowych.
14
Większość jego publikacji ( ze 106 ogłoszonych) dotyczyła katolickiej nauki społecznej, problemów kryzysu gospodarczego, bezrobocia i sprawiedliwości społecznej. W 1937 roku został członkiem rady Społecznej przy prymasie Polski. Brał udział w I Krajowym Kongresie Eucharystycznym w Poznaniu oraz w Międzynarodowym Kongresie Chrystusa Króla w
Poznaniu.
15
W swoich licznych publikacjach Wyszyński wypowiadał się przeciwko nazizmowi. Fakt ten spowodował konieczność ukrywania się przed gestapo po wybuchu II wojny światowej. Ukrywał się m.in. w Zakopanem, gdzie został zatrzymany w październiku 1941 roku, ale nie rozpoznano go i szczęśliwie zwolniono po kilku godzinach. Został kapelanem niewidomych w Kozłówce i Żukowie. W 1942 roku udał się do Lasek, gdzie został kapelanem Zakładu dla Niewidomych aż do 1945 roku.
16
Będąc w Laskach, w 1944 roku wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Przysięgę przyjmował od niego ks. Jerzy Baszkiewicz, naczelny kapelan AK Okręgu Lasów Kampinowskich. Wyszyński przyjął pseudonim Radwan III.
17
Jeszcze przed wybuchem Powstania Warszawskiego, w szpitalu w Laskach urządzono szpital polowy, w którym Wyszyński sprawował opiekę nad rannymi - pierwsi pacjenci trafili tam już 1 sierpnia. Sprawował opiekę duchową nad rannymi - odprawiał msze św., spowiadał, rozgrzeszał, dodawał otuchy i przygotowywał na śmierć. Czynił to wszystko nie tylko wobec powstańców, ale wobec wszystkich rannych potrzebujących pomocy, którzy tam trafiali, zarówno ranni Niemcy, Węgrzy czy Ukraińcy.
18
Asystował również przy operacjach przeprowadzanych w szpitalu polowym. Przy pierwszej zemdlał i później miał wyrzuty, że zamiast pomagać, sprawił tylko dodatkowy kłopot. Pomagał jak mógł. Wynosił kosze z odciętymi kończynami, a z miejsc, gdzie w okolicy toczyły się walki, znosił rannych do szpitala. Ranną łączniczkę, postrzeloną w nogę, niósł na plecach 4 km. Po wojnie udzielił jej ślubu, a później chrzcił jej dzieci.
19
Po latach, przy okazji poświęcenia tablicy upamiętniającej okres wojenny w Laskach, Stefan Wyszyński stwierdził, że pomimo wielu niebezpieczeństw, dwukrotnej pacyfikacji Kampinosu, nikt z przebywających w ośrodku nawet nie został ranny. Mimo trwającego przez cały dzień bitewnego zgiełku, gdy nadchodziła 6 wieczorem i rozpoczynało się odmawianie różańca w kaplicy, wokół wszystko cichło. Wyszyński widział w tym opiekę Opatrzności Bożej.
20
Ksiądz Jerzy Baszkiewicz wspominał, że rząd w Londynie chciał odznaczyć Wyszyńskiego Orderem Virtuti Militari, a dowództwo AK - Krzyżem Walecznych. Żadnego z tych medali nie przyjął.
21
Stefan Wyszyński przeżył wojnę i przez szereg lat odczuwał pewien dyskomfort, poczucie winy, że większości jego kolegom nie było to dane. W 1924 roku razem z nim wyświęcono 16 księży. Trzynastu z nich było więzionych podczas okupacji w obozach koncentracyjnych, a dziewięciu z nich zginęło. Jemu udało się przeżyć. Pozbył się tego uczucia dopiero w momencie aresztowania go przez komunistów w 1953 roku.
22
Po zakończeniu wojny wrócił do Włocławka, gdzie organizował Wyższe Seminarium Duchowne, w którym został rektorem. Pracując w seminarium, będąc profesorem i ojcem duchownym kleryków, był również wikariuszem w parafii św. Jana Chrzciciela w Lubrańcu i proboszczem parafii św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Kłobii i parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Zgłowiączce. 15 sierpnia 1945 roku został kanonikiem kapituły katedralnej we Włocławku.
23
W 1946 roku został prekonizowany przez papieża Piusa XII biskupem diecezjalnym diecezji lubelskiej. Święcenia biskupie otrzymał z rak kardynała Augusta Hlonda, prymasa Polski na
Jasnej Górze. W swoim herbie biskupim umieścił "Soli Deo" - "Samemu Bogu".
24
W 1946 roku po raz pierwszy uczestniczył w Konferencji Episkopatu Polski - był jej najmłodszym członkiem, miał 45 lat. Ingres odbył się w Lublinie. Tam też Wyszyński objął funkcję Wielkiego Kanclerza KUL, gdzie prowadził wykłady na Wydziale Prawa i Nauk Ekonomiczno-Społecznych. Wznowił działalność Wyższej Kultury Religijnej i założył Związek "Caritas".
25
12 listopada 1948 roku papież Pius XII mianował biskupa lubelskiego, Stefana Wyszyńskiego arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i warszawskim, a tym samym Prymasem Polski. Była to wola prymasa Hlonda, który przed śmiercią zwrócił się do papieża z prośbą o mianowanie na to stanowisko 47-letniego Wyszyńskiego. Wielu członków Episkopatu Polski uważało, że jest on zbyt młody na objęcie takiej funkcji w trudnych powojennych czasach komunizowanej ojczyzny.
26
Uroczysty ingres odbył się w Gnieźnie w 1949 roku. Jadącego na ingres samochodem prymasa spotykały na drodze kilkukrotne kontrole milicyjne i legitymowanie go.
27
Prymas miał świadomość tego, że jeśli chce przeprowadzić Kościół przez trudny okres nowej rzeczywistości w Polsce, musi nawiązać kontakt z władzami. W 1949 roku, w ramach Komisji Mieszanej Episkopatu i Rządu rozpoczęły się rozmowy z rządem i ostatecznie doszło do podpisania pierwszego w dziejach porozumienia między Episkopatem a komunistycznym rządem.
28
Wyszyński cały czas był inwigilowany przez UB. Nękana była także jego rodzina. M.in. w 1948 roku aresztowano przyrodniego brata prymasa, ppor. Tadeusza Wyszyńskiego posługującego się pseudonimem "Grey", zarzucając mu, że jako żołnierz NSZ brał udział w morderstwie działacza komunistycznego, jednak UB nie potrafiła tego udowodnić.
29
Prymas spotkał się ze słynną Julią Brystygierową, dyrektorem V Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, która zajmowała się m.in. walką z Kościołem katolickim. Po tym spotkaniu Wyszyński powiedział do Marii Okońskiej, założycielki grupy religijnej dla dziewcząt "Ósemka": "Marysiu, ona ma wiele istnień ludzkich na sumieniu. Módlcie się za nią".
30
W 1953 roku prymas Wyszyński został zatrzymany przez SB. Przetrzymywano go w katolickich klasztorach: w Rywałdzie, Stoczku Klasztornym, Prudniku i Komańczy. Towarzyszyła mu siostra zakonna Maria Leonia Graczyk i ksiądz Stanisław Skorodecki. Próbowano zmusić go do zrzeczenia się funkcji kościelnych. W Komańczy, ostatnim miejscu internowania, powstały słynne Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego mające stanowić duchowe przygotowanie do obchodów milenijnych Chrztu Polski, oraz Wielka Nowenna Tysiąclecia - rozpisany na dziesięciolecia plan duszpasterski. Miało to wszystko na celu odwrócenie skutków komunistycznej laicyzacji i doprowadzenie do rekatolizacji Polaków. Zwolniono go z internowania w 1956 roku. Władze komunistyczne odmawiały mu udzielenia paszportu do
Włoch.
31
W 1953 roku został wyniesiony do godności kardynała i stał się członkiem kolegium kardynalskiego. Brał udział w czterech konklawe: w 1958 roku, w 1963 roku i w sierpniu i październiku 1978 roku. Na konklawe w 1958 roku oddano na niego kilka głosów. Wtedy i w 1963 roku był jedynym przedstawicielem Europy Wschodniej.
32
W latach 1957-1966 przeprowadził obchody Tysiąclecia Chrztu Polski. Z jego inicjatywy, na
Jasną Górę, gdzie odbywały się główne uroczystości 3 maja 1966 roku, miał przybyć papież Paweł VI ale komunistyczne władze nie wyraziły zgody.
33
Stefan Wyszyński doprowadził do peregrynacji po wszystkich parafiach w Polsce kopii cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Został mianowany przez papieża Jana XXIII członkiem Sekretariatu do Spraw Nadzwyczajnych, a później przez kolejnego papieża, Pawła VI, członkiem Prezydium soboru.
34
W 1965 roku był jednym z inicjatorów wystosowania orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich. Wspierał działania posłów środowisk katolickich w Sejmie PRL.
35
W 1976 roku premier Piotr Jaroszewicz, w ramach poprawy stosunków państwa z Kościołem po stłumieniu protestów robotniczych, złożył prymasowi życzenia z okazji 75 urodzin. Wręczył mu wówczas 75 róż.
36
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela wystąpił w 1977 roku do Komitetu Pokojowej Nagrody Nobla w parlamencie norweskim o przyznanie jej prymasowi Wyszyńskiemu. Parlament norweski z przyczyn formalnych nie mógł rozpatrzyć tego wniosku. Wniosek o przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla rok później wystosowała Światowa Unia Chrześcijańskich Demokratów.
37
Wspierał rodząca się w Polsce "Solidarność". W latach 1980-1981 pośredniczył w rozmowach między władzami PRL a Solidarnością.
38
W roku 1981 rozpoznano u Wyszyńskiego chorobę nowotworową, której, mimo starań lekarzy, nie udało się zahamować. Ostatni raz publicznie wystąpił 22 maja 1981 roku otwierając obrady Rady Głównej Episkopatu Polski. Zmarł sześć dni później. Została ogłoszona żałoba narodowa, która trwała od 28 do 31 maja.
39
Pogrzeb prymasa, nazywany także królewskim, zgromadził w Warszawie tysiące ludzi, zarówno wierzących, jak i niewierzących. Uroczystościom pogrzebowym przewodniczył sekretarz Stanu Watykanu kardynał Agostino Casaroli. Trumna z ciałem prymasa została umieszczona na kamiennym sarkofagu w podziemiach bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela. W 1986 roku sarkofag prymasa został przeniesiony z Krypty Arcybiskupów do kaplicy poświęconej prymasowi Wyszyńskiemu.
40
Stefan Wyszyński włożył wiele starań, aby w Stolicy Apostolskiej zasiadł Polak - Jan Paweł II. Z jego inicjatywy, dzięki jego dyplomatycznym zdolnościom i umiejętnościom prowadzenia rozmów z komunistycznymi władzami, do Polski mógł przyjechać
papież Jan Paweł II.
41
12 września 2021 w Warszawie odbędzie się beatyfikacja Stefana Wyszyńskiego. Uroczystościom w imieniu
papieża Franciszka będzie przewodniczył kardynał Marcello Someraro - prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.
